Mikrobiota jelit

Zdrowie jelit

Mikrobiota jelit: dlaczego jest ważna dla zdrowia?
Nasze jelita zasiedlają biliony¹ bakterii wywierających niesamowity wpływ na organizm. Dowiedzmy się, jak działa mikrobiota jelit i dlaczego należy o nią dbać!

O tym artykule

Opublikowano 24 Sierpień 2021

Zaktualizowano 07 luty 2025

Spis treści

Czym właściwie jest mikrobiota ludzkich jelit?

Prawdopodobnie słyszałeś kiedyś o „mikroflorze jelit”. Naukowcy nazywają ją „mikrobiotą jelitową” albo, prościej, „mikrobiotą jelit”. Czym jest mikrobiota jelitowa? Składa się ona z bilionów¹mikroorganizmów (sidenote: Mikroorganizmy Organizmy żywe zbyt małe, aby zobaczyć je gołym okiem. Są to bakterie, wirusy, grzyby, archeony, pierwotniaki itp. Potocznie nazywa się je mikrobami. What is microbiology? Microbiology Society. ) zamieszkujących wnętrzności, takich jak bakterie, wirusy, grzyby (między innymi drożdże), a nawet pasożyty.

Przy okazji warto wspomnieć, że słowa mikrobiota i mikrobiom często są używane zamiennie, ale oznaczają dwie różne rzeczy. Mikrobiota oznacza mikroorganizmy i mówi nam, „kto to jest”, natomiast mikrobiom oznacza genom, czyli to, co ten ktoś „ma w środku”,² co pozwala odpowiedzieć na pytanie, co ów „ktoś” robi, czyli jaką pełni funkcję.

Każdy z nas ma własną mikrobiotę niepowtarzalną jak odcisk palca.¹ Gdy człowiek się rodzi, przejmuje mikroorganizmy żyjące w kale i pochwie jego matki w przypadku porodu naturalnego lub bytujące w otoczeniu w przypadku cesarskiego cięcia.³ To one rozpoczynają proces kolonizacji jego jelit przez mikrobiotę.⁴ Wzrost, różnicowanie i stabilizacja mikrobioty jelit trwa około trzech lat.⁵ Po osiągnięciu dorosłości⁶ jej skład jest stosunkowo stabilny aż do wieku podeszłego, kiedy znów zachodzą w niej zasadnicze zmiany, z których wychodzi nieco zubożona.⁷

100 000 w naszych jelitach żyje 100 000 mld „dobrych” bakterii.

2 mikrobiotę jelitową często nazywa się drugim mózgiem

Dlaczego mikrobiota jelitowa jest ważna dla zdrowia?

Mikrobiotę jelit można uznać pod względem funkcjonalnym za organ ludzkiego ciała. Dlaczego należy dbać o swoją mikrobiotę? Ściśle współpracuje ona z jelitami i pełni cztery ważne funkcje.

Wspiera trawienie

poprzez pomoc we wchłanianiu substancji odżywczych (cukrów, aminokwasów, witamin i innych) przez komórki jelit oraz fermentacji drobnych kawałków żywności. Produkty procesu fermentacji to gaz i liczne metabolity, między innymi krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe – prawdziwe „paliwo” dla komórek jelita grubego.⁸

Odgrywa ważną rolę w dojrzewaniu przewodu pokarmowego

ponieważ aktywnie uczestniczy w wytwarzaniu śluzu pokrywającego żołądek i jelita, nawilżaniu komórek jelit oraz enzymatycznej aktywności śluzówki.⁹

Stanowi barierę

dla patogenów (sidenote: Patogen patogen to mikroorganizm, który powoduje lub może spowodować chorobę Pirofski LA, Casadevall A. Q and A: What is a pathogen? A question that begs the point. BMC Biol. 2012 Jan 31;10:6. ) i toksyn.¹⁰ Co więcej, niektóre bakterie wytwarzają przeciwmikrobowe cząsteczki zwalczające bakterie chorobotwórcze, a inne pobudzają wytwarzanie śluzu chroniącego komórki jelit przed atakami i ich szkodliwym działaniem na organizm.¹¹

Odgrywa rolę obronną

w rozwoju układu odpornościowego. Bakterie mikrobioty jelit uczestniczą w dojrzewaniu i pobudzaniu komórek jelitowego układu odpornościowego, który chroni przed czynnikami chorobotwórczymi, takimi jak bakterie i wirusy. Jelita to podstawowe źródło komórek odpornościowych w organizmie. Z kolei układ odpornościowy wpływa na skład i zróżnicowanie mikrobioty.¹²

Gut microbiota: our immune system’s best friend

19.10.2022 Mikrobiota jelitowa: sprzymierzeniec naszego układu odpornościowego Czytaj więcej

Jakie czynniki mają wpływ na mikrobiotę jelitową?

