Mikrobiota jelit

Zdrowie jelit

Mikrobiota jelit: dlaczego jest ważna dla zdrowia?
Nasze jelita zasiedlają biliony¹ bakterii wywierających niesamowity wpływ na organizm. Dowiedzmy się, jak działa mikrobiota jelit i dlaczego należy o nią dbać!

O tym artykule

Opublikowano 24 Sierpień 2021

Zaktualizowano 06 Kwiecień 2022

Spis treści

Czym właściwie jest mikrobiota ludzkich jelit?

Prawdopodobnie słyszałeś kiedyś o „mikroflorze jelit”. Naukowcy nazywają ją „mikrobiotą jelitową” albo, prościej, „mikrobiotą jelit”. Składa się ona z bilionów¹mikroorganizmów (sidenote: Mikroorganizmy Organizmy żywe zbyt małe, aby zobaczyć je gołym okiem. Są to bakterie, wirusy, grzyby, archeony, pierwotniaki itp. Potocznie nazywa się je mikrobami. What is microbiology? Microbiology Society. ) zamieszkujących wnętrzności, takich jak bakterie, wirusy, grzyby (między innymi drożdże), a nawet pasożyty.

Przy okazji warto wspomnieć, że słowa mikrobiota i mikrobiom często są używane zamiennie, ale oznaczają dwie różne rzeczy. Mikrobiota oznacza mikroorganizmy i mówi nam, „kto to jest”, natomiast mikrobiom oznacza genom, czyli to, co ten ktoś „ma w środku”,² co pozwala odpowiedzieć na pytanie, co ów „ktoś” robi, czyli jaką pełni funkcję.

Każdy z nas ma własną mikrobiotę niepowtarzalną jak odcisk palca.¹ Gdy człowiek się rodzi, przejmuje mikroorganizmy żyjące w kale i pochwie jego matki w przypadku porodu naturalnego lub bytujące w otoczeniu w przypadku cesarskiego cięcia.³ To one rozpoczynają proces kolonizacji jego jelit przez mikrobiotę.⁴ Wzrost, różnicowanie i stabilizacja mikrobioty jelit trwa około trzech lat.⁵ Po osiągnięciu dorosłości⁶ jej skład jest stosunkowo stabilny aż do wieku podeszłego, kiedy znów zachodzą w niej zasadnicze zmiany, z których wychodzi nieco zubożona.⁷

Dlaczego mikrobiota jelit ma kluczowe znaczenie dla zdrowia?

Mikrobiotę jelit można uznać pod względem funkcjonalnym za organ ludzkiego ciała. Ściśle współpracuje ona z jelitami i pełni cztery ważne funkcje.

Wspiera trawienie

poprzez pomoc we wchłanianiu substancji odżywczych (cukrów, aminokwasów, witamin i innych) przez komórki jelit oraz fermentacji drobnych kawałków żywności. Produkty procesu fermentacji to gaz i liczne metabolity, między innymi krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe – prawdziwe „paliwo” dla komórek jelita grubego.⁸

Odgrywa ważną rolę w dojrzewaniu przewodu pokarmowego

ponieważ aktywnie uczestniczy w wytwarzaniu śluzu pokrywającego żołądek i jelita, nawilżaniu komórek jelit oraz enzymatycznej aktywności śluzówki.⁹

Stanowi barierę

dla patogenów (sidenote: Patogen patogen to mikroorganizm, który powoduje lub może spowodować chorobę Pirofski LA, Casadevall A. Q and A: What is a pathogen? A question that begs the point. BMC Biol. 2012 Jan 31;10:6. ) i toksyn.¹⁰ Co więcej, niektóre bakterie wytwarzają przeciwmikrobowe cząsteczki zwalczające bakterie chorobotwórcze, a inne pobudzają wytwarzanie śluzu chroniącego komórki jelit przed atakami i ich szkodliwym działaniem na organizm.¹¹

Odgrywa rolę obronną

w rozwoju układu odpornościowego. Bakterie mikrobioty jelit uczestniczą w dojrzewaniu i pobudzaniu komórek jelitowego układu odpornościowego, który chroni przed czynnikami chorobotwórczymi, takimi jak bakterie i wirusy. Jelita to podstawowe źródło komórek odpornościowych w organizmie. Z kolei układ odpornościowy wpływa na skład i zróżnicowanie mikrobioty.¹²

Jakie choroby wiążą się z zachwianiem równowagi mikrobioty jelit?

