Bakteryjne zapalenie pochwy

Waginoza bakteryjna

Mikrobiota pochwy Bakteryjne zapalenie pochwy: czy mężczyźni mają z tym związek?

Bakteryjne zapalenie pochwy – najczęstsze zaburzenie ginekologiczne występujące u kobiet w wieku rozrodczym – dotyka od 23% do 29% kobiet na świecie.¹ Ta choroba ma charakter zerojedynkowy: mija niezauważona albo bardzo utrudnia życie. Jej przyczyna jest na razie nieznana, ale wygląda na to, że hipoteza o zaburzeniu równowagi mikrobioty pochwowej potwierdza się.²

O tym artykule

Opublikowano 16 Sierpień 2021

Zaktualizowano 13 Styczeń 2022

Bakteryjne zapalenie pochwy – co to jest?

Bakteryjne zapalenie pochwy to choroba zdradliwa i trudna do wykrycia. Czy wiesz, że...? U 50% kobiet nie występują żadne objawy, a inne cierpią na miejscowe podrażnienia lub cuchnące upławy^.3

W praktyce lekarz diagnozuje bakteryjne zapalenie pochwy przy użyciu skali Amsela.⁴ Metoda ta opiera się na obecności co najmniej trzech spośród następujących kryteriów:

skąpa, jednorodna wydzielina pochwy
pH pochwy wyższe niż 4,5
zapach aminy (czyli zapach ryby) po specjalnym badaniu wymazu z pochwy
upławy stwierdzone w drodze badania mikroskopowego: obecność komórek tkanki pochwy z przywartymi do nich licznymi bakteriami

Z chorobą tą wiąże się wiele czynników ryzyka: wiek, cykl menstruacyjny, ciąża, aktywność seksualna, a także płukanie pochwy i palenie tytoniu.³ Dysbioza pochwy spowodowana przez leczenie antybiotykami również może mieć udział w późniejszym rozwoju bakteryjnego zapalenia pochwy, co powoduje prawdziwy zaklęty krąg, jeżeli zapalenie to leczy się właśnie antybiotykami.³

Kobiety cierpiące na bakteryjne zapalenie pochwy są też bardziej narażone na zarażenie chorobami przenoszonymi drogą płciową: opryszczką, wirusem brodawczaka ludzkiego, AIDS oraz infekcjami bakteryjnymi.^5,6

50% kobiet nie występują żadne objawy, a inne cierpią na miejscowe podrażnienia lub cuchnące upławy

Czy mikrobiota pochwy ma z tym związek?

Bakteryjne zapalenie pochwy jest związane z zaburzeniem równowagi mikrobioty pochwy² zwanym dysbiozą (sidenote: Dysbioza Dysbioza nie jest zjawiskiem jednorodnym; przybiera różne formy zależne od stanu zdrowia danej osoby. Zazwyczaj definiuje się ją jako zaburzenie składu i funkcjonowania mikrobioty spowodowane przez zestaw czynników środowiskowych i osobniczych zakłócających ekosystem mikroorganizmów. Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232. ) . Zacznijmy od podstaw. Mikrobiota pochwy jest zdominowana przez różne gatunki bakterii: pałeczki kwasu mlekowego (Lactobacillus (sidenote: Lactobacillus Bakterie w kształcie pałeczki, których najważniejszą cechą jest wytwarzanie kwasu mlekowego. Dlatego nazywa się je „bakteriami mlekowymi”.
Bakterie te są obecne u człowieka w jamie ustnej, pochwie i jelitach. Bytują również na roślinach oraz w organizmach zwierząt. Można je przyjmować, spożywając produkty fermentowane – mleczne, takie jak niektóre sery i jogurty, a także kiszone ogórki, kiszoną kapustę itp.
Pałeczki kwasu mlekowego są także przyjmowane w produktach zawierających probiotyki, ponieważ niektóre ich gatunki są znane z korzystnego działania. W. H. Holzapfel et B. J. Wood, The Genera of Lactic Acid Bacteria, 2, Springer-Verlag, 1st ed. 1995 (2012), 411 p. « The genus Lactobacillus par W. P. Hammes, R. F. Vogel Tannock GW. A special fondness for lactobacilli. Appl Environ Microbiol. 2004 Jun;70(6):3189-94. Smith TJ, Rigassio-Radler D, Denmark R, et al. Effect of Lactobacillus rhamnosus LGG® and Bifidobacterium animalis ssp. lactis BB-12® on health-related quality of life in college students affected by upper respiratory infections. Br J Nutr. 2013 Jun;109(11):1999-2007. ) ). Bakterie te umożliwiają utrzymanie kwaśnego pH mikrobioty pochwy, co zapobiega namnażaniu bakterii chorobotwórczych.⁷ Można w niej również znaleźć – w mniejszych ilościach – drożdże (Candida albicans).⁸