Skład mikrobioty jelit charakteryzuje znaczne zróżnicowanie (liczba różnych gatunków obecnych w organizmie) i obfitość (łączna liczba obecnych mikroorganizmów). Gdy skład mikrobioty jest zakłócony, równowaga załamuje się i powstaje dysbioza (sidenote: Dysbioza Dysbioza nie jest zjawiskiem jednorodnym; przybiera różne formy zależne od stanu zdrowia danej osoby. Zazwyczaj definiuje się ją jako zaburzenie składu i funkcjonowania mikrobioty spowodowane przez zestaw czynników środowiskowych i osobniczych zakłócających ekosystem mikroorganizmów. Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232. ) ¹³, która może się wiązać z kilkoma chorobami.

Na zróżnicowanie i skład mikrobioty jelitowej może wpływać wiele czynników. Niektóre z tych czynników wymieniamy poniżej.

Czynniki osobnicze, takie jak:

wiek ⁶
czynniki genetyczne ¹³
niektóre choroby i obrażenia ciała ¹³

Inne czynniki mają charakter środowiskowy:

stosowanie leków – antybiotyków, leków przeciwzapalnych itp. ⁸
infekcje (wirusowy nieżyt żołądka i jelit i inne) ¹³
styl życia – niezrównoważona dieta (na przykład wysokotłuszczowa) lub zmiany diety, stres, palenie, nadużywanie alkoholu itp.¹³

Jakie choroby można powiązać z mikrobiotą jelitową?

Dysbioza, przyczyna czy konsekwencja tych chorób? Badania naukowe nie dały jeszcze pewnej odpowiedzi na to pytanie.

04.11.2021 Co oznacza tajemniczo brzmiące pojęcie „dysbiozy”? Czytaj więcej

Przyjrzyjmy się niektórym chorobom kojarzonym z dysbiozą:

Kolka jelitowa dotyka od 20 do 25% niemowląt w wieku od 1 do 4 miesięcy.¹⁴
Biegunka antybiotykowa występuje u 5–35% pacjentów przyjmujących antybiotyki.¹⁵
Biegunka podróżnych to infekcja spowodowana przez skażoną żywność lub wodę. U 3–17% pacjentów, których dotknęła ta infekcja, może wystąpić poinfekcyjny zespół jelita drażliwego.¹⁶
Nieżyt żołądka i jelit, na ogół łagodny, najczęściej wirusowego pochodzenia, odpowiada za ponad 200 000 zgonów dzieci rocznie na całym świecie.¹⁷
Otyłość to powszechna, kosztowna, poważna choroba przewlekła, która w 2016 r. dotyczyła 13% dorosłych na całym świecie (11% mężczyzn i 15% kobiet).¹⁸
IBS to zaburzenie funkcjonowania żołądka i jelit charakteryzujące się bólem brzucha i zakłóceniami wypróżniania (zaparciami, biegunką lub naprzemiennym występowaniem tych nieprawidłowości). Częstotliwość występowania różni się znacznie w poszczególnych krajach.¹⁹
Choroba Leśniowskiego-Crohna to zapalna choroba jelit, w której stan zapalny może być zlokalizowany w dowolnym odcinku układu trawiennego, od jamy ustnej po odbytnicę. Niedawne badania dostarczyły dowodów na ważną rolę mikrobioty jelit w etiopatogenezie tej choroby.²⁰
Rak żołądka²¹ oraz rak jelita grubego²² to dwa nowotwory układu pokarmowego związane z dysbiozą mikrobioty jelit.

