Zakaźny nieżyt żołądka i jelit

Dzieci, młodzież, dorośli... Trudno przeżyć życie bez zetknięcia się chociaż raz z nieżytem żołądka i jelit. Jest on drugą najczęstszą przyczyną śmierci na świecie.¹ Spokojnie – nieżytu tego można uniknąć, zachowując higienę. Jest jednak coraz lepiej leczony.² Ponadto działania zmierzające do odtworzenia mikrobioty jelit mogą złagodzić objawy i skrócić czas ich występowania.³

O tym artykule

Opublikowano 19 Sierpień 2021

Zaktualizowano 20 Grudzień 2021

Co to jest zakaźny nieżyt żołądka i jelit? Jaki ma związek z mikrobiotą jelit?

Nieżyt żołądka i jelit to choroba biegunkowa, często o bardzo silnych objawach, które w większości przypadków szybko ustępują.⁴ U dotkniętych nią pacjentów obserwuje się zaburzenie równowagi mikrobioty jelit.⁵ Może ona trwać po wyleczeniu infekcji. Wiąże się z podwyższonym ryzykiem wystąpienia chorób przewlekłych.⁶

Stosunkowo łagodny w krajach Zachodu nieżyt żołądka i jelit jest jedną z głównych przyczyn zgonów w krajach rozwijających się, zwłaszcza u dzieci w wieku poniżej 5 lat.⁴ Jest on w tych krajach wielkim problemem z dziedziny zdrowia publicznego, ponieważ odpowiada za 10% zgonów dzieci.¹ Największą śmiertelnością charakteryzują się kraje rozwijające się,⁸ gdzie hospitalizacja często⁹ jest związana z ciężkim odwodnieniem powodowanym przez tę chorobę. Skąd to się bierze? Przyczyną jest połknięcie chorobotwórczego (sidenote: Patogen To mikroorganizm, który powoduje lub może spowodować chorobę Pirofski LA, Casadevall A. Q and A: What is a pathogen? A question that begs the point. BMC Biol. 2012 Jan 31;10:6. ) mikroorganizmu. Najczęściej jest to wirus. Mamy wtedy do czynienia z wirusowym nieżytem żołądka i jelit.

Rotawirus jest jedną z głównych przyczyn wirusowego nieżytu żołądka i jelit na świecie oraz śmiertelnych biegunek u dzieci w krajach rozwijających się, mimo że istnieje szczepionka.¹⁰ Oczywiście, chorobę mogą powodować również inne wirusy (norowirus, adenowirus itp)⁴. Nieżyt żołądka i jelit może jednak być spowodowany również przez bakterię (bakteryjny nieżyt żołądka i jelit) lub przez pasożyta, zwłaszcza podczas podróży.⁷ Rzadko jednak udaje się ustalić, z jakim patogenem mamy do czynienia.¹¹

Źródłem zakażenia jest skażone pożywienie lub woda, a także bezpośrednie kontakty międzyludzkie połączone z zaniedbaniem higieny.⁶ Dane wykazujące związek między mikrobiotą jelit a nieżytem żołądka i jelit są na razie bardzo ograniczone. Niemniej jednak podczas infekcji – niezależnie od jej przyczyny – u pacjentów obserwuje się zaburzenie równowagi jelit (dysbiozę (sidenote: Dysbioza Dysbioza nie jest zjawiskiem jednorodnym; przybiera różne formy zależne od stanu zdrowia danej osoby. Zazwyczaj definiuje się ją jako zaburzenie składu i funkcjonowania mikrobioty spowodowane przez zestaw czynników środowiskowych i osobniczych zakłócających ekosystem mikroorganizmów. Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232. ) ).^5,12,13 Z badań wynika, że dzieci cierpiące na ciężki nieżyt żołądka i jelit z powikłaniami– zwłaszcza dzieci zakażone rotawirusem – wykazują zmniejszone zróżnicowanie mikrobioty jelit w porównaniu z dziećmi zdrowymi.¹⁴ Inne badania sugerują, że zmiany mikrobioty jelit mogą trwać długo i niekorzystnie wpływać na zdrowie. Sprzyjają przede wszystkim występowaniu zespołu jelita drażliwego.¹⁵ Aktualne dane dotyczące roli mikrobioty jelit w powstawaniu, rozwoju, powikłaniach i ewolucji choroby wymagają szerzej zakrojonych badań.

