Biegunka pasożytnicza: czy mikrobiota może zmienić efekty kliniczne?
Nie wszyscy reagują tak samo na pasożytnicze infekcje jelit: u jednych nie występują żadne objawy, a innych dotyka lżejsza lub cięższa biegunka, która może spowodować zgon. Mikrobiota jelitowa jest coraz częściej wymieniana jako kluczowy czynnik wyjaśniający tę zmienność.
Sekcja dla ogółu społeczeństwa
Znajdź tutaj swoją dedykowaną przestrzeń
O tym artykule
Opublikowano
31 Lipiec 2024
Zaktualizowano
31 Lipiec 2024
Pasożyty jelitowe można z grubsza podzielić na pierwotniaki (organizmy jednokomórkowe) i helminty (organizmy wielokomórkowe znane jako robaki) 39. Szacuje się, że globalnie 895 mln osób jest zakażonych helmintami przenoszonymi przez glebę. Pierwotniaki jelitowe występują rzadziej, ale i tak uważa się, że ponad 350 mln osób jest zakażonych 3 najpowszechniejszymi pasożytniczymi pierwotniakami 40. Infekcje pasożytnicze są powszechne w krajach ubogich i średniozamożnych. Globalizacja łańcucha żywnościowego, międzynarodowe podróże i migracje prowadzą do wzrostu liczby infekcji pasożytniczych w krajach zamożnych, gdzie są częstsze niż infekcje helmintami jelitowymi 39.
Lamblioza – najpowszechniejsza na świecie biegunka pasożytnicza – co roku dotyka 280 mln osób. 41
BIEGUNKI SPOWODOWANE PRZEZ PIERWOTNIAKI PASOŻYTNICZE
Najpowszechniejsze pierwotniaki pasożytujące w jelitach to Giardia intestinalis (Giardia duodenalis lub Giardia lamblia), Entamoeba histolytica, Cyclospora cayetanensis i Cryptosporidium spp. Choroby biegunkowe powodowane przez te patogeny są znane pod nazwami, odpowiednio, lamblioza, ameboza, cyklosporoza i kryptosporydioza.41
Giardia intestinalis
Giardia intestinalis infekuje górną część jelita cienkiego, zaburzając jego barierę i przepuszczalność. W czasie 6–15 dni po infekcji może ona spowodować ostrą, biegunkę wodnistą występującą razem ze skurczami, wzdęciami, mdłościami i wymiotami. Lamblioza, najpowszechniejsza na świecie biegunka pasożytnicza, co roku dotyka 280 mln osób. 41
Entamoeba histolytica
Infekcje powodowane przez Entamoeba histolytica zazwyczaj są bezobjawowe, ale mogą doprowadzić do inwazyjnej choroby jelita grubego (zwłaszcza u pacjentów z osłabioną odpornością) i dyzenterii amebowej. Faza ostra trwa 3 tygodnie. Charakteryzuje się bólem brzucha, krwawą biegunką i obecnością śluzu w stolcu. Odpowiedzialna za ponad 26 000 zgonów rocznie 2 ameboza to trzecia najczęstsza przyczyna śmierci z powodu infekcji pasożytniczych na świecie. Dotyka ona szczególnie mieszkańców krajów ubogich i średniozamożnych.41
Cyclospora cayetanensis
Cyclospora cayetanensis to jedyny gatunek z rodzaju Cyclospora zdolny do zainfekowania człowieka. Po okresie inkubacji trwającym 2–12 dni zazwyczaj objawia się ciężką wodnistą biegunką o dużej objętości, skurczami brzucha, mdłościami, niewysoką gorączką, zmęczeniem i utratą masy ciała.41
Cryptosporidium spp.
Objawy infekcji Cryptosporidium spp. występują po tygodniu lub dwóch inkubacji. Najczęstsze objawy kliniczne to ciężka biegunka wodnista, skurcze brzucha, złe wchłanianie pokarmu, mdłości, wymioty i gorączka trwające w przybliżeniu 5–10 dni 41. Szacuje się, że co roku występuje 64 mln przypadków kryptosporydiozy.40
Pasożytnicze helminty i mikrobiota współistniały w organizmach swoich gospodarzy przez miliony lat. 50
BIEGUNKI POWODOWANE PRZEZ HELMINTY PRZENOSZONE PRZEZ GLEBĘ
Globalnie, helminty przenoszone przez glebę to glista ludzka (Ascaris lumbricoides), włosogłówka (Trichuris trichiura) i tęgoryjce (Necator americanus i Ancylostoma duodenale). Objawy doświadczane po infekcji helmintami zależą od ilości robaków: osoby dotknięte lekką infekcją (małą ilością robaków) zazwyczaj nie odczuwają dyskomfortu, natomiast cięższe infekcje mogą powodować szereg objawów, w tym jelitowe (biegunka i ból brzucha), niedożywienie, ogólnie złe samopoczucie i osłabienie, a także upośledzenie wzrostu i rozwoju fizycznego. Helminty przenoszone przez glebę przyczyniają się do obciążenia chorobami poprzez upośledzanie odżywienia zakażonych osób na różne sposoby: żywią się one tkankami gospodarza, powodują krwawienia z przewodu pokarmowego i utrudniają wchłanianie substancji odżywczych.42
- Ascaris lumbricoides to najczęstszy nicień jelitowy zakażający ludzi. Szacuje się, że co roku infekuje 807–1221 mln osób 43. Infekcja zazwyczaj przebiega bezobjawowo. Postać objawowa charakteryzuje się wczesną fazą płucną, po której następuje późniejsza faza jelitowa charakteryzująca się biegunką, łagodnym bólem brzucha, anoreksją, mdłościami i wymiotami.41
- Szacuje się, że 604–795 mln osób na świecie jest zainfekowanych Trichuris trichiura. Osoby dotknięte ciężką infekcją mogą doświadczać częstych bolesnych wypróżnień zawierających mieszaninę śluzu, wody i krw.44
- • Szacuje się, że 576–740 mln osób na świecie jest zainfekowanych tęgoryjcami, zazwyczaj bezobjawowo. Nieliczne osoby – zwłaszcza zakażone po raz pierwszy – odczuwają objawy ze strony układu pokarmowego. Najczęstsze i najpoważniejsze skutki infekcji tęgoryjcem to krwawienia z przewodu pokarmowego prowadzące do anemii oraz utraty białek.45
MIKROBIOTA: ROLA W WYRAŹNEJ ZMIENNOŚCI KLINICZNEJ BIEGUNKI PASOŻYTNICZEJ?
