Endometrioza i mikrobiota: czy istnieje związek?

Z okazji Miesiąca Świadomości Endometriozy Instytut Mikrobioty przedstawia wypowiedzi trzech ekspertów w dziedzinie tej choroby. Jakie są objawy endometriozy? Jak się ją diagnozuje? Jakie leczenie jest dostępne? Czy istnieje związek z mikrobiotą? W tym artykule znajdują się wszystkie odpowiedzi na te pytania.

Opublikowano 24 Marzec 2022
Zaktualizowano 07 Marzec 2024

O tym artykule

Opublikowano 24 Marzec 2022
Zaktualizowano 07 Marzec 2024

Spis treści

Spis treści

„Endometrioza to 4000 lat uprzedzeń i błędnych diagnoz”

Dr. Erick Petit

(sidenote: Dr. Erick Petit, radiolog, założyciel i kierownik Centrum Endometriozy w Grupie Szpitali Paris Saint-Joseph, prezes RESENDO (Sieć Miasto Szpital Endometrioza), członek komitetów sterujących Oddziału ds. Endometriozy EndoSud-IDF i krajowej strategii walki z endometriozą, współautor książki: „Wszystko o endometriozie: łagodzenie bólu, leczenie choroby” (fr. „Tout sur l'endométriose, soulager la douleur, soigner la maladie”) (wydanie Odile Jacob, 2019). )

Dokąd sięgają pierwsze wzmianki o endometriozie? 

Erick Petit: Ta choroba dręczy kobiety od 4000 lat... ale rozpoznaje się ją dopiero od półtora wieku! Pierwszą oficjalnie odnotowaną „pacjentką” była Egipcjanka, która żyła w 1855 r. p.n.e. Wzmianki o endometriozie znajdujemy już w VI i V wieku p.n.e., w pismach lekarzy Hipokratesa, którzy dokładnie wymienili jej objawy. Po tym okresie popadamy w pewien rodzaj obskurantyzmu medycznego. Do czasów renesansu endometrioza była tylko jednym z aspektów kobiecej psychiki.

Etymologicznie rzecz biorąc, tak właśnie było. Ponieważ termin macica pochodzi od greckiego słowa hysterikos, lekarze łatwo skłaniali się ku histerii, a endometrioza przybrała postać urojonej choroby, całkowicie wymyślonej przez kobiety, które jednak odczuwały ból. Wyobraźmy sobie, że dopiero w 1860 roku austriacki lekarz Karel Rokitansky wykazał, że choroba ta ma swoje źródło w (sidenote: Endometrium Tkanka wyściełająca wnętrze macicy. NCI Dictionaries_Endometrium   ) , stąd nazwa endometrioza1. Obecnie szacuje się, że co najmniej jedna na dziesięć kobiet w wieku rozrodczym cierpi na endometriozę.  Bardziej prawdopodobne, że jest to jedna na siedem lub nawet pięć kobiet w wieku rozrodczym2.

Dolegliwości kobiece

Dowiedz się więcej

Jak rozpoznaje się endometriozę? Dlaczego jest to tak skomplikowane?

E.P.: W rzeczywistości diagnoza jest dość prosta: pacjentki odpowiadają na opracowany przeze mnie kwestionariusz kliniczny, który przekazujemy im podczas konsultacji w ramach francuska sieci Résendo. Kwestionariusz ten zawiera szereg pytań, w tym dotyczących rodzaju występujących dolegliwości. Na podstawie uzyskanych wyników jestem w stanie postawić wiarygodną diagnozę, w rzeczywistości w 9 na 10 przypadków diagnoza zostaje potwierdzona. Dzięki temu oszczędza się czas i zapewnia komfort pacjentce. Dzisiaj furtką do endometriozy jest dialog i słuchanie. Niektóre kobiety są przez wiele lat błędnie diagnozowane, czasem nawet przez ponad 10 lat2! Wciąż padają ofiarami liczących 4000 lat przesądów, według których miesiączki u kobiet są z konieczności bolesne. Moja walka ma na celu obalenie tego mitu i przypomnienie ludziom, że endometrioza jest chorobą.

