Probiotyki
Probiotyki: co to właściwie jest? Na „oficjalną” definicję trzeba było poczekać do XXI w. Jednak spożycie tych dobroczynnych drobnoustrojów datuje się od zamierzchłych czasów.
- Dowiedz się wszystkiego o mikrobiocie
- Mikrobiota i powiązane z nią zaburzenia
- Zadbaj o swoją mikrobiotę
- Publikacje
Dostęp do pracowników służby zdrowia
Znajdź tutaj swoją dedykowaną przestrzeń
en_sources_title
en_sources_text_start en_sources_text_end
Sekcje

O tym artykule
Spis treści
Spis treści
Wiedzieliście o tym? Nasi przodkowie spożywali przodków dzisiejszych probiotyków!1 W neolicie stwierdzili oni, że fermentacja niektórych pokarmów ma niewątpliwe zalety. Mleko, zboże lub warzywa stawały się łatwiejsze do przechowywania, smaczniejsze, łatwiej strawne… i zdrowsze1,2.
U progu epoki antycznej, co najmniej 5000 lat temu, Egipcjanie, Rzymianie i Hindusi już doceniali sfermentowane mleko2. Co do starożytnych Turków, uważali je oni za eliksir życia. Czy to sekret ich legendarnej siły? Trzy wieki przed naszą erą chińscy robotnicy budujący Wielki Mur jadali sfermentowaną kapustę, aby czuć się dobrze2. Sławny Hipokrates, „ojciec medycyny”, zalecał sportowcom olimpijskim jedzenie sera1. Nawet dla żołnierzy groźnego Czyngis Chana sfermentowane mleko było źródłem siły i witalności, pozwalającej zwyciężać w bitwach!3 Dopiero na początku XX wieku, w szczególności w następstwie prac Louisa Pasteura, odkryto, że zalety te wynikały z obecności dobroczynnych drobnoustrojów1.
Czym jest probiotyk?
Probiotyki to „żywe drobnoustroje które, jeśli są podawane w odpowiednich ilościach, mają dobroczynny wpływ na stan zdrowia gospodarza”!4,5. Potrzebujesz objaśnień do tej oryginalnej wersji specjalistów?
W formie umożliwiającej działanie: martwe drobnoustroje nie są probiotykami!
Takie jak bakterie lub drożdże.
Ani za dużo, ani za mało – aby działać skutecznie i bezpiecznie.
W tym przypadku, mają one pozytywny wpływ na zdrowie osoby, która je przyjmuje6
Probiotyk to nie…
- …antybiotyk, wprost przeciwnie! Pojęcie „probiotyk” (dla życia) zostało zaproponowane przez badaczy w latach 60. właśnie po to, aby uzyskać przeciwieństwo dla pojęcia „antybiotyk” (przeciwko życiu)1.
- … mikrobiota; to pojęcie opisuje wszystkie drobnoustroje obecne w danym środowisku, na przykład w jelitach. Mikrobiom to po prostu genom (wszystkie geny) wszystkich tych drobnoustrojów!7
- … prebiotyk, błonnik pokarmowy nieulegający trawieniu, który specyficznie „odżywia” dobre bakterie mikrobioty i dzięki temu wpływa korzystnie na zdrowie8. Jeżeli są dodawane do probiotyków w konkretnych produktach, noszą nazwę symbiotyków9.
- … sfermentowana żywność, czyli żywność uzyskana za pomocą wybranych żywych drobnoustrojów, dzięki pewnym przemianom enzymatycznym: jogurt, ser, kiszona kapusta… Sfermentowana żywność, nawet jeśli korzystnie wpływa na zdrowie, niekoniecznie musi być probiotykiem10.
- … przeszczep mikrobioty jelitowej, metoda leczenia polegająca na poprawie stanu mikrobioty osoby chorej poprzez przeszczepienie mikrobioty od zdrowego dawcy. Ta metoda jest obecnie używana wyłącznie przy nawracającej infekcji jelitowej powodowanej przez bakterię „Clostridioides difficile”11.
Co to są drobnoustroje probiotyczne?