Infekcje pierwotniakami pasożytniczymi charakteryzuje wyraźna zmienność obrazu klinicznego: mogą być bezobjawowe lub powodować biegunkę, ból brzucha, utratę masy ciała itp. Niedawne badania wskazały na potencjalny udział mikrobioty jelitowej w tej zmienności klinicznej. Na przykład obfitość Prevotella copri w mikrobiocie jelitowej była predyktorem biegunki w przebiegu infekcji Entamoeba histolytica 46; niska obfitość Megasphaera przed i w czasie wykrycia Cryptosporidium miała związek z pasożytniczą biegunką niemowląt w Bangladeszu, co sugeruje, że mikrobiota jelitowa może grać rolę w określeniu ciężkości infekcji Cryptosporidium 47. Z kolei infekcja pierwotniakami pasożytniczymi zmienia mikrobiotę jelitową.48,49
Z kolei infekcja pierwotniakami pasożytniczymi zmienia mikrobiotę jelitową 48,49. Co do helmintów, złożone interakcje między robakami a mikrobiotą („dwoma starymi przyjaciółmi człowieka”50) są obecnie przedmiotem badań50 (rysunek 7). Autorzy zgadzają się co do istnienia złożonych, dynamicznych powiązań między pasożytem (pasożytami), mikrobiotą gospodarza a jego odpornością – zdolną do kształtowania efektów klinicznych infekcji pasożytniczych. 46,48
Obraz
PRZYPADEK KLINICZNY prof. Stephen Allen
- Podczas urlopu w Azji u 36-letniej dyrektorki firmy wystąpiła niezawierająca krwi, śluzowata biegunka o nieprzyjemnym zapachu, skurcze brzucha i wzdęcia.
- W drugim tygodniu choroby badanie mikroskopowe stolca wykazało lambliozę. Zastosowano 10-dniowe leczenie metronidazolem.
- W ciągu następnego roku w Wielkiej Brytanii chora często doświadczała epizodów podobnych objawów. Każdy z nich trwał kilka dni, uniemożliwiając jej pracę.
- Po wykluczeniu innych chorób za pomocą dalszych badań i weryfikacji klinicznej zdiagnozowano poinfekcyjny zespół jelita drażliwego z dominującą biegunką (IBS-D) – chorobę występująca u 10% pacjentów po ostrym epizodzie zakażenia przewodu pokarmowego 54.
- Pacjentka stwierdziła, że zmiana diety i leczenie IBS-D dają niewielkie efekty i chciała wiedzieć, czy powinna wysłać próbkę stolca za granicę do analizy mikrobioty i czy transplantacja fekalna może pomóc.
- Rola przewlekłej dysbiozy w poinfekcyjnym IBS spowodowanym przez infekcję pasożytniczą i/ lub leki stosowane w terapii jest słabo znana. Potrzebne są dalsze badania, zanim na pytania pacjentki będzie można udzielić zdecydowanej odpowiedzi.
OPINIA EKSPERTA
Pasożytnicza infekcja jelit to częsta przyczyna chorób na całym świecie. Głównie jest to biegunka spowodowana przez pierwotniaki takie jak lamblia, pełzak czerwonki i Cryptosporidium oraz anemia wywoływana przez helminty. Pasożyty jelitowe bywają też organizmami komensalnymi, a nawet mogą być korzystne dla zdrowia, na przykład zwiększając odporność na inne patogeny jelitowe i zapobiegając chorobom alergicznym oraz autoimmunologicznym. Wyzwanie polega na lepszym zrozumieniu złożonych relacji między poszczególnymi pasożytami, śluzówką jelit, jelitowymi komórkami odpornościowymi i mikrobiotą jelitową, co umożliwi korzystanie z oferowanych przez nie możliwości przy jednoczesnym zmniejszeniu niekorzystnych skutków pasożytniczych infekcji jelitowych.