Na czym polega brak równowagi mikrobioty jelit?

Skład mikrobioty jelit charakteryzuje znaczne zróżnicowanie (liczba różnych gatunków obecnych w organizmie) i obfitość (łączna liczba obecnych mikroorganizmów). Gdy skład mikrobioty zostaje zakłócony, równowaga załamuje się i powstaje dysbioza (sidenote: Dysbioza Dysbioza nie jest zjawiskiem jednorodnym; przybiera różne formy zależne od stanu zdrowia danej osoby. Zazwyczaj definiuje się ją jako zaburzenie składu i funkcjonowania mikrobioty spowodowane przez zestaw czynników środowiskowych i osobniczych zakłócających ekosystem mikroorganizmów. Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232. ) , która może się wiązać z kilkoma chorobami powstającymi w różnych miejscach w organizmie.¹³ Dysbioza – przyczyna czy skutek innych chorób? Badania naukowe jeszcze nie dostarczyły pewnej odpowiedzi na to pytanie.

04.11.2021 Co oznacza tajemniczo brzmiące pojęcie „dysbiozy”? Czytaj więcej

Przyjrzyjmy się niektórym chorobom kojarzonym z dysbiozą: biegunce antybiotykowej, kolce jelitowej niemowląt, nieżytowi żołądka i jelit oraz zapalnym chorobom jelit (IBS).

Kolka jelitowa dotyka od 20 do 25% niemowląt w wieku od 1 do 4 miesięcy.¹⁴
Biegunka antybiotykowa występuje u 5–35% pacjentów przyjmujących antybiotyki.¹⁵
Biegunka podróżnych to infekcja spowodowana przez skażoną żywność lub wodę. U 3–17% pacjentów, których dotknęła ta infekcja, może wystąpić poinfekcyjny zespół jelita drażliwego.¹⁶
Nieżyt żołądka i jelit, na ogół łagodny, najczęściej wirusowego pochodzenia, odpowiada za ponad 200 000 zgonów dzieci rocznie na całym świecie.¹⁷
Otyłość to powszechna, kosztowna, poważna choroba przewlekła, która w 2016 r. dotyczyła 13% dorosłych na całym świecie (11% mężczyzn i 15% kobiet).¹⁸
IBS to zaburzenie funkcjonowania żołądka i jelit charakteryzujące się bólem brzucha i zakłóceniami wypróżniania (zaparciami, biegunką lub naprzemiennym występowaniem tych nieprawidłowości). Częstotliwość występowania różni się znacznie w poszczególnych krajach.¹⁹
Choroba Leśniowskiego-Crohna to zapalna choroba jelit, w której stan zapalny może być zlokalizowany w dowolnym odcinku układu trawiennego, od jamy ustnej po odbytnicę. Niedawne badania dostarczyły dowodów na ważną rolę mikrobioty jelit w etiopatogenezie tej choroby.²⁰
Rak żołądka²¹ oraz rak jelita grubego²² to dwa nowotwory układu pokarmowego związane z dysbiozą mikrobioty jelit.

