Enfeksiyöz gastroenterit nedir? Bağırsak mikrobiyotası ile nasıl bir bağlantısı vardır?

Diyareli bir hastalık olan gastroenterit, birçok olguda hızla kaybolan şiddetli semptomlar içerir.⁴Hastalar bağırsak mikrobiyotasında⁵ enfeksiyonun geçmesisonrasında devam eden ve kronik hastalıkların oluşması riskinde artış ile ilişkilendirilen bir denge bozukluğu gösterir.⁶

Genelde Batılı ülkelerde hafif geçirilen enfeksiyöz gastroenterit gelişmekte olan ülkelerde özellikle 5 yaş altı çocuklarda birinci ölüm nedenidir.⁴ Önemli bir halk sağlığı problemi teşkil ettiği gelişmekte olan ülkelerde çocuk ölümlerinin %10'unun arkasında yatan nedendir.¹ Gelişmekte olan ülkelerdeki yüksek ölüm oranları⁸ çoğunlukla⁹ gastroenteritin neden olduğu şiddetli dehidrasyon ile bağlantılıdır. Hastalığa en sıklıkla virüsler olmak üzere patojenik (sidenote: Patojen Patojen, hastalığa neden olan veya olabilecek bir mikroorganizmadır Pirofski LA, Casadevall A. Q and A: What is a pathogen? A question that begs the point. BMC Biol. 2012 Jan 31;10:6. ) mikroorganizmaların vücuda girmesi yol açmaktadır; nedeni virüs olduğunda viral gastroenterit olarak bilinmektedir.

Rotavirus tüm dünyada viral gastroenteritin ve gelişmekte olan ülkelerde aşı mevcut olmasına rağmen çocuklarda ölümcül diyarenin ana nedenlerinden biridir.¹⁰ Norovirüs veya adenovirüs gibi diğer virüsler de suçlu olabilir.⁴ Ayrıca gastroenterite özellikle seyahatlerde bakteriler (bakteriyel gastroenterit) veya parazitler de neden olabilir. ⁷ Ancak nedeni olan patojen nadiren tanımlanır.¹¹

Kontaminasyon kontamine olmuş yiyecek veya su veya doğrudan kötü hijyen şartlarının kötüleştirdiği fiziksel temas yoluyla oluşur.⁶ Bağırsak mikrobiyotası ile gastroenterit arasındaki ilişkiye dair veriler hala çok sınırlı olsa da, hastalarda, nedeni ne olursa olsun, enfeksiyon sırasında bağırsakta denge bozukluğu görülür.^5,12,13 Çalışmalar şiddetli veya komplike viral gastroenterit olan, özellikle rotavirüs ile enfekte olmuş çocukların sağlıklı çocuklara kıyasla daha düşük bağırsak mikrobiyotası çeşitiliği gösterdiğini göstermektedir.¹⁴ Son olarak başka çalışmalar bağırsak mikrobiyotasındaki değişikliklerin uzun süre devam edebileceğini ve iritabl bağırsak sendromunun oluşmasına katkı gibi sağlık üzerinde kötü etkileri olabileceğini önermektedir.¹⁵ Ancak bağırsak mikrobiyotasının hastalığın oluşumu, komplikasyonları ve sonucuna katkısına dair mevcut veriler daha fazla araştırma yapılmasını gerektirmektedir.

Bazen şiddetli olan ancak uzun sürmeyen semptomlar

Diyareye (bir günde üç veya daha fazla defa cıvık veya sulu dışkılama)⁶ ilave olarak semptomlar mide bulantısı, kusma, abdominal kramplar, ateş veya anoreksi içerebilir. Viral gastroenteritin semptomları normalde bir haftadan daha kısa sürer ve çoğunlukla 1-3 gün içinde iyileşir.⁴ Daha fazla dehidrasyon riskiyle karşı karşıya olan çocuklar, yaşlılar ve bağışıklık yetersizliği olan kişilere özellikle dikkat edilmelidir.⁴ Bazı durumlarda diğer hastalıkları elemek için doktor ilave testler isteyebilir (dışkı analizi, kan testleri vb.).⁴