Rola mikrobioty jelit człowieka nie ogranicza się jednak do jelit. Niedawne badania wykazały, że rola mikrobioty jelit może wykraczać poza przewód pokarmowy. Mikrobiota jelit została powiązana z kilkoma chorobami pozajelitowymi, na przykład trądzikiem,²³ alergiami,²⁴ otyłością,²⁵ zaburzeniami lękowymi,²⁶ zaburzeniami ze spektrum autyzmu²⁶… A to nie wszystko. Wygląda na to, że mikrobiotę jelit można skojarzyć również z chorobami neurodegeneracyjnymi, takimi jak choroba Alzheimera²⁷ i choroba Parkinsona.²⁸ Istnieje bowiem dwukierunkowa komunikacja między jelitami a mózgiem zwana osią mózgowo-jelitową. Mikrobiota jelit może wpływać na te interakcje. Dlatego jelita nazywa się czasem drugim mózgiem.

Jak dbać o mikrobiotę?

Wiesz już, że mikrobiota jelit ma zasadnicze znaczenie dla zdrowia człowieka. Jak więc należy dbać o mikrobiotę? Jak poprawić stan swojej mikrobioty jelitowej? Wiele badań naukowych dotyczyło tego, jak unikać zaburzeń jej składu i utrzymać ją w jak największej równowadze.²⁹ Odpowiedź nie jest taka prosta. Nie polega to na wprowadzeniu do jelit dobrych bakterii lub drożdży, żeby uzupełnić lub wzbogacić obecną mikrobiotę lub wymienić złą. Chodzi raczej o wywieranie na mikrobiotę wpływu, żeby sprawnie funkcjonowała i poprawiała w ten sposób stan zdrowia gospodarza.³⁰

Jest kilka sposobów pozytywnego wpływania na równowagę i różnorodność mikrobioty jelit.

Dieta: różnorodność i jakość tego, co jemy, wpływa na równowagę naszej mikrobioty jelitowej.^31,32 Z drugiej strony, źle zbilansowana dieta może zakłócić skład mikrobioty i powodować pewne schorzenia.³³ Ważna jest wiedza o tym, jakie produkty spożywcze mają dobry, a jakie zły wpływ na formę naszych jelit.³⁴

Probiotyki: Probiotyki to żywe mikroorganizmy, które w przypadku podania w odpowiedniej ilości wpływają korzystnie na zdrowie gospodarza.^35,36

Prebiotyki: Prebiotyki to specyficzne, nietrawione przez organizm włókna spożywcze o korzystnym wpływie na zdrowie. Są one selektywnie zużywane przez pożyteczne mikroorganizmy należące do mikrobioty gospodarza.^37,38 Niektóre produkty spożywcze są bogate w prebiotyki. Dlatego ważne jest zwracanie uwagi na dietę. W niektórych produktach są dodawane do probiotyków. Noszą wtedy nazwę symbiotyków.³⁹

Transplantacja: podobnie jak organy, mikrobiotę jelit można przeszczepić, aby spróbować odtworzyć równowagę ekosystemu mikrobowego jelit.³² Ta metoda leczenia znana jako transplantacja mikrobioty fekalnej (TMF) jest zatwierdzona tylko w leczeniu nawracającej choroby związanej z bakteriami Clostridioides difficile³². Trwają badania jej wpływu na inne schorzenia, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie okrężnicy, zespół jelita drażliwego czy choroby metaboliczne.³²

09.06.2022 Mikrobiota jelitowa: wciąż nie do końca poznana Czytaj więcej

Aha – jeszcze jedno:

Teraz, gdy już przeczytałeś wszystko, co potrzebujesz wiedzieć o mikrobiocie jelit, musisz wiedzieć również, że mikrobiota zasiedla całe Twoje ciało – skórę,⁴⁰ drogi moczowe,⁴¹ pochwę,⁴² jamę ustną,⁴³ uszy,⁴⁴ i płuca⁴⁵ oraz że – podobnie jak w przypadku jelit – żyjące w tych narządach mikroorganizmy mają ogromne znaczenie dla ich funkcjonowania i Twojego zdrowia. Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej, odwiedź tę stronę.

Wszystkie informacje zawarte w niniejszym artykule pochodzą z zatwierdzonych źródeł naukowych. Zwracamy uwagę, że nie są one wyczerpujące. Poniżej podajemy wykaz wszystkich badań, z których pochodzą te informacje.

Międzynarodowe Obserwatorium Mikrobioty

Odkryj wyniki z 2023 r.