1 / 10 Szacuje się, że co najmniej jedna na dziesięć kobiet w wieku rozrodczym cierpi na endometriozę.

10 lat Niektóre kobiety są przez wiele lat błędnie diagnozowane, czasem nawet przez ponad 10 lat!

#1 Endometrioza jest główną przyczyną niepłodności.

Badaniem, które nazwałbym referencyjnym, jest oczywiście USG dopochwowe wykonane przez specjalistę (lub (sidenote: Rezonans magnetyczny Ultrasonografia. ) , jeśli dziewczyna jest dziewicą, jednak to badanie jest mniej czułe i mniej dokładne). Badanie to pozwala uwidocznić zmiany spowodowane endometriozą i ich lokalizację. Jednak – wyraźnie to podkreślam – samo obrazowanie nie wystarczy. Trzeba wiedzieć, że w przypadku tej choroby nie ma korelacji między objawami a zmianami chorobowymi. Innymi słowy, kobieta z bardzo ciężką endometriozą nie musi cierpieć lub przeciwnie, pacjentka z dużo łagodniejszą endometriozą może mieć bardzo bolesne dolegliwości. 

Obraz

Czy istnieje kilka postaci endometriozy? Czy niektóre formy są poważniejsze od innych?

E.P.: Form endometriozy jest tak wiele, jak wiele jest kobiet! Dlatego tak ważne jest dokładne zlokalizowanie bólu w celu doprecyzowania diagnozy i leczenia. Główną konsekwencją choroby jest niepłodność, zależnie od umiejscowienia zmian. Rzeczywiście istnieje korelacja między anatomicznym znaczeniem choroby a płodnością. Niekoniecznie jest to jednak związane z bólem. Endometrioza jest główną przyczyną niepłodności2!

Jakie są wczesne objawy endometriozy?

E.P.: Choroba pojawia się wraz z pierwszą miesiączką. Ważne jest, aby w tym okresie uważnie obserwować dziewczynkę, określić natężenie bólu, czy musi się położyć, czy nie jest w stanie fizycznie uczęszczać do szkoły... Wiemy, że wczesna menstruacja przed 11. rokiem życia jest czynnikiem ryzyka, podobnie jak fakt, że matka lub siostra chorują na tę chorobę (czynniki genetyczne). Dlatego też prowadzę kampanię na rzecz zwiększenia świadomości endometriozy wśród młodych dziewcząt w wieku od 11 do 13 lat: tylko w ten sposób można zmniejszyć liczbę przypadków błędnej diagnozy. Z drugiej strony, istnieją problemy trawienne, których nie należy bagatelizować: prawie wszystkie moje pacjentki cierpią na zespół jelita drażliwego. Dlatego tak ważne jest, aby również gastroenterolodzy mieli wiedzę na temat tej choroby!

Na czym opiera się leczenie pacjentek?

E.P.: Leczenie jest nadal bardzo niedoskonałe i opiera się na podejściu multidyscyplinarnym:

Leczenie hormonalne (środki antykoncepcyjne)

W pierwszej kolejności przepisuje się leczenie hormonalne (środki antykoncepcyjne), aby zapobiec bolesnym miesiączkom. Przerwanie miesiączkowania powoduje zatrzymanie bólu, a także rozwoju choroby.

Zabiegu chirurgicznego

W najcięższych postaciach uciekamy się do zabiegu chirurgicznego, aby usunąć zmiany spowodowane endometriozą. Każdego roku operowanych jest 30% naszych pacjentek.

Leczeniu bólu

Trzeci filar koncentruje się na leczeniu bólu. Może to być leczenie farmakologiczne, a także zalecanie pacjentkom stosowania metod medycyny alternatywnej, które są bardzo skuteczne: akupunktura, hipnoza, osteopatia itp.

Odżywianie

Ostatni filar opiera się na zwalczaniu bólu w jelitach poprzez odpowiednie odżywianie.