Antibiyotikler çoğunlukla etkisizdir ve hatta ters tepebilir

Enfeksiyöz gastroenteritin nedeni ne olursa olsun tedavi semptomatiktir.⁴ Diyare için rehidrasyon ana tedavidir.⁶ Antibiyotik tedavisi şart değildir ve sadece diyarenin nedeni bakteri olarak belirlenmişse gerekli olur.¹¹ Viral gastroenteritte antibiyotikler ters bile tepebilir.¹¹ Diğer yandan bağırsak mikrobiyotasını geri yerine koymayı amaçlayan probiyotikler semptomların şiddetini ve süresini sınırlandırabilir.^7,17

BMI 21.19

Vajinal mantar enfeksiyonu nedir?

Vajinal mantar enfeksiyonu, çoğunlukla Candida albicans olmak üzere bir mantarın neden olduğu vulva ve vajina enfeksiyonudur.³ Bakteriyel vajinozisten sonra ikinci en yaygın enfeksiyöz vajinal hastalıktır.¹ Semptomları çok spesifik olmadığı için tanıyı teyit etmek üzere doktora gitmek gerekir.  Enfeksiyonun en yaygın klinik belirtileri anormal vajinal akıntı (lökore), genital bölgede kaşıntı ve disparüni veya disüriye (sidenote: Dysuria Painful urination, often described by the patient as a burning, tingling or itching sensation. ) yol açabilen vajinada acı veya iritasyonun eşlik ettiği bir yanma hissidir¹.

Vajinal mikrobiyotanın rolü var mı?

Her kadının vajinal mikobiyotası benzersizdir ve diğer mikrobiyotaların aksine vajinal mikrobiyota dengeli olduğunda düşük çeşitliliğe sahiptir⁴.Lactobacillus (sidenote: Lactobacilli (lactobacillus) Ana özelliği laktik asit üretimi olan ve bu nedenle "laktik asit bakterileri" ismini alan çubuk tipli bakteriler.
Lactobacillus bakterileri ayrıca insanların oral, vajinal ve bağırsak mikrobiyotasında ve ayrıca bitki ve hayvanlarda da bulunur. Süt ürünleri (örn. bazı peynirler ve yoğurtlar), turşu, sauerkraut turşusu vb gibi fermente gıdalarda bulunur.
Bazı türleri faydalı özellikleri ile bilinen Lactobacillus bakterileri ayrıca probiyotiklerde de bulunur.   W. H. Holzapfel et B. J. Wood, The Genera of Lactic Acid Bacteria, 2, Springer-Verlag, 1st ed. 1995 (2012), 411 p. « The genus Lactobacillus par W. P. Hammes, R. F. Vogel Tannock GW. A special fondness for lactobacilli. Appl Environ Microbiol. 2004 Jun;70(6):3189-94. Smith TJ, Rigassio-Radler D, Denmark R, et al. Effect of Lactobacillus rhamnosus LGG® and Bifidobacterium animalis ssp. lactis BB-12® on health-related quality of life in college students affected by upper respiratory infections. Br J Nutr. 2013 Jun;109(11):1999-2007. ) cinsinin türleri vajinal mikrobiyotayı domine eder ⁴ancak az miktarlarda Candida albicans gibi maya mantarları da bulunur.⁵

Vajinal ekosistem kadınların ömrü boyunca değişmeye devam eder. Bu değişiklik normaldir ve bu değişikliğe adet döngüsü, ergenlik ve menopoz, cinsel aktivite, doğum kontrol yöntemleri, cinsel bölge hijyeni ve gebelik etki eder.^7,8,9

