biegunka wirusowa: czy szczepionki coś zmienią?
Biegunki wirusowe, zazwyczaj przybierające postać biegunki wodnistej, wywołuje 5 głównych typów wirusów. Wśród nich najczęstszą przyczyną śmierci dzieci w wieku poniżej 5 lat z powodu biegunki jest rotawirus, i to mimo dostępności szczepionek od 2006 r. Skład mikrobioty jelitowej, który wpływa na efekty infekcji wirusowej, i skuteczność szczepionki przeciw rotawirusom, mogą grać kluczową rolę w strategiach łagodzenia konsekwencji biegunki wirusowej.
Sekcja dla ogółu społeczeństwa
Znajdź tutaj swoją dedykowaną przestrzeń
O tym artykule
Opublikowano
30 Lipiec 2024
Zaktualizowano
31 Lipiec 2024
Rotawirusy, norowirus, sapowirus, astrowirus i adenowirus – te pięć typów wirusów uznaje się obecnie za główne przyczyny biegunki wirusowej. 21
Z ponad 2 mld przypadków choroby biegunkowej występujących co roku na całym świecie, jak wynika z Badania Globalnego Obciążenia Chorobami w 2016 r.², prawie 900 mln przypadków umiarkowanych i ciężkich przypisano trzem z tych wirusów: rotawirusowi, norowirusowi i adenowirusow 22.
ROTAWIRUS: NUMER JEDEN WŚRÓD BIEGUNKOWYCH ZABÓJCÓW DZIECI
Mimo opracowania i dostępności od 2006 r. 22 szczepionek przeciw rotawirusowi wirus ten, powodujący poważniejsze objawy niż większość innych patogenów jelitowych 22, spowodował w 2016 r. ponad 228 000 zgonów na całym świecie, z czego 128 000 dotknęło dzieci w wieku poniżej 5 lat 2. Oznacza to, że rotawirus jest najczęstszą przyczyną zgonów z powodu biegunki w tym segmencie populacji (rysunek 4).
BIEGUNKA WODNISTA
Niezależnie od tego, jaki wirus wywołuje biegunkę, infekcja przebiega zasadniczo tak samo: wirus infekuje komórki nabłonka jelita cienkiego i powoduje uszkodzenia utrudniające wchłanianie płynów 21. Biegunka wirusowa zazwyczaj przybiera formę biegunki wodnistej (bez krwi). Mogą jej towarzyszyć inne objawy, takie jak mdłości, skurcze brzucha, wymioty i gorączka22, powodujące chorobę znaną jako wirusowe zakażenie przewodu pokarmowego.
NAWADNIANIE… I PROBIOTYKI
Podobnie jak w przypadku biegunek zakaźnych o innej etiologii (bakteryjnej lub pasożytniczej) leczenie biegunki wirusowej polega na doustnym lub dożylnym podawaniu płynów zależnie od stopnia odwodnienia 21. Ponadto zgodnie z najnowszymi wnioskami komisji ESPGHAN (2023) 20 pracownicy służby zdrowia mogą zalecać niektóre szczepy probiotyczne (L. rhamnosus, S. boulardii i L. reuteri) do leczenia ostrego zakażenia przewodu pokarmowego u dzieci, ponieważ istnieją dowody (pewność dowodów: niska, stopień zalecenia: słaby), że skracają one czas trwania biegunki i/lub hospitalizacji i/lub ilość stolca.
Wśród wszystkich patogenów powodujących biegunkę rotawirus – mimo dostępności patogenów – jest najczęstszą przyczyną śmierci dzieci w wieku poniżej pięciu lat. 2
POPRAWA SKUTECZNOŚCI SZCZEPIONKI PRZECIW ROTAWIRUSOWI: WYZWANIE, KTÓRE WCIĄŻ JEST PRZED NAMI
Jeśli chodzi o profilaktykę, należy stosować zwykłe środki zapobiegawcze (zapewnienie bezpiecznej wody pitnej, odpowiednia dezynfekcja i częste mycie rąk, ograniczenie kontaktu z chorymi itp.). Z uwagi na znaczne obciążenie, którym jest rotawirusowa choroba biegunkowa, szczepionki przeciw rotawirusowi są kolejnym ważnym środkiem zapobiegawczym. 22,23
Obraz
Mikrobiota: kluczowa dla skuteczności szczepień przeciw rotawirusowi
Od chwili wprowadzenia w 2006 r. doustnych szczepionek przeciw rotawirusowi (ORVV) doprowadziły one na całym świecie do znacznego spadku liczby hospitalizacji i zgonów spowodowanych przez biegunkę rotawirusową30. Skuteczność tych szczepionek jest jednak zmienna. W krajach ubogich jest ona niższa niż w krajach zamożniejszych, gdzie jest bardzo wysoka (> 90%) 31. Uważa się, że przyczyny tej nierówności są wieloczynnikowe (odporność gospodarza, wyniki perinatalne, czynniki genetyczne, stan odżywienia, stres, palenie tytoniu i picie alkoholu, zamieszkanie w mieście lub na wsi, wielkość rodziny itp.). Podobnie jak w przypadku innych szczepionek skład i funkcjonowanie mikrobioty jelitowej uznaje się za kluczowy czynnik regulujący odpowiedź immunologiczną na szczepionkę 30,32,33 (rysunek 5).
