Spersonalizowane żywienie sportowców – przyszłość leży w mikrobiocie?

Czy mikrobiota sportowców jest inna?

Przeprowadzono liczne badania polegające na dokładnej analizie mikrobioty wyczynowych sportowców, by znaleźć pewne cechy charakterystyczne czy nawet ewentualne bakterie mające związek z osiąganymi przez nich wynikami. Ogólnie rzecz biorąc, mikrobiota sportowców (sidenote: Sportowiec wyczynowy Osoba uprawiająca sport wyczynowo, która poprzez trening dąży do osiągnięcia wysokiego poziomu wydolności
Rousseau AS. Nutrition, santé et performance du sportif d’endurance / Nutrition, health and performance of endurance athletes. Cahiers de Nutrition et Diététique. 2022 eb ;57(1) : 78-94 ) rzeczywiście wydaje się być inna.

Pierwsza różnica: mikrobiota jelitowa sportowców jest bardziej zróżnicowana. Badanie przeprowadzone na zawodnikach rugby wykazało, że mikrobiota jelit sportowców zawierała większą liczbę gatunków bakterii. ¹ Wydolność sercowo-oddechowa sportowców, a dokładniej ich maksymalna zdolność pochłaniania tlenu, czyli pułap tlenowy (VO2max (sidenote: Pułap tlenowy (VO2 max) To kryterium indywidualne w przypadku każdego sportowca reprezentuje maksymalną ilość tlenu, jaką organizm jest w stanie pobrać z powietrza, a następnie przetransportować do włókien mięśniowych podczas ćwiczeń, tak by zaspokoić zapotrzebowanie organizmu. Im wyższy pułap tlenowy, tym lepsza wydolność; jeśli jest niski, wydolność fizyczna będzie ograniczona i, by ją poprawić, konieczny będzie specjalny trening. ) ), wydaje się mieć związek z różnorodnością mikrobioty jelit. ²

Druga różnica: mikrobiota sportowców jest bogatsza w korzystne bakterie (Bifidobacterium, Lactobacillus i Akkermansia) oraz wytwarza więcej wartościowych krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA (sidenote: Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe są źródłem energii (paliwa) dla komórek organizmu, współdziałają z układem odpornościowym i biorą udział w komunikacji między jelitami a mózgiem. Silva YP, Bernardi A, Frozza RL. The Role of Short-Chain Fatty Acids From Gut Microbiota in Gut-Brain Communication. Front Endocrinol (Lausanne). 2020;11:25. ) ) ^3,4. Istnieją jednak znaczące różnice w zależności od konkretnego sportowca i uprawianej dyscypliny sportu. I tak w mikrobiocie wspomnianych rugbystów nadreprezentowanych było kilka taksonów bakterii, na czele z bakteriami Akkermansiaceae. ¹ U maratończyków i narciarzy biegowych mikrobiota jelit okazuje się być bogatsza w bakterie z wielkiej rodziny Firmicutes (która obejmuje pałeczki kwasu mlekowego – znane jako „dobre bakterie”), uboższa natomiast w Bacteroidetes:  w rezultacie obserwuje się korzystny stosunek F/B między tymi dwiema rodzinami bakterii, związany z wyższym pułapem tlenowym (VO2max), stanowiącym kluczowy czynnik wpływający na wydolność organizmu. ⁵

Związane z lepszą wydolnością fizyczną bakterie Prevotella również nadreprezentowane były u maratończyków. ⁵ Taki sam wynik zaobserwowano u zawodowych amerykańskich kolarzy: liczebność bakterii Prevotella wzrastała wraz z liczbą godzin poświęconych na trening tygodniowo. ²

Pozostaje jednak pytanie: czy specyfika mikrobioty sportowców jest źródłem ich niezwykłej wydolności? A może wynikiem ich bardzo intensywnej aktywności fizycznej w połączeniu z bardzo specyficzną dietą? Prawda zapewne leży pośrodku, a kluczowym jest ich pozytywne oddziaływanie.

Modulowanie mikrobioty jelit – strategia wyboru, by poprawić zdrowie i wydolność sportowców?

Bezpośrednią konsekwencją związku między mikrobiotą jelit a wynikami sportowymi byłaby pokusa u sportowców, by zoptymalizować mikrobiotę jelit – czy to za pomocą diety (w celu odżywienia bakterii), czy to poprzez stosowanie probiotyków. ⁶

Jeśli chodzi o dietę, to zaczynają powstawać pewne badania dotyczące odżywiania, skupione głównie na korzyściach płynących z diety bogatej w błonnik – tak, by wspierać mikrobiotę i zdrowie układu pokarmowego sportowców. ³ W końcu częściej sięgają oni po makaron niż po soczewicę z sałatą. Jednak ilość spożywanego przez nich błonnika powinna być proporcjonalna do wysokiego zapotrzebowania kalorycznego: 14 g błonnika / 1000 kcal / dzień, aby wspierać zdrowie przewodu pokarmowego i wydolność. Należy jednak zaznaczyć, że błonnika należy unikać tuż przed wysiłkiem fizycznym i tuż po nim, by nie wywołać „efektu błonnika” (wzdęcia, przyspieszony pasaż jelitowy) w już i tak obciążonym układzie pokarmowym. ³

Jeśli chodzi o probiotyki, trudno o jednoznaczne wnioski z uwagi na to, że wpływ na wyniki mają konkretne szczepy, dawki, dyscypliny sportu oraz sami sportowcy. ³ Badania naukowe wykazały jednak ich korzystny wpływ na ogólny stan zdrowia, w szczególności na odporność. U pływaczek jogurt probiotyczny zawierający bakterie Lactobacillus acidophilus spp., Lactobacillus delbrueckii ssp. bulgaricus, Bifidobacterium bifidum oraz Streptococcus salivarus ssp. thermophilus zmniejszył liczbę przypadków infekcji dróg oddechowych po zawodach; u rugbystów probiotyk zawierający kilka szczepów bakterii zmniejszył także częstotliwość występowania chorób górnych dróg oddechowych i objawów żołądkowo-jelitowych; inne badania wskazują na poprawę funkcji odpornościowych. ⁶

Jeśli chodzi o wyniki sportowe, pewne eksperymenty przeprowadzone na myszach wydają się obiecujące. Najbardziej zaskakujący przykład stanowi związana z wynikami maratończyków bakteria Veillonella atypica, która przekształca produkt odpadowy mięśni (mleczan) w paliwo (propionian).

Wystarczy przemycić nieco tych bakterii do przewodu pokarmowego myszy, by stały się prawdziwymi mistrzami bieżni. ⁷ I odwrotnie: myszy przyjmujące pokarm pozbawiony włókien fermentowalnych przez bakterie ledwo ruszały się na macie do ćwiczeń i traciły masę mięśniową. ⁴ Są to jednak tylko wstępne wyniki badań przeprowadzonych na gryzoniach; wciąż potrzebne są badania na ludziach, aby je potwierdzić.