Vajinal ekosistemin dengesiz bozulduğunda disbiyozis (sidenote: Disbiyozis Genelde çevresel ve bireye özel faktörlerden oluşan bir kombinasyonun yol açtığı mikrobiyotanın bileşimi ve fonksiyonunda bir değişiklik olarak tanımlanır. Disbiyozis homojen bir durum değildir aksine kişilerin sağlık durumlarına göre değişkenlik gösterir. Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232. ) oluşur (antibiyotik tedavisi, cinsel bölge dışı, stres, sigara kullanımı vb.) ^2,6: Lactobacillus türü artık baskın olmaz ve bunun yerine fırsatçı türleri çoğalır. Vajinal kandidiyaz durumunda olan budur:  Candida – normalde vajinada ve bağırsakta bulunan mantarlar⁵ – anormal şekilde çoğalır ve belirli koşullar altında patojenik hale gelir.  ¹⁰

Enfeksiyon riskini artırabilecek diğer faktörler ¹ arasında  kortikosteroid kullanımı, gebelik, bağışıklığı baskılayıcı hastalıklar, kötü kontrol edilen diyabet, doğum kontrol hapları ve IUD'dir. Birçok faktör tanımlanmıştır ancak mekanizmaları henüz tam olarak anlaşılamamıştır.¹¹

Mantar önleyici ilaçlar ve probiyotikler

Vajinal mantar enfeksiyonu için klasik tedavi mantar önleyici ilaçlardır.¹¹  Ancak hastalık nüksedebilir ve yeni tedavi yaklaşımları halihazırda incelenmektedir.¹¹ Oral yoldan veya topikal olarak (kapsüller veya vajinal fitiller) alınan probiyotikler vajina mikrobiyotasının dengesini tekrar kurabilir ve nüksetme sıklığını azaltabilir.^,

Enfeksiyonu azaltmak için bazı genital bölge hijyen uygulamaları tavsiye edilir - vajinal mikrobiyotanıza iyi bakmanıza yardımcı olacak gündelik alışkanlıklar.  

BMI-21.21

Bakteriyel vajinozis nedir?

Bakteriyel vajinozis zararlı ve saptanması zor bir rahatsızlıktır. Kadınların %50'si asemptomatikken diğerlerinde lokal bir iritasyon veya kötü kokulu akıntı şikayeti olur.

Pratikte doktorlar bakteriyel vajinozisi tanılamak için Amsel puanını kullanır. Tanı aşağıdaki kriterlerden en az üçünün mevcut olmasına bağlıdır:

• zayıf, homojen vajinal akıntı
• 4.5 üzeri vajinal pH
• Vajina sürüntüsünde spesifik bir test sonrasında amin (balık kokusuna benzer) kokusu
• Akıntı mikroskop altında incelendiğinde bakteriler ile kaplı vajinal doku hücrelerinin varlığı

Yaş, adet döngüsü, gebelik ve cinsel geçmiş gibi birçok risk faktörü ile birlikte vajinal duş ve sigara kullanımı da hastalık ile ilişkilendirilmektedir.³ Enfeksiyonu tedavi etmekte antibiyotikler kullanılabileceği için antibiyotik tedavisinin yol açtığı bir vajinal disbiyozis de bakteriyel vajinozisin oluşmasına katkıda bulunabilir.³

Son olarak bakteriyel vajinozisi olan kadınların herpes, HPV, AIDS ve bakteriyel enfeksiyonlar gibi cinsel yoldan bulaşan enfeksiyonlara (STI)  yakalanması daha olasıdır.^,

Vajinal mikrobiyota ile bir bağlantı var mı?