Drobnoustroje, określane też jako „mikroorganizmy”, potocznie „mikroby” lub „zarazki” to „mikroskopijne” istoty żywe, co oznacza, że nie można ich zobaczyć gołym okiem12. Często składają się tylko z jednej komórki!
Wśród nich wyróżniamy bakterie, które żyją wszędzie w naszym otoczeniu: na ziemi, w wodzie, a także w naszym ciele i wewnątrz niego!12,13 Istnieją również mikroskopijne grzyby (od drożdży piekarniczych, Saccharomyces, do Candida odpowiedzialnych za grzybice) lub pleśnie (takie jak Penicillium, która nadaje serowi Roquefort niebieski kolor, ale również umożliwia wytwarzanie penicyliny, słynnego antybiotyku)12,14,15,16. Wirusy to również drobnoustroje, ale ponieważ nie są w stanie przeżyć bez infekowania komórki, nie zawsze traktuje się je jako „organizmy żywe”12,17. Mamy również ameby, mikroglony…18,19 Ten malutki świat jest gigantyczny: w łyżeczce gleby znajduje się miliard bakterii! Nie martwcie się: ponad 99% z nich jest dla nas nieszkodliwych12,20.
Drobnoustroje najczęściej wykorzystywane jako probiotyki to:
-
bakterie pochodzące z mikrobioty ludzkiej lub sfermentowanych produktów mlecznych,
(sidenote:
Lactobacillus
Bakterie w kształcie pałeczki, których najważniejszą cechą jest wytwarzanie kwasu mlekowego. Dlatego nazywa się je „bakteriami mlekowymi”.
Bakterie te są obecne u człowieka w jamie ustnej, pochwie i jelitach. Bytują również na roślinach oraz w organizmach zwierząt. Można je przyjmować, spożywając produkty fermentowane – mleczne, takie jak niektóre sery i jogurty, a także kiszone ogórki, kiszoną kapustę itp.
Pałeczki kwasu mlekowego są także przyjmowane w produktach zawierających probiotyki, ponieważ niektóre ich gatunki są znane z korzystnego działania. W. H. Holzapfel et B. J. Wood, The Genera of Lactic Acid Bacteria, 2, Springer-Verlag, 1st ed. 1995 (2012), 411 p. « The genus Lactobacillus par W. P. Hammes, R. F. Vogel Tannock GW. A special fondness for lactobacilli. Appl Environ Microbiol. 2004 Jun;70(6):3189-94. Smith TJ, Rigassio-Radler D, Denmark R, et al. Effect of Lactobacillus rhamnosus LGG® and Bifidobacterium animalis ssp. lactis BB-12® on health-related quality of life in college students affected by upper respiratory infections. Br J Nutr. 2013 Jun;109(11):1999-2007. ) (Lactobacillus) i (sidenote: Bifidobakterie Bakterie w kształcie pałeczki i litery Y. Większość gatunków jest pożyteczna dla człowieka. Znajdują się w ludzkich jelitach, a także w niektórych jogurtach. Bakterie te:
- chronią barierę jelitową,
- uczestniczą w rozwoju układu odpornościowego i pomagają w walce ze stanami zapalnymi,
- wspomagają trawienie i łagodzą objawy zaburzeń żołądkowo-jelitowych. Sung V, D'Amico F, Cabana MD, et al. Lactobacillus reuteri to Treat Infant Colic: A Meta-analysis. Pediatrics. 2018 Jan;141(1):e20171811. O'Callaghan A, van Sinderen D. Bifidobacteria and Their Role as Members of the Human Gut Microbiota. Front Microbiol. 2016 Jun 15;7:925. Ruiz L, Delgado S, Ruas-Madiedo P, et al. Bifidobacteria and Their Molecular Communication with the Immune System. Front Microbiol. 2017 Dec 4;8:2345. ) (Bifidobacterium)3,21; - drożdże, takie jak Saccharomyces boulardii, uzyskane ze skórki liczi3,15.