Rola mikrobioty jelit człowieka nie ogranicza się jednak do jelit. Niedawne badania wykazały, że rola mikrobioty jelit może wykraczać poza przewód pokarmowy. Mikrobiota jelit została powiązana z kilkoma chorobami pozajelitowymi, na przykład trądzikiem,²³ alergiami,²⁴ otyłością,²⁵ zaburzeniami lękowymi,²⁶ zaburzeniami ze spektrum autyzmu²⁶… A to nie wszystko. Wygląda na to, że mikrobiotę jelit można skojarzyć również z chorobami neurodegeneracyjnymi, takimi jak choroba Alzheimera²⁷ i choroba Parkinsona.²⁸ Istnieje bowiem dwukierunkowa komunikacja między jelitami a mózgiem zwana osią mózgowo-jelitową. Mikrobiota jelit może wpływać na te interakcje. Dlatego jelita nazywa się czasem drugim mózgiem.

Jak dbać o mikrobiotę? Można mieć na nią bezpośredni wpływ

Wiesz już, że mikrobiota jelit ma zasadnicze znaczenie dla zdrowia człowieka. Jak więc należy dbać o mikrobiotę? Wiele badań naukowych dotyczyło tego, jak unikać zaburzeń jej składu i utrzymać ją w jak największej równowadze.²⁹ Odpowiedź nie jest taka prosta. Nie polega to na wprowadzeniu do jelit dobrych bakterii lub drożdży, żeby uzupełnić lub wzbogacić obecną mikrobiotę lub wymienić złą. Chodzi raczej o wywieranie na mikrobiotę wpływu, żeby sprawnie funkcjonowała i poprawiała w ten sposób stan zdrowia gospodarza.³⁰

W jaki sposób? Jest kilka sposobów pozytywnego wpływania na równowagę i różnorodność mikrobioty jelit. Każdy z nich ma własne charakterystyczne cechy.

Dieta: różnorodność i jakość tego, co jemy, wpływa na równowagę naszej mikrobioty jelitowej.^31,32 Z drugiej strony, źle zbilansowana dieta może zakłócić skład mikrobioty i powodować pewne schorzenia.³³ Ważna jest wiedza o tym, jakie produkty spożywcze mają dobry, a jakie zły wpływ na formę naszych jelit.³⁴

Probiotyki: Probiotyki to żywe mikroorganizmy, które w przypadku podania w odpowiedniej ilości wpływają korzystnie na zdrowie gospodarza.^35,36 Tutaj można znaleźć więcej informacji o ich korzystnym dla zdrowia wpływie na naszą mikrobiotę.

Prebiotyki: Prebiotyki to specyficzne, nietrawione przez organizm włókna spożywcze o korzystnym wpływie na zdrowie. Są one selektywnie zużywane przez pożyteczne mikroorganizmy należące do mikrobioty gospodarza.^37,38 Niektóre produkty spożywcze są bogate w prebiotyki. Dlatego ważne jest zwracanie uwagi na dietę. W niektórych produktach są dodawane do probiotyków. Noszą wtedy nazwę symbiotyków.³⁹

Transplantacja: podobnie jak organy, mikrobiotę jelit można przeszczepić, aby spróbować odtworzyć równowagę ekosystemu mikrobowego jelit.³² Ta metoda leczenia znana jako transplantacja mikrobioty fekalnej (TMF) jest zatwierdzona tylko w leczeniu nawracającej choroby związanej z bakteriami Clostridioides difficile³². Trwają badania jej wpływu na inne schorzenia, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie okrężnicy, zespół jelita drażliwego czy choroby metaboliczne.³² Więcej informacji można znaleźć tutaj.

Wszystkie informacje zawarte w niniejszym artykule pochodzą z zatwierdzonych źródeł naukowych. Zwracamy uwagę, że nie są one wyczerpujące.