Bakteriyel vajinozis, vajinal mikrobiyotada bir denge bozukluğu (disbiyozis (sidenote: Disbiyozis Genelde çevresel ve bireye özel faktörlerden oluşan bir kombinasyonun yol açtığı mikrobiyotanın bileşimi ve fonksiyonunda bir değişiklik olarak tanımlanır. Disbiyozis homojen bir durum değildir aksine kişilerin sağlık durumlarına göre değişkenlik gösterir. Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232. ) ) ile ilişkilidir.² Vajinal mikrobiyotada Lactobacillus (sidenote: Lactobacilli (lactobacillus) Ana özelliği laktik asit üretimi olan ve bu nedenle "laktik asit bakterileri" ismini alan çubuk tipli bakteriler.
Lactobacillus bakterileri ayrıca insanların oral, vajinal ve bağırsak mikrobiyotasında ve ayrıca bitki ve hayvanlarda da bulunur. Süt ürünleri (örn. bazı peynirler ve yoğurtlar), turşu, sauerkraut turşusu vb gibi fermente gıdalarda bulunur.
Bazı türleri faydalı özellikleri ile bilinen Lactobacillus bakterileri ayrıca probiyotiklerde de bulunur.   W. H. Holzapfel et B. J. Wood, The Genera of Lactic Acid Bacteria, 2, Springer-Verlag, 1st ed. 1995 (2012), 411 p. « The genus Lactobacillus par W. P. Hammes, R. F. Vogel Tannock GW. A special fondness for lactobacilli. Appl Environ Microbiol. 2004 Jun;70(6):3189-94. Smith TJ, Rigassio-Radler D, Denmark R, et al. Effect of Lactobacillus rhamnosus LGG® and Bifidobacterium animalis ssp. lactis BB-12® on health-related quality of life in college students affected by upper respiratory infections. Br J Nutr. 2013 Jun;109(11):1999-2007. ) bakteri cinsinin farklı türleri baskındır. Bu bakteriler vajinada asidik bir pH derecesinin korunmasına  ve böylelikle patojenik bakterilerin çoğalmasının önlenmesine yardımcı olur. Vajinal mikrobiyotada ayrıca az miktarlarda Candida albicans gibi maya mantarları da bulunur.

Bakteriyel vajinozis durumunda, bu normal mikrobiyal floranın yerine, çok sayıda bakterden oluşan (Gardnerella, Atopobium, Prevotella, Mobiluncus, etc.) çoklu bir mikrobiyal flora gelir.² Bu durum, çoğunlukla Lactobacillus türünün baskınlığında azalmanın yol açtığı düşünülen (normalde çok asidik olan) vajinanın pH'ında bir artışa yol açar.⁹ Ancak bu çoklu-mikrobiyal floradan türlerin bulunması tek başına enfeksiyona yol açıyor gibi görünmemektedir yani vajinasında Atopobium veya Prevotella türleri bulunan bir kadında mutlaka semptom görülmemektedir. Aslında semptomatik kişilerin %90'ında ve sağlıklı kişilerin %45'inde Gardnerella vaginalis bulunur.⁴ Uzun bir süre bu bakteri bakteriyel vajinozisin altındaki ana patojen olarak kabul edildi ancak yeni araştırmalar Gardnerella vaginalis 'in enfeksiyonu tetiklemeden vajinayı kolonize edebileceğini göstermiştir.¹⁰ Enfeksiyonun nedenleri henüz belirlenmemiştir ve bu alanda araştırmalar devam etmektedir.³

Bakteriyel vajinozisten nasıl kaçınılır

Tedavi sadece semptomatik kadınlar için önerilir. Tavsiye edilen tedavi şu anda oral veya vajinal antibiyotikler içermektedir.² Antibiyotikler semptomları rahatlatmaya yardımcı olabilmesine rağmen rahatsızlığın nüksetmesine sık rastlanmaktadır.¹¹

Ancak bakteriyel vajinozis olma şansınızı azaltacak çok farklı yollar mevcuttur. Öncelikle vajinal duş veya sigara içmek gibi bazı risk faktörlerinden kaçının.³ Vajinal mikrobiyotanın dengesini yerine koyan vajinal veya oral probiyotikler^12,13 tedavi etmek veya hastalığın nüksetmesini önlemek için kullanılabilir.

BMI-21.22

Turist ishali nedir?

Yaygın inanışın aksine turist ishaline, alışkın olmayan mideler tarafından kötü sindirilen egzotik yiyecekler neden olmaz. Turist ishali çoğunlukla bakterilerin  (Escherichia coli, Salmonella, Shigella, Campylobacter) neden olduğu gerçek bir enfeksiyondur² Nedeni ayrıca parazitler (Giardia, Cryptosporidium, vb.)veya virüsler (norovirus, rotavirus) de olabilir.² Diyareye neden olan patojen semptomatik kişilerin sadece %40-60'ında tanımlanmaktadır.⁴ Ana mikroorganizma kaynağı kontamine olmuş gıdalar (özellikle de çiğ sebzeler, az pişmiş et veya balık, soyulmamış meyve vb.) ve kontamine olmuş sudur. Hijyen kurallarına uyulmadığında başka insanlar ile temas yoluyla da bulaşabilir.⁵

Mikrobiyotanın rolü nedir?