Wszystkie one są opisane precyzyjną nazwą łacińską:
- najpierw rodzaj, na przykład Lactobacillus;
- następnie gatunek w ramach rodzaju, co daje na przykład Lactobacillus „acidophilus”;
- I wreszcie szczep w ramach gatunku, w postaci ciągu liter i/lub cyfr, który tak jak kod kreskowy precyzyjnie identyfikuje drobnoustrój. Szczep to wyróżnik cech genetycznych w obrębie każdego gatunku drobnoustroju. To właśnie dzięki niemu każdy probiotyk jest unikalny!21
Na przykład Lactobacillus acidophilus XYZ123
Za trudne?
Pomyśl o sałatce owocowej zawierającej śliwki, czereśnie, brzoskwinie i nektarynki. Wszystkie pochodzą z drzew tego samego rodzaju Prunus! Na przykład gatunek Prunus avium daje czereśnie, a Prunus persica, brzoskwinie – które do tego mogą występować w różnych odmianach: żółte, białe, gładkie lub z meszkiem, okrągłe lub płaskie!22
Jak dobiera się probiotyki?
Znalezienie „szczęśliwych wybrańców” wśród miliardów gatunków drobnoustrojów: trudne zadanie dla badaczy! Być może dlatego, aby docenić ich wysiłki, gatunki probiotyczne często są nazywane od nich: Saccharomyces boulardii zostały wyizolowane przez Henriego Boularda23, a Lactobacillus reuterii (którego nowa nazwa to Limosilactobacillus reuteri24) przez Gerharda Reutera25.
Niezależnie od tego, czy pochodzą z mleka, z owoców czy z ciała człowieka, potencjalnie dobroczynne gatunki drobnoustrojów są badane na różne sposoby, tak, aby znaleźć najbardziej interesujące szczepy.
- Pierwszy etap to identyfikacja, następująca według cech genomu. Drobnoustroje są klasyfikowane. Przypisuje się im nazwę wraz z numerem szczepu.4,26
- W drugim etapie zaczyna się stopniowe zmniejszanie listy potencjalnych kandydatów, na podstawie ich dobroczynnych właściwości, takich jak działanie zwalczające patogeny, przeciwcholesterolowe lub regulujące pasaż jelitowy itp.4,26
- W trzecim etapie, sprawdza się ich bezpieczeństwo, czyli to, czy nie stanowią zagrożenia dla zdrowia; badacze sprawdzają zatem, czy nie mają one genów oporności na antybiotyki, nie wytwarzają toksyn albo nie powodują działań niepożądanych, ale również to, czy organizmy będące kandydatami na probiotyki są w stanie przetrwać w pewnych skrajnych warunkach, takich jak środowisko jelit (temperatura, pH, kwasy żółciowe itp.).4,26
- W czwartym, nie mniej ważnym etapie, sprawdza się skuteczność probiotyku u ludzi; mowa zatem o „badaniach klinicznych”, które powinny przebiegać zgodnie z precyzyjnymi zaleceniami organów ds. zdrowia lub agencji naukowych (lokalnych/krajowych). To na tym etapie badany drobnoustrój może zostać określony jako probiotyk.4,26
- W ostatnim etapie następuje upewnienie się, czy probiotyk pozostaje żywy i w skutecznej dawce przez cały okres przydatności produktu. Szczepy probiotyków są umieszczane w „międzynarodowym banku szczepów drobnoustrojów”.4,27
Do czego służą probiotyki?