 

„Mikrobiota jelitowa to niewątpliwie jeden z kluczy do rozwiązania zagadki endometriozy”

Vanessa Gouyot 

(sidenote: Vanessa Gouyot: Dietetyczka od 20 lat, specjalizuje się w leczeniu żywieniowym endometriozy w ramach sieci RESENDO. Dzięki doświadczeniu zdobytemu w szpitalach od 2003 roku oraz współpracy w projektach badawczych udzielam prywatnych konsultacji w Levallois-Perret oraz w Clinique du Landy w Saint Ouen sur Seine. Ukończyłam biochemię na Uniwersytecie Paris XII i dietetykę na Wydziale Medycznym w Dijon. Jestem również ekspertem medialnym w dziedzinie żywienia i w ramach RESENDO uczestniczyłam w pisaniu dwóch książek na temat endometriozy. )

Czy istnieje związek między endometriozą a mikroflorą? 

Vanessa Gouyot: Obecnie nie ma żadnych badań naukowych, które potwierdzałyby związek między endometriozą a zaburzeniem równowagi różnych mikroflor (np. jelitowej, pochwowej) w organizmie człowieka. Jednak pewne objawy kliniczne potwierdzają tę hipotezę.  Obecnie wiemy, że 90% kobiet dotkniętych endometriozą ma również problemy trawienne (zwłaszcza zespół jelita drażliwego). Dane te znajdują potwierdzenie podczas moich konsultacji. Spotykam się z coraz większą liczbą pacjentek, w przypadku których wydaje się, że w ich przewodzie pokarmowym występuje zaburzenie równowagi jelitowej, zwane dysbiozą: czasami (sidenote: Dysbioza Dysbioza nie jest zjawiskiem jednorodnym; przybiera różne formy zależne od stanu zdrowia danej osoby. Zazwyczaj definiuje się ją jako zaburzenie składu i funkcjonowania mikrobioty spowodowane przez zestaw czynników środowiskowych i osobniczych zakłócających ekosystem mikroorganizmów. Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232. ) ta dotyczy jamy ustnej, czasami żołądka i/lub jelit.

90% kobiet dotkniętych endometriozą ma również problemy trawienne

Mikroflora ma za zadanie chronić nas i działać jako bariera. Jeśli jednak 90% kobiet cierpiących na endometriozę ma problemy trawienne, oznacza to, że na tym poziomie istnieje stan zapalny układu pokarmowego... Moją misją jest uświadomienie pacjentkom, że przewód pokarmowy to korytarz, który jest nieustannie atakowany (m.in. przez żywność). Ataki te mogą prowadzić do zmian w układzie pokarmowym i wywoływać stany zapalne. Ciało ludzkie należy postrzegać jako dużą remizę strażacką, w której strażacy regularnie interweniują, gasząc pożary.

Vanessa Gouyot:

„Wciąż prowadzi się badania nad mikrobiotą. W dłuższej perspektywie znacząco poprawią one jakość życia pacjentek z endometriozą i zaburzeniami trawienia”

Jeśli wszyscy ci strażacy zostaną przydzieleni do rozwiązania problemu stałego zapalenia jelit, nie będą w stanie odpowiedzieć na inne wezwania. Te inne wezwania stanowią „szum tła” zapalnego, tzn. przewlekły stan zapalny, który może ułatwić rozwój innych patologii, takich jak endometrioza.

Biorąc pod uwagę objawy ze strony układu pokarmowego obserwowane u pacjentek cierpiących na endometriozę, czy mikroflora mogłaby pomóc w szybszym zdiagnozowaniu tej choroby?

V.G.: Endometrioza jest z natury skomplikowaną chorobą i szczególnie trudną do zdiagnozowania. Należy wykazać się dużą pokorą i pewną ostrożnością. Mechanizmy choroby obejmują wiele hipotez, przy czym nie jest możliwe określenie, która z nich jest najbardziej wiarygodna. Mikroflora jest jedną z wielu hipotez. Faktem jest, że wciąż prowadzi się badania nad mikroflorą. Dają one pacjentkom wiele nadziei, jednak nie spieszmy się z wyciąganiem pochopnych wniosków.  Chodzi raczej nie o ocenę endometriozy poprzez mikroflorę, a o ocenę mikroflory w celu lepszej diagnostyki zapalenia przewodu pokarmowego i zaburzeń trawiennych3 .Endometrioza wymaga globalnego i multidyscyplinarnego podejścia.

