Tak jak nasze komórki potrzebują odpowiedniego paliwa, aby wykonywać swoje różne funkcje, tak samo dzieje się w przypadku bakterii jelitowych: dopiero niedawno odkryto jak wiele niezbędnych ról odgrywają w procesach metabolicznych.

Zaburzenia tych procesów mogą powodować niekorzystne skutki. Nasze jelita są miejscem, gdzie znajdują się powszechnie występujące bakterie, które podzielić można na dwie duże grupy: Bacteroidetes i Firmicutes; liczba tych pierwszych jest większa w przypadku zdrowych osób. Natomiast w przypadku osób otyłych występuje więcej Firmicutes. Uważa się, że ten gatunek bakterii pobiera więcej kalorii z pożywienia, które trawimy – szczególnie cukrów złożonych – niż Bacteroidetes, co prowadzi do nadwagi.

Błędne koło stanu zapalnego

Dieta zbyt obfitująca w tłuszcze, które zaburzają równowagę mikrobioty jelitowej, wywołuje całą kaskadę niekorzystnych reakcji organizmu. Bariera jelitowa przestaje być skuteczna; jelita wykazują mniejszą odporność i przepuszczają cząsteczki wytworzone przez bakterie. Wywołuje to nieprawidłową, przewlekłą i bezobjawową odpowiedź układu odpornościowego. Przewlekły stan zapalny wpływa na trzustkę, która wytwarza mniej insuliny; insulina jest również mniej skutecznie wykorzystywana przez komórki, co prowadzi do insulinooporności charakterystycznej dla cukrzycy typu 2. Zaburzenia obejmują również magazynowanie tłuszczów w tkankach i ich transport we krwi. Tłuszcz nie tylko powoduje zatykanie naczyń krwionośnych, lecz również ich mniej skuteczne rozkurczanie. Co więcej, niekorzystne dla układu sercowo-naczyniowego czynniki, takie jak otyłość brzuszna, podwyższone stężenie lipidów we krwi, wysokie ciśnienie krwi i hiperglikemia prowadzą do wystąpienia zespołu metabolicznego.

Strażnicy naszego metabolizmu

Jeżeli jednak nasza dieta jest korzystna dla naszej flory jelitowej, tak jak w przypadku diety śródziemnomorskiej (bogatej w owoce, warzywa i oliwę z oliwek oraz ubogiej w mięso), uruchamia się korzystny dla naszego organizmu mechanizm: bakterie wytwarzają krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (short chain fatty acids, SCFA), źródło energii dla naszych komórek. SCFA biorą udział w procesie regulowania łaknienia, wypróżniania i powstawania tłuszczów. Mogą wpływać na wytwarzanie insuliny i na ciśnienie krwi. Niektóre, tak jak kwas masłowy, chronią komórki naszych jelit przed stanem zapalnym i pomagają im zwalczać szkodliwe drobnoustroje. Uważa się nawet, że mają one właściwości przeciwnowotworowe. Co więcej, bakterie wytwarzają witaminy (K, H i B) oraz pomagają organizmowi wchłaniać wapń, magnez, witaminę D i żelazo. Niektórzy badacze stwierdzą, że mikrobiota jelitowa stanowi wręcz oddzielny narząd.