W naszym ciele znajdują się różne mikrobioty. Najważniejsza zamieszkuje jelita (to „flora jelitowa”), ale istnieje również mikrobiota skóry, pochwy, jamy ustnej, dróg oddechowych itp.28,29 W tych mikrobiotach współpracują harmonijnie miliardy drobnoustrojów28,30. Większość z nich jest nieszkodliwa lub ma dobroczynny wpływ na zdrowie31. Niektóre są potencjalnie patogenne, czyli mogłyby wywoływać choroby, ale ich rozwój jest hamowany przez „przyjazne” drobnoustroje32. Z różnych powodów, takich jak niezbyt zdrowe odżywianie, stres lub leczenie antybiotykami, może dojść do zaburzenia równowagi mikrobioty: mówimy wówczas o „ (sidenote: Dysbioza Dysbioza nie jest zjawiskiem jednorodnym; przybiera różne formy zależne od stanu zdrowia danej osoby. Zazwyczaj definiuje się ją jako zaburzenie składu i funkcjonowania mikrobioty spowodowane przez zestaw czynników środowiskowych i osobniczych zakłócających ekosystem mikroorganizmów. Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232. ) ”28,30. Skład mikrobioty się zmienia, staje się ona uboższa, zawiera mniej dobroczynnych drobnoustrojów, a patogeny wykorzystują to, kolonizując przestrzeń i namnażając się33…
Przychodząc „na odsiecz” mikrobiocie, probiotyki mogą pomóc jej utrzymać lub odzyskać równowagę, wpłynąć na nasz układ odpornościowy, zmniejszając stan zapalny, ochronić nas, atakując (sidenote: Patogen To mikroorganizm, który powoduje lub może spowodować chorobę Pirofski LA, Casadevall A. Q and A: What is a pathogen? A question that begs the point. BMC Biol. 2012 Jan 31;10:6. ) lub wytwarzane przez nie toksyny26. W ten sposób mogą zapobiec problemom i chorobom powiązanym z dysbiozą lub pomóc je wyleczyć34,35,36. Jednak probiotyki, zależnie od szczepu, mają różne sposoby działania, zatem nie można ekstrapolować konkretnego dobroczynnego wpływu, w większości przypadków, dla jednego szczepu na podstawie drugiego37.
Dlaczego przyjmować probiotyki?
Jakie są korzyści? Co mi to daje?
Korzyści dla naszego zdrowia płynące z zastosowania probiotyków są liczne. Jednak, zgodnie ze skutecznością wykazaną przez każdy ze szczepów probiotyków w badaniach na ludziach, wykazały one działanie w sytuacjach bardzo wyraźnie sprecyzowanych5,38:
- problemy z układem trawiennym, takie jak biegunki poantybiotykowe39, biegunki spowodowane C. difficile40, zapalenia żołądka i jelit41, biegunka podróżnych42, czynnościowe problemy jelitowe (lub „jelito wrażliwe”)43,44, problemy z trawieniem laktozy21, choroby zapalne jelit (IBD)45…;
- zakażenia dróg oddechowych w sezonie zimowym46;
- choroby skórne47;
- zakażenia układu moczowego48;
- zakażenia pochwy49.
Za kulisami probiotyków: jak powstają?
Produkcja probiotyków wymaga opanowania delikatnego procesu technologicznego i ścisłej kontroli przeprowadzanej na każdym etapie łańcucha produkcyjnego. Musi on bowiem zagwarantować konsumentowi produkt końcowy spełniający wszystkie normy jakości i bezpieczeństwa. Mikroorganizmy probiotyczne muszą pozostać żywe, w wystarczającej liczbie i stabilne do końca okresu trwałości produktu. Muszą być odpowiednio dawkowane, aby uzyskać zapowiadane korzyści, i pozbawione zanieczyszczeń.5,6,51
Ta infografika jest uproszczonym i niewyczerpującym przedstawieniem procesu selekcji i produkcji probiotyków z teoretycznymi przykładami punktów kontroli.
Poszczególne etapy produkcji:6,52
Ten opis procesu jest uproszczonym i niewyczerpującym przykładem produkcji probiotyków.
Wybrany mikroorganizm jest hodowany przy użyciu sterylizowanych składników odżywczych w celu namnażania.
Pierwsza hodowla jest przenoszona do kolejnych (sidenote: Fermentator Urządzenie lub zbiornik, w którym mikroorganizmy są namnażane w kontrolowanych warunkach hodowlanych. Mustafa MG, Khan MGM, Nguyen D, et al. (2018) Omics Technologies and Bio-engineering: Volume 2: Towards Improving Quality of Life, , pp. 233-249. ) (średnich, a następnie większych) w celu produkcji przemysłowej. Należy ściśle kontrolować warunki wzrostu i brak (sidenote: Zanieczyszczenie Niepożądana substancja (mikroorganizmy chorobotwórcze, pozostałości…) Motarjemi Y, Moy GG, & Todd EC (2014). Encyclopedia of food safety. ) .