Bağırsak mikrobiyotasının rollerinden biri bağırsakların patojenlerden tarafından istilasını önlemek veya sınırlamaktır.Yaygın olsa da "tourista"nın olumsuz sonuçları yok değildir. Patojenden bağımsız olarak diyare en azından geçici olarak bağırsak mikrobiyotasını bozarak disbiyozise (sidenote: Disbiyozis Genelde çevresel ve bireye özel faktörlerden oluşan bir kombinasyonun yol açtığı mikrobiyotanın bileşimi ve fonksiyonunda bir değişiklik olarak tanımlanır. Disbiyozis homojen bir durum değildir aksine kişilerin sağlık durumlarına göre değişkenlik gösterir. Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232. ) yol açar.¹ Bu denge bozukluğunun hastaların %3-17'sinde görülen, enfeksiyon sonrası⁷ iritabl bağırsak sendromunun oluşma riskinde artış dahil uzun vadede sonuçları olabilir.² Bir araştırma ekibi, Campylobacter enfeksiyonu olan İsveçli turistlerde bağırsak mikrobiyotası çeşitliliğinin, enfekte olmayanlara kıyasla anlamlı şekilde daha düşük olduğunu göstermiştir.⁸ Bir başka araştırma ekibi seyahat sırasında diyarenin, yola çıkmadan önce ve döndükten sonra bağırsakta belirli bir bakteriden (Prevotella copri) daha yüksek sayıda bulunmasıyla ilişkili olduğunu buldu.Seyahat edenlerin bağırsak mikrobiyotası bileşimi,⁹ seyahat sırasında diyare oluşma riskini öngörmek için kullanılabilir mi? Bu alanda hala çok az sayıda çalışma olduğu için henüz teyit edilmemiştir.

Turist ishalinin semptomları nelerdir?

Semptomlar ve süresi nedene bağlı olarak değişir ⁴ (bakteriyel, parazit veya virüs kaynaklı) ancak semptomlar tedavi olmadan ortalama 4-5 gün devam eder.² Sık sık cıvık veya sulu dışkılamaya ilave olarak (günde en az 3defa)⁵, aşağıdaki semptomlardan en az biri mevcut olmalıdır: ateş, mide bulantısı, kusma, abdominal kramplar veya acil tuvalete gitme ihtiyacı.²En büyük risk sulu diyare nedeniyle sıvı kaybından kaynaklanan dehidrasyondur. Risk altındaki kişilerin (çocuklar, yaşlılar veya bağışıklık sistemini zayıflatan kronik hastalıkları olanlar ²) hastaneye yatması daha olasıdır.