W przypadku bakteryjnego zapalenia pochwy mikroorganizmy te zostają zastąpione przez mikrobiotę polimikrobową złożoną z kilku gatunków bakterii (Gardnerella, Atopobium, Prevotella, Mobiluncus i inne).² Powoduje to podwyższenie pH mikrobioty pochwy (która w normalnym stanie jest bardzo kwasowa), przypisywane głównie zmniejszeniu obfitości mikrobioty zdominowanej przez bakterie Lactobacillus.⁹ Ale to nie takie proste! Sama obecność pewnych gatunków należących do tej mikrobioty polimikrobowej, jak się wydaje, nie powoduje infekcji, co oznacza, że u nosicielki bakterii Atopobium czy Prevotella wcale nie muszą wystąpić objawy chorobowe. Gardenerella vaginalis występuje u 90% pacjentek z objawami i u 45% kobiet.₄ Bakterię tę długo uważano za główny czynnik powodujący bakteryjne zapalenie pochwy, dopóki nowe badania nie wykazały, że gatunek ten może kolonizować pochwę nie powodując infekcji.¹⁰Trwają badania, których celem jest dokładniejsze określenie wciąż nieustalonych przyczyn tej infekcji.³

Bakteryjne zapalenie pochwy: jak go unikać?

Leczenie zalecane jest tylko kobietom, u których występują objawy. Najnowsze zalecenia medyczne obejmują przepisywanie antybiotyków doustnych lub dopochwowych.² O ile jednak mogą one złagodzić objawy, to nawroty są, niestety, bardzo częste.¹¹

Jest jednak kilka sposobów zmniejszenia zagrożenia zapaleniem pochwy. Należy unikać czynników ryzyka, takich jak płukanie pochwy i palenie tytoniu.³ W celu przywrócenia równowagi mikrobioty pochwy można zalecić doustne lub dopochwowe przyjmowanie probiotyków^12,13 w leczeniu tej choroby lub zapobieganiu jej nawrotom.

Niniejszy artykuł jest oparty na zatwierdzonych źródłach naukowych. W przypadku wystąpienia objawów zachęcamy do kontaktu z lekarzem rodzinnym lub ginekologiem.

Źródła

^{1 Peebles K, Velloza J, Balkus JE, et al. High Global Burden and Costs of Bacterial Vaginosis: A Systematic Review and Meta-Analysis. Sex Transm Dis. 2019 May;46(5):304-311.}

^{2 Chen X, Lu Y, Chen T, et al. The Female Vaginal Microbiome in Health and Bacterial Vaginosis. Front Cell Infect Microbiol. 2021 Apr 7;11:631972.}

^{3 Coudray MS, Madhivanan P. Bacterial vaginosis-A brief synopsis of the literature. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2019 Dec 24;245:143-148}

^{4 Onderdonk AB, Delaney ML, Fichorova RN. The Human Microbiome during Bacterial Vaginosis. Clin Microbiol Rev. 2016 Apr;29(2):223-38.}

^{5 Lewis FM, Bernstein KT, Aral SO. Vaginal Microbiome and Its Relationship to Behavior, Sexual Health, and Sexually Transmitted Diseases. Obstet Gynecol. 2017;129(4):643-654.}

^{6 Torcia MG. Interplay among Vaginal Microbiome, Immune Response and Sexually Transmitted Viral Infections. Int J Mol Sci. 2019;20(2):266.}

^{7 Greenbaum S, Greenbaum G, Moran-Gilad J, et al. Ecological dynamics of the vaginal microbiome in relation to health and disease. Am J Obstet Gynecol. 2019 Apr;220(4):324-335.}

^{8 d'Enfert C, Kaune AK, Alaban LR, et al. The impact of the Fungus-Host-Microbiota interplay upon Candida albicans infections: current knowledge and new perspectives. FEMS Microbiol Rev. 2020 Nov 24:fuaa060.}

^{9 Aldunate M, Srbinovski D, Hearps AC, et al. Antimicrobial and immune modulatory effects of lactic acid and short chain fatty acids produced by vaginal microbiota associated with eubiosis and bacterial vaginosis. Front Physiol. 2015 Jun 2;6:164.}

^{10 Muzny CA, Taylor CM, Swords WE, et al. An Updated Conceptual Model on the Pathogenesis of Bacterial Vaginosis. J Infect Dis. 2019 Sep 26;220(9):1399-1405.}

^{11 Bradshaw CS, Brotman RM. Making inroads into improving treatment of bacterial vaginosis - striving for long-term cure. BMC Infect Dis. 2015 Jul 29;15:292.}