Dziś, kiedy przyjmuję nową pacjentkę cierpiącą na endometriozę, analizujemy jej dietę, to, co pije, a także jej styl życia, wszystkie czynniki, które mogą prowadzić do problemów trawiennych i zaburzenia równowagi mikroflory jelitowej.

Mikrobiota jelit

Dowiedz się więcej

Czy mikroflora może być przydatna w przyszłych terapiach?

V.G.: Wciąż prowadzi się badania nad mikroflorą4,5. W dłuższej perspektywie znacząco poprawią one jakość życia pacjentek z endometriozą i zaburzeniami trawienia6. W oczekiwaniu na przyszłe odkrycia medyczne przyjmowanie probiotyków pozostaje jednym z elementów przywracania prawidłowego funkcjonowania mikroflory jelitowej i zmniejszania stanu zapalnego. Problemem jest brak informacji. Mam pacjentki, które nie widzą potrzeby ich stosowania, inne przyjmują je epizodycznie, a jeszcze inne wracają do mnie i mówią, że leczenie nie działa...

Obraz

41% Tylko 41% kobiet twierdzi, że przyjmowało probiotyki i/lub prebiotyki (doustnie lub dopochwowo)

Są różne przypadki, które wymagają udzielenia każdej pacjentce odpowiednich informacji.  Należy pamiętać, że w tym przypadku ważny jest kontekst. Przyjmowanie probiotyków musi być poparte zaleceniem specjalisty... Istnieje wiele różnych szczepów probiotyków, które mogą mieć korzystny wpływ w przypadku endometriozy. W przypadku leczenia probiotykami staramy się wzmocnić samoświadomość pacjentki, sprawić, by lepiej rozumiała sygnały, jakie wysyła organizm, a w efekcie by jej życie było bardziej komfortowe. Powrót do normalnego życia i zmniejszenie bólu to dla nas zwycięstwo.

Probiotyki

Dowiedz się więcej

 

„Tak, dieta może złagodzić dolegliwości układu trawiennego związanych z endometriozą”

Dr. Laetitia Viaud Poubeau

(sidenote: Dr Laetitia Viaud Poubeau: Doktor nauk medycznych, specjalista w dziedzinie medycyny funkcjonalnej i żywieniowej. Po uzyskaniu stopnia doktora nauk medycznych w zakresie medycyny ogólnej wzbogaciła swój program nauczania o różne kursy z zakresu mikroodżywiania. Odkrycie związku między wpływem mikroflory na zdrowie a licznymi tzw. chorobami cywilizacyjnymi stało się pasją. Wszystkie te nabyte umiejętności pozwalają jej skuteczniej reagować na potrzeby pacjentów.  )

Czy odpowiednia dieta może pomóc w przywróceniu równowagi mikroflory jelitowej u kobiet cierpiących na endometriozę? 


Laetitia Viaud Poubeau: W przypadku endometriozy dieta w stylu śródziemnomorskim, tj. bogata w warzywa, owoce, rośliny strączkowe, pełnoziarniste produkty zbożowe, ale także w kwasy tłuszczowe omega 3, które są zarówno prebiotykami, jak i mają działanie przeciwzapalne, może mikroflorze jelitowej przynieść wyłącznie korzyści. Ta przeciwzapalna dieta sprzyja rozwojowi (sidenote: Flora eubiotyczna Tzw. flora równowagowa. Iebba V, Totino V, Gagliardi A, et al. Eubiosis and dysbiosis: the two sides of the microbiota. New Microbiol. 2016 Jan;39(1):1-12. ) , bogatej w bifidobakterie i bakterie kwasu mlekowego7-9. Dieta ta przynosi wiele korzyści:  pomaga przywrócić równowagę mikroflory jelitowej, skutecznie zwalczać przepuszczalność jelit, a tym samym zmniejszyć stan zapalny.

Dieta

Dowiedz się więcej

Jakich pokarmów należy unikać w przypadku endometriozy?
 