Objawy bywają bardzo silne, ale nie trwają długo

Oprócz biegunki (czyli co najmniej trzech miękkich lub płynnych wypróżnień w ciągu dnia)⁶ mogą wystąpić inne objawy, takie jak mdłości, wymioty, bóle brzucha, gorączka lub jadłowstręt.¹⁶ Objawy wirusowego nieżytu żołądka i jelit zazwyczaj trwają krócej niż tydzień. Najczęściej ustępują po 1–3 dniach.⁴ Największej uwagi wymagają dzieci, osoby starsze i o osłabionej odporności, które są najbardziej narażone na odwodnienie.⁴ W niektórych przypadkach lekarz może zlecić dodatkowe badania (analizę stolca, morfologię krwi itp.), żeby wykluczyć inne choroby.⁴

Antybiotyki często są bezużyteczne, a nawet przeciwskuteczne

Niezależnie od przyczyny nieżytu żołądka i jelit leczy się go objawowo.⁴ W przypadku biegunki podstawowym leczeniem jest nawadnianie.⁶ Leczenie antybiotykami ma uzasadnienie tylko w przypadku ustalenia, że biegunka ma charakter bakteryjny.¹¹ W przypadku zakażenia wirusowego antybiotyki mogą się okazać wręcz przeciwskuteczne!¹¹ Natomiast przyjmowanie probiotyków, których celem jest odtworzenie mikrobioty jelit, może ograniczyć nasilenie i czas trwania objawów.^7,17

Niniejszy artykuł jest oparty na potwierdzonych źródłach naukowych, ale nie zastępuje porady lekarza. W przypadku wystąpienia objawów należy zasięgnąć porady lekarza rodzinnego lub pediatry.

Źródła

^{1 Rivera-Dominguez G, Ward R. Pediatric Gastroenteritis. 2021 Apr 9. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan–.}

^{2 World Health Organization. 2017. Diarrhoeal disease. World Health Organization, Geneva, Switzerland.}

^{3 Allen SJ, Martinez EG, Gregorio GV, et al. Probiotics for treating acute infectious diarrhoea. Cochrane Database Syst Rev. 2010 Nov 10;2010(11):CD003048.}

^{4 Stuempfig ND, Seroy J, Labat-Butler JR. Viral Gastroenteritis (Nursing). 2020 Nov 19. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan–.}

^{5 Castaño-Rodríguez N, Underwood AP, Merif J, et al. Gut Microbiome Analysis Identifies Potential Etiological Factors in Acute Gastroenteritis. Infect Immun. 2018 Jun 21;86(7):e00060-18.}

^{6 Kamdar K, Khakpour S, Chen J, et al. Genetic and Metabolic Signals during Acute Enteric Bacterial Infection Alter the Microbiota and Drive Progression to Chronic Inflammatory Disease. Cell Host Microbe. 2016 Jan 13;19(1):21-31.}

^{7 Sattar SBA, Singh S. Bacterial Gastroenteritis. 2020 Aug 11. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan–.}

^{8 O'Ryan G M, Ashkenazi-Hoffnung L, O'Ryan-Soriano MA, et al. Management of acute infectious diarrhea for children living in resource-limited settings. Expert Rev Anti Infect Ther. 2014 May;12(5):621-32.}

^{9 Pieścik-Lech M, Shamir R, Guarino A, et al. Review article: the management of acute gastroenteritis in children. Aliment Pharmacol Ther. 2013 Feb;37(3):289-303.}

^{10 World Health Organization. Immunization, Vaccines and Biologicals - Rotavirus}

^{11 Kim YJ, Park KH, Park DA, et al. Guideline for the Antibiotic Use in Acute Gastroenteritis. Infect Chemother. 2019 Jun;51(2):217-243.}