Oporność na antybiotyki: mikrobiota płuc płaci najwyższą cenę

Antybiotyki o szerokim spektrum działania stosowane w leczeniu infekcji płuc są uważane za jeden z głównych czynników przyczyniających się do ogólnie rozwijającej się oporności na antybiotyki.

O tym artykule

Opublikowano 18 Listopad 2020

Zaktualizowano 07 Styczeń 2022

Przez długi czas płuca zdrowych osób uważano za sterylne; opis mikrobioty dolnych dróg oddechowych (od krtani do pęcherzyków płucnych¹) to niedawne osiągnięcie^2,3. Wraz ze społecznościami wirusów i grzybów, w zdrowej mikrobiocie płuc dominuje sześć typów bakterii: Firmicutes, Bacteroidetes, Fusobacteria, Proteobacteria, Acidobacteria i Actinobacteria^1,2,4.

„W populacjach zachodnich leczenie infekcji płuc jest głównym czynnikiem powodującym oporność na antybiotyki⁴.”

Utrata różnorodności mikrobioty płuc

Dysbiozę drobnoustrojową obserwuje się w szeregu schorzeń układu oddechowego, w tym w infekcjach płuc, astmie, przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (POChP) i mukowiscydozie^5,6. Jednak tylko nieliczne badania dotyczą bezpośredniego wpływu antybiotyków na mikrobiotę płuc. Niedawne analizy wykazały, że leczenie azytromycyną zmniejszyło różnorodność bakterii u pacjentów z przewlekłą niekontrolowaną astmą¹, jednak korzyści kliniczne z nim związane wciąż pozostają przedmiotem dyskusji^1,7,8. U pacjentów z POChP leczenie azytromycyną obniżyło różnorodność alfa¹, a u osób cierpiących na mukowiscydozę antybiotyki wydają się być głównymi czynnikami powodującymi zmniejszenie różnorodności mikrobioty dróg oddechowych^5.

Oś jelito-płuca

Chorobom układu oddechowego, przewlekłym chorobom płuc i infekcjom bakteryjnym często towarzyszą objawy jelitowe¹². W istocie wykazano, że ekosystem jelitowy ulega zmianom w przebiegu niektórych chorób układu oddechowego¹². Chociaż mechanizm leżący u podłoża tych zmian pozostaje niejasny, wzajemny wpływ między jelitami a płucami może częściowo wyjaśniać, dlaczego wywołana antybiotykami we wczesnym okresie życia dysbioza mikrobioty jelitowej może być czynnikiem ryzyka późniejszego alergicznego nieżytu nosa i astmy^1,12.

Plaga antybiotyków o szerokim spektrum działania

Chociaż wiadomo, że niewłaściwe stosowanie antybiotyków prowadzi do pojawienia się i selekcji opornych bakterii, profilaktyka antybiotykowa bez diagnozy bakteriologicznej jest nadal szeroko stosowana w leczeniu infekcji płuc^4.Spośród 12 opornych na antybiotyki „patogenów priorytetowych” wymienionych przez WHO, 4 atakują płuca: P. aeruginosa, S. pneumoniae, H. influenzae i S. aureus^4,9. W środowisku naukowym panuje zgoda co do kluczowego sposobu minimalizowania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe: należy zoptymalizować leczenie chorób płuc^4,10,11.

Promowanie badań, podnoszenie świadomości

Światowy Sojusz przeciwko Chorobom Układu Oddechowego (GARD), utworzony przez WHO w 2006 r., w celu zwalczania przewlekłych chorób układu oddechowego, zapewnia, że: „Bardziej inteligentne stosowanie antybiotyków może zmniejszyć ogromny problem oporności na leki przeciwdrobnoustrojowe. Lekarze na całym świecie stają teraz w obliczu sytuacji, w których zakażonych pacjentów nie można odpowiednio leczyć, ponieważ odpowiedzialna za infekcję bakteria jest całkowicie oporna na dostępne antybiotyki”¹¹.
Na poziomie europejskim ERS (Europejskie Towarzystwo Badań nad Chorobami Układu Oddechowego) zaangażowało się w promowanie badań naukowych, zapewnianie dostępu do zasobów i podnoszenie świadomości opinii publicznej i decydentów politycznych. „Naszą misją jest promowanie zdrowia płuc w celu złagodzenia cierpienia związanego z chorobami i wyznaczanie światowych standardów medycyny oddechowej. Nauka, edukacja i rekomendacje są podstawą wszystkich naszych działań.”. Ich najnowsza monografia zatytułowana „Mikrobiom płuc”¹³, analizuje różne składniki mikrobiomu oddechowego (wirusy, grzyby i bakterie), rozważa jego rozwój od najwcześniejszych lat życia człowieka, bada sposób, w jaki powstają choroby (astma, POChP, nowotwory…) oraz omawia nowe osiągnięcia i terapie.

Źródło

^{1 Hufnagl K, Pali-Schöll I, Roth-Walter F, et al. Dysbiosis of the gut and lung microbiome has a role in asthma. Semin Immunopathol. 2020;42(1):75-93.}

^{2 Barcik W, Boutin RCT, Sokolowska M, et al. The Role of Lung and Gut Microbiota in the Pathology of Asthma. Immunity. 2020;52(2):241-255.}

^{3 Mathieu E, Escribano-Vazquez U, Descamps D, et al. Paradigms of Lung Microbiota Functions in Health and Disease, Particularly, in Asthma. Front Physiol. 2018;9:1168. Published 2018 Aug 21.}

^{4 Cookson WOCM, Cox MJ, Moffatt MF. New opportunities for managing acute and chronic lung infections. Nat Rev Microbiol. 2018;16(2):111-120.}

^{5 Zhao J, Schloss PD, Kalikin LM, et al. Decade-long bacterial community dynamics in cystic fibrosis airways. Proc Natl Acad Sci U S A. 2012;109(15):5809-5814.}

^{6 Chung KF, Huffnagle GB, Huang YJ. The lung microbiome in obstructive airways disease: potential pathogenetic roles. In: Cox MJ, Ege MJ, von Mutius E, eds. The Lung Microbiome 2019 (ERS Monograph). Sheffield, European.}

^{7 Gibson PG, Yang IA, Upham JW, et al. Efficacy of azithromycin in severe asthma from the AMAZES randomised trial. ERJ Open Res. 2019;5(4):00056-2019. Published 2019 Dec 23.}

^{8 Chung KF. Airway microbial dysbiosis in asthmatic patients: A target for prevention and treatment?. J Allergy Clin Immunol. 2017;139(4):1071- 1081.}

^{9 WHO. Global priority list of antibiotic-resistant bacteria to guide research, discovery, and development of new antibiotics. 25 february 2017}

^{10 Lim WS, Baudouin SV, George RC, et al. BTS guidelines for the management of community acquired pneumonia in adults: update 2009 Thorax 2009;64:iii1-iii55.}

^{11 Forum of International Respiratory Societies. The Global Impact of Respiratory Disease – Second Edition. Sheffield, European Respiratory Society, 2017.}