Skuteczność szczepienia zależy od mikrobioty jelitowej?

Szczepienia to oczywiście jeden z największych sukcesów w zakresie zdrowia publicznego, bowiem ratują miliony istnień ludzkich na całym świecie, zwłaszcza małych dzieci (0-5 lat), które są bardziej narażone na choroby zakaźne. Ich skuteczność jednak różni się w zależności od populacji, przy wyższym wskaźniku odporności ochronnej w krajach europejskich w porównaniu z krajami o niskim i średnim poziomie dochodów. Rozwój mikrobioty jelitowej na początku życia jest ściśle powiązany z dojrzewaniem układu odpornościowego, jednakże mikrobiota dzieci z krajów o niskim i średnim poziomie dochodów znacznie różni się od mikrobioty dzieci europejskich. Dlatego też naukowcy w ramach przeglądu podsumowali elementy, które wskazują na rolę mikrobioty jelitowej w zróżnicowaniu reakcji na szczepionki.

Właściwości immunomodulujące

Dowiadujemy się z niego, że obecność niektórych taksonów jest skorelowana z szybkością reakcji na szczepienia: to pozytywna korelacja w przypadku Actinobacteria, ale negatywna w przypadku Enterobacteriaceae. Tak wynika z badania szczepionek przeciwko gruźlicy, tężcowi, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B i polio u niemowląt z Bangladeszu. Poza tymi obserwacjami działania mające na celu modyfikację mikrobioty (prebiotyki, probiotyki, antybiotyki) również przemawiają za rolą mikrobioty w reakcji na szczepionkę. Podczas systematycznego przeglądu z 2018 r. podsumowano wyniki 26 badań dotyczących stosowania probiotyków u ludzi w celu poprawy skuteczności różnych szczepionek. W połowie przypadków potwierdzono pozytywny efekt. Równolegle badania, podczas których sprawdzano działanie antybiotyków, wykazały brak efektu lub ograniczenie reakcji immunologicznej, co przypisano zaburzeniom mikrobioty.

Szczególnie zaangażowane są dwa rodzaje bakterii 

Wydaje się, że dwa rodzaje bakterii są szczególnie zdolne do modulowania reakcji na szczepienie: Bifidobacterium i Bacteroides, czyli rodzaje niezbędne do rozwoju zdrowej mikrobioty u małych dzieci, na co jednak w tym okresie życia mogą mieć wpływ istotne zakłócenia (cesarskie cięcie itp.). Wpływ mikrobioty na reakcję na szczepionki byłby zatem zależny od pewnych metabolitów i/lub składników komórkowych, takich jak krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, egzopolisacharydy lub pęcherzyki pozakomórkowe.

W kierunku nowej generacji strategii szczepienia

Mimo że interesujące szczepy i produkty zasługują na lepsze opisanie, to perspektywy kliniczne, które otwiera złożony związek między mikrobiotą a skutecznością szczepionek, są szerokie. W centrum uwagi: nowe terapie stymulacji za pomocą szczepień, potencjalnie bez dodatków (często podejrzewanych o działania niepożądane), które mogą poprawić ochronę dzieci z krajów o niskim i średnim poziomie dochodów.