BMI 21.10

Źródła

¹^{Ley RE, Peterson DA, Gordon JI. Ecological and evolutionary forces shaping microbial diversity in the human intestine. Cell. 2006 Feb 24;124(4):837-48.}

²^{Ursell LK, Metcalf JL, Parfrey LW, et al. Defining the human microbiome. Nutr Rev. 2012;70 Suppl 1(Suppl 1):S38-S44.}

³^{Callaway E. C-section babies are missing key microbes [published online ahead of print, 2019 Sep 18]. Nature. 2019;10.1038/d41586-019-02807-x.}

⁴^{Sandall J, Tribe RM, Avery L, et al. Short-term and long-term effects of caesarean section on the health of women and children. Lancet. 2018;392(10155):1349-1357.}

⁵^{Bäckhed F, Roswall J, Peng Y, et al. Dynamics and Stabilization of the Human Gut Microbiome during the First Year of Life. Cell Host Microbe. 2015;17(5):690-703.}

⁶^{Yatsunenko T, Rey FE, Manary MJ, et al. Human gut microbiome viewed across age and geography. Nature. 2012 May 9;486(7402):222-7.}

⁷^{Ragonnaud E, Biragyn A. Gut microbiota as the key controllers of "healthy" aging of elderly people. Immun Ageing. 2021 Jan 5;18(1):2.}

⁸^{Jandhyala SM, Talukdar R, Subramanyam C, et al. Role of the normal gut microbiota. World J Gastroenterol. 2015 Aug 7;21(29):8787-803.}

⁹^{Tomas J, Wrzosek L, Bouznad N, B, et al. Primocolonization is associated with colonic epithelial maturation during conventionalization. FASEB J. 2013 Feb;27(2):645-55.}

¹⁰^{Caballero S, Pamer EG. Microbiota-mediated inflammation and antimicrobial defense in the intestine. Annu Rev Immunol. 2015;33:227-56.}

^{11Sokol H. Microbiota and barrier effect. In: Marteau P, Dore J, eds. Gut Microbiota: A Full-Fledged Organ. Paris: John Libby Eurotext; 2017:65-71.}

^{12 Brandtzaeg P. Role of the Intestinal Immune System in Health. In: Baumgart, Daniel C, eds. Crohn's Disease and Ulcerative Colitis: From Epidemiology and Immunobiology to a Rational Diagnostic and Therapeutic Approach. Springer International Publishing; 2017}

^{13 Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232.}

¹⁴^{Perceval C, Szajewska H, Indrio F, et al. Prophylactic use of probiotics for gastrointestinal disorders in children. Lancet Child Adolesc Health. 2019 Sep;3(9):655-662.}

¹⁵^{McFarland LV. Antibiotic-associated Diarrhea: Epidemiology, Trends and Treatment. Future Microbiol. 2008 Oct;3(5):563-78.}

¹⁶^{Steffen R, Hill DR, DuPont HL. Traveler's diarrhea: a clinical review. JAMA. 2015 Jan 6;313(1):71-80.}

¹⁷^{Stuempfig ND, Seroy J. Viral Gastroenteritis. In: StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls}

¹⁸^{WHO. Fact sheets on obesity and overweight June 2021}

¹⁹^{Oka P, Parr H, Barberio B, et al. Global prevalence of irritable bowel syndrome according to Rome III or IV criteria: a systematic review and meta-analysis. Lancet Gastroenterol Hepatol. 2020 Oct;5(10):908-917.}

²⁰^{Aldars-García L, Marin AC, Chaparro M, et al. The Interplay between Immune System and Microbiota in Inflammatory Bowel Disease: A Narrative Review. Int J Mol Sci. 2021 Mar 17;22(6):3076.}

²¹^{Nasr R, Shamseddine A, Mukherji D, et al. The Crosstalk between Microbiome and Immune Response in Gastric Cancer. Int J Mol Sci. 2020 Sep 9;21(18):6586.}

²²^{Ranjbar M, Salehi R, Haghjooy Javanmard S, et al. The dysbiosis signature of Fusobacterium nucleatum in colorectal cancer-cause or consequences? A systematic review. Cancer Cell Int. 2021;21(1):194.}

²³^{Dreno B, Dagnelie MA, Khammari A, et al. The Skin Microbiome: A New Actor in Inflammatory Acne. Am J Clin Dermatol. 2020 Sep;21(Suppl 1):18-24.}