Fagi jako ratunek przy wieloopornych infekcjach?

Bakteriofagi lub „fagi” są najliczniej występującymi i najbardziej zróżnicowanymi jednostkami biologicznymi na Ziemi. Te naturalne drapieżniki bakterii są wszechobecne w glebie, oceanach i ludzkiej mikrobiocie jelitowej, gdzie stanowią dominujący typ wirusów. Dysbiozie bakterii jelitowych związanej z chorobami przewodu pokarmowego takimi jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy zespół jelita drażliwego towarzyszą zmiany w składzie tych wirusów.

Sto lat później powrót w świetle reflektorów

Już w latach 20. XX wieku doświadczenia z fagami prowadzone w celu oceny ich potencjału leczniczego przyniosły obiecujące wyniki u pacjentów z szigelozą, czerwonką i cholerą. Te początkujące badania (sidenote: Summers WC. The strange history of phage therapy. Bacteriophage. 2012 Apr 1;2(2):130-133. ) zniweczyło pojawienie się antybiotyków w latach 40. Wprawdzie w krajach wschodnich kontynuowano pewne, niestety słabo udokumentowane próby, ale fagi zostały odsunięte na dalszy plan. Jednak ostatnie obawy związane z zakażeniami wieloopornymi, a także rosnąca wiedza na temat wpływu antybiotyków na równowagę mikrobioty jelitowej stanowiły impuls do wznowienia badań nad terapią fagową. Ponieważ każdy gatunek faga jest zwykle ukierunkowany na jeden gatunek bakterii, wirusy te mogłyby stanowić „precyzyjne” rozwiązanie w sytuacjach, gdy problem stanowią antybiotyki o szerokim spektrum działania. Jednakże pomimo wielkich nadziei związanych z fagami nie są one jeszcze dopuszczone do leczenia przez służby sanitarne (z bardzo nielicznymi wyjątkami).

Oporność na antybiotyki, dysbioza, terapia celowana…: liczne możliwości

W 2017 r. (sidenote: Schooley RT, Biswas B, Gill JJ, et al. Development and Use of Personalized Bacteriophage-Based Therapeutic Cocktails To Treat a Patient with a Disseminated Resistant Acinetobacter baumannii Infection. Antimicrob Agents Chemother. 2017 Sep 22;61(10):e00954-17.  ) uwagę badaczy zwróciło studium przypadku: 68-letni pacjent z cukrzycą zakażony wielooporną bakterią (Acinetobacter baumannii) i cierpiący na zapalenie trzustki wyzdrowiał w ciągu 5 miesięcy dzięki terapii fagowej po kilku nieudanych kuracjach antybiotykowych. Kolejne sukcesy odnotowano w zakażeniach Pseudomonas aeruginosa (sidenote: Jennes S, Merabishvili M, Soentjens P, et al. Use of bacteriophages in the treatment of colistin-only-sensitive Pseudomonas aeruginosa septicaemia in a patient with acute kidney injury-a case report. Crit Care. 2017 Jun 4;21(1):129.  ) i Mycobacterium abscessus (sidenote: Dedrick RM, Guerrero-Bustamante CA, Garlena RA, et al. Engineered bacteriophages for treatment of a patient with a disseminated drug-resistant Mycobacterium abscessus. Nat Med. 2019 May;25(5):730-733. ) , co daje nadzieję na obiecujące alternatywy w leczeniu wieloopornych zakażeń bakteryjnych. Terapia fagowa jako modulator mikrobioty jelitowej to również przedmiot zainteresowania naukowców. Badanie przeprowadzone na myszach wykazało, że terapia fagami celowana na Enterococcus faecalis, bakterię związaną ze złym rokowaniem w alkoholowym zapaleniu wątroby, może poprawić przebieg choroby.

Poszukiwanie odpowiedzi na wyzwania związane z zastosowaniem klinicznym

Badania naukowe muszą obecnie odpowiedzieć na wiele pytań stawianych przez praktykę kliniczną. Czy fagoterapia jest zawsze bezpieczna? Czy może zastąpić antybiotykoterapię? Jaki jest prawidłowy sposób podawania i dawkowanie? Jaki jest ich długoterminowy wpływ na mikrobiotę i ogólny stan zdrowia? Według autorów randomizowane badania kliniczne podwójnie zaślepione i kontrolowane placebo są potrzebne, aby zapewnić właściwe miejsce terapii fagowej – starej praktyce, która może rozwiązać wiele problemów dzisiejszej medycyny.