Obraz
Szacuje się, że w okresie od 2006 do 2019 r. zapobiegła ona 139 000 zgonów dzieci w wieku poniżej 5 lat z powodu rotawirusa, a w 2019 r. – 15% zgonów dzieci w wieku poniżej 5 lat z powodu rotawirusa24 Jednakże skuteczność szczepionki zależy od regionu i wykazuje niską serokonwersję w krajach ubogich i średniozamożnych. Dane kliniczne zebrane od ludzi zasugerowały istnienie potencjalnego związku między mikrobiotą jelitową a odpowiedzią jelitowego układu odpornościowego na szczepionkę przeciw rotawirusow 25 (Figure 5).
Szacuje się, że każdy gram zawartości ludzkich jelit zawiera co najmniej 108 -109 cząsteczek typu wirusowego, z których ogromna większość to fagi.14
MIKROBIOTA: PRZYJACIEL CZY WRÓG, GDY ZACZYNA SIĘ BIEGUNKA WIRUSOWA?
W przypadku biegunki wirusowej – tak jak ogólnie przy biegunkach zakaźnych – wynik konfrontacji między patogenem a gospodarzem zależy od skomplikowanych układów, w których dużej części uczestniczy mikrobiota. Mikrobiota jelitowa wykazuje dwukierunkowe interakcje z infekcjami rotawirusowymi i norowirusowymi 14: może ona chronić przed infekcją lub predysponować gospodarza do niej.
Z kolei infekcja może zmienić mikrobiotę jelitową. Wydaje się, że niektóre bakterie są w stanie zahamować infekcję wirusową. Na przykład jedno badanie wykazuje, że segmentowane bakterie nitkowate zapobiegają infekcjom rotawirusowym i leczą je w koloniach myszy 35 (rysunek 6). Z drugiej strony, badania in vitro i in vivowskazują na udział mikrobioty jelitowej w ułatwianiu infekcji wirusowych: niektóre mikroorganizmy jelitowe (np. Enterobacter cloacae) stymulują zdolność norowirusa ludzkiego do infekowania komórek B in vitro.
Eliminacja mikrobioty antybiotykami opóźnia infekcję, zmniejsza zakaźność i/ lub ładunek wirusowy norowirusa u myszy 8,36. Dlatego każdy inwazyjny patogen może działać różnorodnie w zależności od stanu mikrobioty jelitowej 3 .
Trzeba jeszcze scharakteryzować optymalny profil mikrobioty i celowane w nią strategie obniżające ryzyko infekcji i wynikającej z niej biegunki wirusowej 37. Co do wpływu infekcji wirusowej na skład mikrobioty jelitowej, to wiele badań udokumentowało specyficzne wzorce dysbiozy u pacjentów cierpiących na biegunkę wirusową w porównaniu ze zdrowymi osobami z grupy kontrolnej 25,38.
Często opisywane jest zmniejszenie różnorodności (alfa) mikrobioty, ale wzrost lub spadek liczebności konkretnych taksonów jest bardzo różny w różnych badaniach 14. Wciąż też trzeba odpowiedzieć na pytania: Czy dysbioza obserwowana podczas biegunki wirusowej odzwierciedla stan wcześniejszy, który mógł ułatwić infekcję? Czy jest to sytuacja spowodowana przez wirusa czy kombinacja obu tych czynników?
Obraz
PRZYPADEK KLINICZNY dr Marco Poeta
- 4-letnia dziewczynka trafiła na pediatryczny ostry dyżur z gorączką, biegunką, wymiotami i ciężkim odwodnieniem.
- Z uwagi na konieczność dożylnego nawodnienia dziecka, zostało ono przyjęte do szpitala.
- Badanie wymazu z nosogardzieli wykazało infekcję SARS-CoV-2 mimo braku objawów ze strony układu oddechowego.
- W stolcu nie stwierdzono rotawirusa, norowirusa, adenowirusa, bakterii ani pasożytów, ale stwierdzono SARS-CoV-2.
- Po podaniu probiotyków częstotliwość i konsystencja stolców dziewczynki wróciły do normy.
- Po czterech dniach zakończono dożylne nawadnianie, a dziecko zostało wypisane ze szpitala.
- Biegunka może być jedynym objawem klinicznym infekcji SARS-CoV-2. SARS-CoV-2 należy zatem dopisać do listy patogenów jelitowych.
- Skuteczność probiotyków przeciw zakażeniu przewodu pokarmowego związanego z covid zaobserwowana w tym przypadku klinicznym została już wykazana w badaniach in vitro.
OPINIA EKSPERTA
Probiotyki są zalecane jako aktywny środek leczący biegunki wirusowe u dzieci i wykazujący działanie przeciwbiegunkowe przywracający właściwy stan zaburzonej mikrobioty. W badaniach klinicznych niektóre szczepy probiotyczne zmniejszają biegunkę wydzielniczą w bardzo krótkim czasie mierzonym w godzinach od rozpoczęcia podania probiotyków. Biorąc pod uwagę, że zazwyczaj trzeba kilku dni, aby stwierdzić zmiany składu mikrobioty, szybkie działanie probiotyków implikuje istnienie dodatkowych pozytywnych skutków. Cząsteczki wydzielane przez bakterie działające bezpośrednio na komórki jelit mogą hamować biegunkę wydzielniczą poprzez mechanizm antyoksydacyjny. Nazywa się to „efektem postbiotycznym”. Metabolity wytwarzane przez probiotyki wykazują działanie podobne do leków i mogą stanowić nowatorskie terapie stosowane w leczeniu biegunek wirusowych.