Po namnożeniu mikroorganizmy są oddzielane od podłoża hodowlanego przez wirowanie lub filtrację.
Otrzymana masa zawierająca mikroorganizmy zostanie następnie poddana szybkiemu zamrożeniu i odwodnieniu w celu usunięcia wody, tj. liofilizacji, która spowoduje odparowanie co najmniej 96%53 pozostałej wilgoci. W ten sposób mikroorganizmy lepiej się przechowują i pozostają żywe.
Uzyskany po liofilizacji „suchy placek” jest mielony na drobny proszek, który miesza się (zgodnie z procesem produkcyjnym producenta) z (sidenote: Substancja pomocnicza Substancja dodawana do aktywnego składnika w celu poprawy wyglądu, smaku lub okresu przechowywania produktu leczniczego lub w celu ułatwienia jego formowania lub podawania. Cha J, Gilmor T, Lane P, Ranweiler JS. Ch.12 Stability Studies (2011) in Handbook of Modern Pharmaceutical Analysis. Separation Science and Technology, 10 (C), pp. 459-505. ) .
Proszek jest następnie umieszczany w ostatecznym formacie opakowania (kapsułki, saszetki, ampułki itp.). Wybór i jakość stosowanego formatu opakowania muszą zwiększać stabilność produktu. Następnie produkt pakuje się w opakowanie końcowe lub pudełko.
Probiotyki w opakowaniach są przechowywane w kontrolowanym środowisku (temperatura, wilgotność…).
Na koniec dostarcza się je do punktu sprzedaży, np. do apteki
Na każdym etapie produkcji, a nawet kilkakrotnie w trakcie tego samego etapu, należy przeprowadzać kontrole próbek, aby zapewnić zgodność produktu, tj. optymalną jakość i czystość.6 Konieczne jest, aby mikroorganizmy były nadal żywe i bezpieczne do spożycia.6 Aby konsumenci mieli maksymalne zaufanie do jakości produktów, niektóre laboratoria oprócz przeprowadzania własnych kontroli angażują niezależne podmioty zewnętrzne, które sprawdzają, czy wszystkie procesy produkcji i kontroli jakości są zgodne z przepisami i dobrymi praktykami.27
BMI 22.01
Jak widać, nie jest łatwo dokonać wyboru pomiędzy licznymi istniejącymi probiotykami, które nie są identyczne. Żaden z nich, ani szczep, ani kombinacja szczepów probiotycznych, nie będzie wykazywać jednocześnie wszystkich opisanych tutaj dobroczynnych skutków50. Poproś o radę swojego lekarza lub farmaceutę; zaleci on produkty, których potrzebujesz, w zależności od Twojego stanu zdrowia.
Poznaj świat mikrobiotów!

11 Zallot, Camille : Transplantation de microbiote fécal et pathologies digestives, La Lettre de l'Hépato-gastroentérologue, Vol. XXI -n° 1, janvier-février 2018.
13 Site Web Microbiology Society : Bacteria (accédé le 05/06/21).
14 Site Web Microbiology Society : Fungi (accédé le 05/06/21).
17 Site Web Microbiology Society : Viruses (accédé le 05/06/21).
18 Site Web Microbiology Society : Algae (accédé le 05/06/21).
19 Site Web Microbiology Society : Protozoa (accédé le 05/06/21).
20 “Microbiology by numbers.” Nature reviews. Microbiology vol. 9,9 (2011): 628.
22 https://jardinage.lemonde.fr/dossier-212-cerisier-prunus-cerasus.htm
28 Site Web Inserm : Microbiote intestinal (flore intestinale) (MAJ 01/02/16, accédé le 06/06/21).
29 Beck JM, Young VB, Huffnagle GB. The microbiome of the lung. Transl Res. 2012;160(4):258-266.
31 Normal Microbiota and Host Relationships. 3 Jan. 2021
32 McFarland LV. “Normal flora: diversity and functions”. Microb Ecol Health Dis 2000;12:193–207
38 Williams NT. Probiotics. Am J Health Syst Pharm. 2010;67(6):449-458.