L. V.-P.: To, co nazywamy Western Diet8,10, tzn. dieta zachodnia bogata w żywność przetworzoną, cukier rafinowany, sól, tłuszcze nasycone (np. czerwone mięso) i tłuszcze trans (np. ciastka)11, jest niezwykle szkodliwa dla mikroflory jelitowej. Western Diet może prowadzić do dysbiozy jelitowej, która w dłuższej perspektywie może powodować różnego rodzaju powikłania w organizmie. Do listy zakazanych produktów spożywczych należy dodać mocny alkohol, napoje gazowane, syropy i soki owocowe, które są szczególnie bogate w cukier i/lub substancje słodzące.  W niektórych badaniach wykazano również korzyści płynące z ograniczenia spożycia glutenu, który, jak się uważa, wzmaga stan zapalny w przypadku choroby8,12,13.

Z drugiej strony, opinie na temat spożywania produktów mlecznych pochodzenia zwierzęcego są bardziej podzielone. Wydaje się, że nie są one czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia endometriozy14,15. Jednak zawartość hormonu wzrostu może wzmacniać względny (sidenote: Hipoestrogenizm Normalne lub wysokie wydzielanie estrogenów, jednak wydłużone w porównaniu z wydzielaniem progesteronu. Norman Lavin (1 April 2009). Manual of Endocrinology and Metabolism. Lippincott Williams & Wilkins. p. 274. ISBN 978-0-7817-6886-3. Retrieved 5 June 2012 ) u pacjentek z endometriozą16. Ponadto nadwrażliwość na białka mleka podtrzymuje zapalny szum tła8: tzn. stały, przewlekły stan zapalny. 

Należy również zachować ostrożność w przypadku dodatków do żywności, antybiotyków spożywczych, substancji zaburzających gospodarkę hormonalną, pestycydów i innych zanieczyszczeń chemicznych, które znajdują się w żywności i które mogą zmienić równowagę naszej mikroflory. 

Produkty spożywcze, których należy unikać w przypadku endometriozy

  • żywność przetworzona
  • cukier rafinowany
  • sól
  • tłuszcze nasycone (czerwone mięso itp.) 
  • tłuszcze trans (ciastka itp.)
  • napoje gazowane, syropy, soki owocowe
  • mocne alkohole
  • zmniejszyć spożycie glutenu

Jakie są skutki wpływu diety zachodniej (Western Diet) na mikroflorę jelitową? Jakie są skutki wpływu diety zachodniej na mikroflorę jelitową?

 

L. V.-P.: Dysbioza jelitowa wywołana przez dietę zachodnią powoduje dyskomfort jelitowy, który może przybierać różne formy: od zaparć po biegunkę. Wiele kobiet cierpiących na endometriozę odczuwa również wzdęcia, skurcze jelit i gazy, o różnym stopniu nieprzyjemnego zapachu. 

Dlatego, aby zapewnić pacjentkom szybką ulgę, zalecamy stosowanie diety (sidenote: „Fermentable Oligo, Di, Monosaccharides And Polyols”: Glucides fermentescibles. ) lub diety oszczędzającej przewód pokarmowy17. Dieta oszczędzająca przewód pokarmowy opiera się na prostych zasadach higienicznych i dietetycznych: unikanie surowych warzyw i owoców, laktozy i glutenu, napojów drażniących, takich jak kawa, mocny alkohol, napoje gazowane, ograniczenie spożycia owoców cytrusowych i warzyw kapustnych itp. Można ją stosować przez 4–6 tygodni, jest mniej restrykcyjna niż dieta FODMAP, a przede wszystkim nie zmienia równowagi flory jelitowej18.

We Francji przez cały marzec Instytut Mikroflory i (sidenote: https://www.fondation-endometriose.org/en/homepage/ ) prowadzą działania, aby podnieść świadomość opinii publicznej i pracowników służby zdrowia na temat możliwych powiązań między mikroflorą a endometriozą. Fundacja Badań nad Endometriozą wspiera projekty badawcze dotyczące endometriozy. Przekazując darowiznę na rzecz Fundacji Badań nad Endometriozą, pomagasz otworzyć nowe projekty badawcze, które pozwolą lepiej zrozumieć chorobę i jej potencjalne powiązania z mikroflorą.

