Biegunka pasożytnicza: czy mikrobiota jest kluczowym czynnikiem wpływającym na rokowanie?

Czym jest biegunka pasożytnicza?

Biegunka występuje, gdy w ciągu dnia oddawane są co najmniej trzy luźne lub płynne stolce. Biegunka zakaźna występuje, gdy jest wywołana zakażeniem czynnikiem chorobotwórczym (wirusem, bakterią lub pasożytem). ^1-3 Jeśli patogenem jest pasożyt, biegunkę określa się jako „pasożytniczą”.

Jakie pasożyty są za to odpowiedzialne?

Pasożyty jelitowe można podzielić na dwie szerokie kategorie : ^6-8 

• pierwotniaki – jednokomórkowe organizmy mierzące mniej niż milimetr długości, w tym Giardia intestinalis (odpowiedzialna za giardiozę), Entamoeba histolytica (wywołująca przerażającą amebozę), Cyclospora cayetanensis (cyklosporioza) i Cryptosporidium spp (kryptosporydioza),
• i helminty – organizmy składające się z kilku komórek, bardziej znane jako robaki, z których najbardziej znany jest niewątpliwie Ascaris lumbricoides.

Zakażenia tymi dwoma rodzajami pasożytów są powszechne: uważa się, że 350 milionów ludzi jest zarażonych trzema najpowszechniej występującymi pierwotniakami, a 895 milionów helmintami przenoszonymi przez glebę. Globalizacja żywności, podróże międzynarodowe i fale migracji sprawiły, że na Zachodzie częstsze są infekcje wywołane przez pierwotniaki niż przez robaki. ⁶

W jaki sposób pasożyt może wywołać ostrą biegunkę pasożytniczą?

W przypadku biegunki pasożytniczej, podobnie jak biegunki zakaźnej, wszystko zaczyna się od konfrontacji między patogenem (w tym przypadku pasożytem), zwykle przenoszonym przez skażoną żywność lub zanieczyszczoną wodę, a żywicielem (naszym ciałem). Jednak infekcja pasożytnicza niekoniecznie musi się wiązać z objawami takimi jak biegunka – infekcje wywołane pierwotniakiem Entamoeba histolytica są na ogół bezobjawowe, ale mogą powodować inwazyjną chorobę jelita grubego u pacjentów z obniżoną odpornością.⁷ To samo dotyczy robaków: niski poziom inwazji często pozostaje niezauważony, podczas gdy bardzo wysoka obecność robaków może powodować cały szereg objawów, aż do upośledzenia wzrostu i rozwoju fizycznego włącznie, ponieważ robaki żywią się tkankami żywiciela, powodując utratę krwi w jelitach i utrudniając wchłanianie składników odżywczych. ^8,9 

Każdy pasożyt ma swoje własne nawyki : ⁷

• jeśli chodzi o pierwotniaki, Giardia intestinalis infekuje górną część jelita cienkiego i może powodować ostrą, bardzo wodnistą biegunkę od 6 do 15 dni po zakażeniu, podczas gdy Entamoeba histolytica atakuje jelito grube i może powodować krwawą biegunkę ze śluzem;

• robakiem Ascaris lumbricoides można się zarazić poprzez spożycie jaj znajdujących się na niedokładnie umytej żywności (owocach i warzywach) lub w zanieczyszczonej wodzie. Jaja te uwalniają do przewodu pokarmowego larwy, które przechodzą przez ścianę przewodu pokarmowego i krwioobiegiem docierają do płuc, gdzie mogą powodować pierwsze objawy (wczesna faza płucna). Ale na tym historia się nie kończy: larwy wspinają się po tchawicy do przełyku i wślizgują się do niego, a następnie do przewodu pokarmowego, gdzie przekształcają się w dorosłe robaki (późna faza jelitowa, z biegunką, lekkim bólem brzucha, anoreksją, nudnościami i wymiotami), które składają jaja usuwane z organizmu z kałem.

Jak można zapobiegać biegunce pasożytniczej?>

Zapobieganie bazuje przede wszystkim na stosowaniu zaleceń dotyczących higieny, które mają zastosowanie do wszystkich biegunek zakaźnych (patrz ramka).

