Antybiotyki – czy zaburzają rozwój układu neurologicznego niemowlęcia?

Nieprawidłowości zwane zaburzeniami neurorozwojowymi, takie jak autyzm czy deficyt uwagi z nadpobudliwością lub bez niej (ADHD) wynikają z zakłóceń występujących w pierwszych miesiącach życia, gdy układ nerwowy (mózg, nerwy, rdzeń kręgowy) dopiero się kształtuje. Ich pochodzenie wciąż jest słabo znane, ale wiadomo, że w ich występowaniu dużą rolę grają liczne czynniki genetyczne i środowiskowe. A jeżeli jednym z nich są antybiotyki?

Oś mózgowo-jelitowa pod lupą

Zdaniem amerykańskich naukowców są poszlaki, które na to wskazują. Na przykład wyraźny wzrost częstotliwości zaburzeń neurorozwojowych w ciągu kilku ostatnich dziesięcioleci; a przecież antybiotyki stały się dostępne dopiero po wojnie. W Stanach Zjednoczonych dzieci przed ukończeniem 2 lat, czyli w okresie krytycznym dla neurorozwoju, średnio trzy razy przyjmują antybiotyki. Wiadomo też, że jelito to nasz „drugi mózg” – między tymi organami istnieje oś komunikacyjna. Niedawne badania sugerują, że antybiotyki przyjmowane w dzieciństwie zakłócają tworzącą się mikrobiotę jelitową i że dysbiozy mają związek z różnymi chorobami, w tym neurologicznymi i psychicznymi². 

Badacze przez 3 tygodnie podawali nowo narodzonym myszom bardzo małe dawki penicylin. Porównując mikrobiotę jelitową tych myszy z mikrobiotą myszy nie poddanych leczeniu stwierdzili zmianę jej składu, przede wszystkim spadek ilości „dobrych” bakterii – pałeczek kwasu mlekowego.  Co więcej, w ich korze czołowej zidentyfikowali 74 geny, a w ciele migdałowatym 23 geny funkcjonujące inaczej. Te dwa obszary mózgu mają znaczny udział w funkcjach emocjonalnych i poznawczych. Są też podatne na zaburzenia występujące na wczesnym etapie życia. Naukowcy byli również w stanie wykazać istnienie związku między niektórymi mikroorganizmami obecnymi w mikrobiocie a ekspresją genów w tych obszarach mózgu.

Rolę i wpływ antybiotyków na neurorozwój dziecka trzeba jeszcze zbadać 

Antybiotyki przyjmowane w bardzo wczesnym okresie życia – nawet w małych dawkach – mogą zatem wpływać u myszy na aktywność pewnych genów w obszarach mózgu (korze czołowej i ciele migdałowatym), które u ludzi mają związek z zaburzeniami neurorozwojowymi. Naukowcy są jednak ostrożni: nie wykazali z całą pewnością, czy modyfikacje ekspresji genów wynikają bezpośrednio z antybiotyków, czy z ich wpływu na mikrobiotę. Trzeba również udowodnić znaczenie tych modyfikacji dla neurorozwoju. No, i – oczywiście – wyniki badań na myszach nie muszą dotyczyć człowieka. Przede wszystkim otwierają one drogę kolejnym badaniom.