Zachęcamy do odwiedzenia strony https://www.fondation-endometriose.org/.

Wspierają ten artykuł:
BMI 22.05
Źródła

1. Nezhat C, Nezhat F, Nezhat C. Endometriosis: ancient disease, ancient treatments. Fertil Steril 2012 ; 98 (6 Suppl) : S1-62

2. Kvaskoff M. Epidémiologie de l’endométriose. In : Petit E, Lhuillery D, Loriau J, Sauvanet E. Endométriose : Diagnostic et prise en charge. Issy-les-Moulineaux : Elsevier Masson ; 2020. P.9-14

3. Jayashree B, Bibin YS, Prabhu D, et al. Increased circulatory levels of lipopolysaccharide (LPS) and zonulin signify novel biomarkers of proinflammation in patients with type 2 diabetes. Mol Cell Biochem. 2014 Mar;388(1-2):203-10

4. Jiang I, Yong PJ, Allaire C, et al. Intricate Connections between the Microbiota and Endometriosis. Int J Mol Sci. 2021 May 26;22(11):5644

5. Ata B, Yildiz S, Turkgeldi E, et al. The Endobiota Study: Comparison of Vaginal, Cervical and Gut Microbiota Between Women with Stage 3/4 Endometriosis and Healthy Controls. Sci Rep. 2019 Feb 18;9(1):2204

6. Cani PD, Delzenne NM. The gut microbiome as therapeutic target. Pharmacology & Therapeutics. 2011. Vol 130, Issue 2: 202-12

7. Holscher HD, Dietary fiber and prebiotics and the gastrointestinal microbiota. Gut Microbes. 2017 Mar 4;8(2):172-184.

8. Panizza D. L’intestin et le poids. De la dysbiose au surpoids, de l’inflammation à l’obésité. Muret: Edition Géo Reflet; 2017. 

9. Missmer SA, Chavarro JE, Hankinson SE, et al. A prospective study of dietary fat consumption and endometriosis risk. Hum Reprod. 2010 Jun; 25(6): 1528-35.

10. Zinöcker MK, Lindseth IA. The Western Diet-Microbiome-Host Interaction and Its Role in Metabolic Disease. Nutrients. 2018 Mar 17;10(3):365. 

11. Yamamoto A, Harris HR, Vitonis A et al. A prospective cohort study of meat and fish consumption and endometriosis risk. Am J Obstet Gynecol. 2018 Aug; 219(2):178.e1-178.e10.

12. Marziali M, Venza M, Stolfi VM. Gluten-free diet: a new strategy for management of painful endometriosis related symptoms? Minerva chir. 2012 Dec; 67(6):499-504.

13. Marziali M, Capozzolo T. Role of Gluten-Free Diet in the Management of Chronic Pelvic Pain of Deep Infiltranting Endometriosis. J Minim Invasive Gynecol. Nov-Dec 2015; 22(6S):S51-S52.

14. Xiangying Qi, Wenyan Zhang, Mingxiu Ge, et al. Relationship Between Dairy Products Intake and Risk of Endometriosis: A Systematic Review and Dose-Response Meta-Analysis. Front nutr. 2021 Jul 22;8:701860.

15. Nodler JL, Harris HR, Chavarro JE, et al. Dairy consumption during adolescence and endometriosis risk. Am J obstet Gynecol. 2020 Mar;222(3):257.e1-257.e16.

16. Maruyama K, Oshima T, Ohyama K. Exposure to exogenous estrogen through intake of commercial milk produced from pregnant cows. Pediatr int. 2010 Feb; 52(1):33-8.

17. Moore JS, Gibson PR, Burgell RE et al. Endometriosis in patients with irritable bowel syndrome: Specific symptomatic and demographic profile, and response to the low FODMAP diet. Aust NZJ Obstet Gynaecol. 2017 Apr; 57(2):201-205. 

18. Heidi Maria Staudacher. Nutritional, microbiological and psychosocial implications of the low FODMAP diet. J Gastroenterol Hepatol. 2017 Mar; 32 Suppl 1:16-19.

    Przeczytaj także