Inne podejście opiera się na obserwacji: nie wszyscy jesteśmy równi, jeśli chodzi o pasożyty, niektórzy ludzie nie wykazują żadnych objawów, a inni cierpią na ostrą biegunkę. Mikrobiota jelitowa może wyjaśniać tę zmienność kliniczną – na przykład w Bangladeszu niska liczebność bakterii Megasphaera przed wykryciem i w momencie wykrycia pasożyta Cryptosporidium była związana z pasożytniczą biegunką u niemowląt, co sugeruje, że mikrobiota jelitowa może odgrywać rolę w nasileniu kryptosporydiozy. ¹⁰

Jeśli chodzi o helminty, powiązania między tymi robakami a mikrobiotą jelitową są również przedmiotem licznych badań, ponieważ istnieją złożone zależności nie tylko między tymi dwoma czynnikami, ale również w odniesieniu do odporności żywiciela. Co więcej robaków jelitowych niekoniecznie należy unikać – w małych ilościach mogą mieć korzystny wpływ na zdrowie, taki jak zapewnienie odporności na inne patogeny w układzie pokarmowym, a nawet zapobieganie chorobom alergicznym. ¹¹

Jak się leczy biegunkę pasożytniczą?

Biegunka pasożytnicza, jak każda biegunka, wiąże się przede wszystkim z ryzykiem odwodnienia u osób młodych, starszych i pacjentów z osłabionym układem odpornościowym. Leczenie bazuje zatem przede wszystkim na leczeniu objawów, tj. nawadnianiu i uzupełnianiu elektrolitów (jonów sodu, potasu i chlorków):

• doustnie (doustnymi roztworami nawadniającymi),
• lub dożylnie w najpoważniejszych przypadkach.

Jeśli pracownik służby zdrowia podejrzewa, że przyczyną biegunki może być infekcja pasożytnicza (na przykład gdy pacjent dopiero co wrócił z podróży do tropików), zazwyczaj zleca badanie kału w celu zidentyfikowania pasożytów. Nie jest to jednak takie proste: pasożyt niekoniecznie jest obecny we wszystkich odchodach (co może wymagać pobrania kilku próbek), a obecność niewielkiej ilości pasożyta nie musi oznaczać, że znaleziono właściwą przyczynę. Ostatecznie infekcje pasożytnicze, takie jak lamblioza, mogą być trudne do zdiagnozowania, a decyzja o leczeniu zależy również od historii i objawów pacjenta. ¹²

O czym należy pamiętać w przypadku zakaźnej biegunki pasożytniczej?

• Biegunka występuje, gdy w ciągu dnia oddawane są co najmniej trzy luźne lub płynne stolce. Biegunka zakaźna występuje natomiast wówczas, gdy biegunka jest spowodowana zakażeniem czynnikiem chorobotwórczym (wirusem, bakterią, pasożytem). Z powodu biegunki, a dokładniej w wyniku odwodnienia, zmarło 1,6 mln osób w 2016 roku. Były to głównie dzieci niedożywione lub z obniżoną odpornością oraz osoby będące nosicielami HIV. ^1-3
• W przypadku zakażenia pasożytem biegunkę określa się jako „pasożytniczą”. Istnieją dwa rodzaje pasożytów jelitowych: pierwotniaki mierzące mniej niż milimetr, wśród których główne to Giardia intestinalis, odpowiedzialna za lambliozę, oraz Entamoeba histolytica, która wywołuje przerażającą amebozę; helminty, powszechniej znane jako robaki, z których najbardziej znana jest niewątpliwie glista ludzka. ^6-8
• W zdecydowanej większości przypadków obecność pasożytów przewodu pokarmowego jest bezobjawowa i nieszkodliwa, a nawet korzystna (odporność). Czasami wywołuje ona biegunkę, której cechy (obecność krwi, obecność śluzu, silna obecność płynu itp.) zależą od danego pasożyta. ⁷
• Zapobieganie biegunce pasożytniczej bazuje przede wszystkim na przestrzeganiu zasad higieny (mycie i gotowanie żywności, mycie rąk) oraz zwiększeniu dostępu do wody pitnej. Mikrobiota jest również przedmiotem licznych badań, ponieważ może wyjaśniać zmienność i nasilenia objawów u poszczególnych osób. ¹⁰
• Leczenie >biegunki pasożytniczej bazuje na nawadnianiu. Jeśli pasożyt zostanie odpowiednio zidentyfikowany, można przepisać leki ⁹ Systematycznie organizowane są również kampanie odrobaczania. ⁸