BMI 21.10

Źródła

¹^{Ley RE, Peterson DA, Gordon JI. Ecological and evolutionary forces shaping microbial diversity in the human intestine. Cell. 2006 Feb 24;124(4):837-48.}

²^{Ursell LK, Metcalf JL, Parfrey LW, et al. Defining the human microbiome. Nutr Rev. 2012;70 Suppl 1(Suppl 1):S38-S44.}

³^{Callaway E. C-section babies are missing key microbes [published online ahead of print, 2019 Sep 18]. Nature. 2019;10.1038/d41586-019-02807-x.}

⁴^{Sandall J, Tribe RM, Avery L, et al. Short-term and long-term effects of caesarean section on the health of women and children. Lancet. 2018;392(10155):1349-1357.}

⁵^{Bäckhed F, Roswall J, Peng Y, et al. Dynamics and Stabilization of the Human Gut Microbiome during the First Year of Life. Cell Host Microbe. 2015;17(5):690-703.}

⁶^{Yatsunenko T, Rey FE, Manary MJ, et al. Human gut microbiome viewed across age and geography. Nature. 2012 May 9;486(7402):222-7.}

⁷^{Ragonnaud E, Biragyn A. Gut microbiota as the key controllers of "healthy" aging of elderly people. Immun Ageing. 2021 Jan 5;18(1):2.}

⁸^{Jandhyala SM, Talukdar R, Subramanyam C, et al. Role of the normal gut microbiota. World J Gastroenterol. 2015 Aug 7;21(29):8787-803.}

⁹^{Tomas J, Wrzosek L, Bouznad N, B, et al. Primocolonization is associated with colonic epithelial maturation during conventionalization. FASEB J. 2013 Feb;27(2):645-55.}

¹⁰^{Caballero S, Pamer EG. Microbiota-mediated inflammation and antimicrobial defense in the intestine. Annu Rev Immunol. 2015;33:227-56.}

^{11Sokol H. Microbiota and barrier effect. In: Marteau P, Dore J, eds. Gut Microbiota: A Full-Fledged Organ. Paris: John Libby Eurotext; 2017:65-71.}

^{12 Brandtzaeg P. Role of the Intestinal Immune System in Health. In: Baumgart, Daniel C, eds. Crohn's Disease and Ulcerative Colitis: From Epidemiology and Immunobiology to a Rational Diagnostic and Therapeutic Approach. Springer International Publishing; 2017}

^{13 Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232.}

¹⁴^{Perceval C, Szajewska H, Indrio F, et al. Prophylactic use of probiotics for gastrointestinal disorders in children. Lancet Child Adolesc Health. 2019 Sep;3(9):655-662.}

¹⁵^{McFarland LV. Antibiotic-associated Diarrhea: Epidemiology, Trends and Treatment. Future Microbiol. 2008 Oct;3(5):563-78.}

¹⁶^{Steffen R, Hill DR, DuPont HL. Traveler's diarrhea: a clinical review. JAMA. 2015 Jan 6;313(1):71-80.}

¹⁷^{Stuempfig ND, Seroy J. Viral Gastroenteritis. In: StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls}

¹⁸^{WHO. Fact sheets on obesity and overweight June 2021}

¹⁹^{Oka P, Parr H, Barberio B, et al. Global prevalence of irritable bowel syndrome according to Rome III or IV criteria: a systematic review and meta-analysis. Lancet Gastroenterol Hepatol. 2020 Oct;5(10):908-917.}

²⁰^{Aldars-García L, Marin AC, Chaparro M, et al. The Interplay between Immune System and Microbiota in Inflammatory Bowel Disease: A Narrative Review. Int J Mol Sci. 2021 Mar 17;22(6):3076.}

²¹^{Nasr R, Shamseddine A, Mukherji D, et al. The Crosstalk between Microbiome and Immune Response in Gastric Cancer. Int J Mol Sci. 2020 Sep 9;21(18):6586.}

²²^{Ranjbar M, Salehi R, Haghjooy Javanmard S, et al. The dysbiosis signature of Fusobacterium nucleatum in colorectal cancer-cause or consequences? A systematic review. Cancer Cell Int. 2021;21(1):194.}

²³^{Dreno B, Dagnelie MA, Khammari A, et al. The Skin Microbiome: A New Actor in Inflammatory Acne. Am J Clin Dermatol. 2020 Sep;21(Suppl 1):18-24.}