GİRİN - TURİST İSHALİ TANIMI:¹⁰

Turist ishali nasıl önlenir ve tedavi edilir

Turist ishalinin önlemesi asıl olarak sık sık el yıkama ve yiyecekler ile önlemler gibi hijyen önlemlerini içerir.⁵ Seyahat etmeden önce tavsiye için eczacınıza veya doktorunuza başvurun. Rehidrasyon turist ishalini tedavi etmenin temel yöntemidir⁵: sık olarak ve küçük miktarlarda içilecek temiz su (şişelenmiş su...). Hafifçe tatlandırılmış ve/veya  hafif tuzlu yiyecekler tavsiye edilir (katı gıdalar kontra-endike değildir.).⁴ Diyare/ishal ilaçları dehidrasyon riskini azaltmaya yardımcı olabilir ve bazı olgularda tavsiye edilebilir.Antibiyotikler de gerekli olabilir. Ancak antibiyotikler bağırsak mikrobiyotasının çeşitliliğinde bir azalmaya yol açarak mikrobiyotanın patojenlere (sidenote: Patojen Patojen, hastalığa neden olan veya olabilecek bir mikroorganizmadır Pirofski LA, Casadevall A. Q and A: What is a pathogen? A question that begs the point. BMC Biol. 2012 Jan 31;10:6. ) karşı bir bariyer olarak hareket etme kabiliyetini kaybetmesine yol açabilir. Ayrıca antibiyotik kullanımı antibiyotik dirençli bakterilerin seleksiyonuna yol açabilir.¹¹ Bu nedenden dolayı, doktor gözetimi altında sadece şiddetli diyare ve bazı olgularda orta şiddetli diyare¹⁰ için tavsiye edilir. Probiyotikler önleyici bir tedbir olarak¹² ,ve turist ishalinin şiddetini ve süresini sınırlamak için faydalı olabilir.^13,14

BMI 21.20

Antibiyotikler bağırsak florasının dengesini nasıl bozuyor?

Antibiyotikler enfeksiyona neden olan patojenleri (sidenote: Patojen Patojen, hastalığa neden olan veya olabilecek bir mikroorganizmadır Pirofski LA, Casadevall A. Q and A: What is a pathogen? A question that begs the point. BMC Biol. 2012 Jan 31;10:6. ) ortadan kaldırırken mikrobiyotanızdaki faydalı bakterilerden bazılarını da yok ederek sistematik olarak bu ekosistemde çeşitli derecelerde denge bozukluğuna yol açabilir. Bu denge bozukluğu (disbiyozis (sidenote: Disbiyozis Genelde çevresel ve bireye özel faktörlerden oluşan bir kombinasyonun yol açtığı mikrobiyotanın bileşimi ve fonksiyonunda bir değişiklik olarak tanımlanır. Disbiyozis homojen bir durum değildir aksine kişilerin sağlık durumlarına göre değişkenlik gösterir. Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232. ) olarak bilinir), bağırsak mikrobiyotası koruyucu fonksiyonlarını daha az yapabilir hale geldiğinden AAD'ye yol açar.  ADA hastaların %35'ine varan oranını ^1-3 ve antibiyotik tedavisi  alan çocukların %80'e varan oranını etkileyebilir.¹

Ayrıca bağırsak mikrobiyotası belirli bir derece direnç gösterse de (yani antibiyotik ile tetiklenmiş denge bozukluğundan öncekine benzeri bir bileşim), her zaman tamamen iyileşmez^4,5.Yakın tarihli çalışmalar antibiyotiklerin bakterilerin çeşitliliğini ve bolluğunu değiştirebileceğini ve bu denge bozukluğunun uzun sürebileceğini göstermiştir (genelde tedavi sonlandıktan sonra 8-12 hafta).^1,6

Birçok olguda başka semptomlar olmadan diyare

Antibiyotik tedavisinin kısa dönemli ana sonucu bazı hastaların yaşadığı ve çoğunlukla diyareyle sonuçlanan bağırsak hareketlerinde değişikliklerdir. AAD, antibiyotik tedavisinin başlangıcından itibaren 24 saat içinde veya bitiminden sonraki 2 ay içinde üç veya daha fazla defa gevşek veya sıvı dışkı olarak tanımlanır.^7-9 İnsidansı yaş, bağlam ve antibiyotik tipi gibi çeşitli faktörlere bağlıdır.  Diyarenin yoğunluğu genelde hafif ile orta şiddetli arasındadır ve olguların çoğunluğunda fonksyioneldir yani bağırsak mikrobiyotasında bir denge bozukluğu ile ilişkilidir.¹ En geniş antimikrobiyal aktiviteye sahip antibiyotikler (yani çok geniş bir yelpazedeki bakterilere etki edenler) daha yüksek diyare oranları ile ilişkilendirilmektedir.³

Ancak olguların %10-20'sinde diyare, antibiyotik kullanımı, 65 yaşından büyük olmak veya bazı ilişkili durumlardan etkileniyor olmak gibi belirli faktörler nedeniyle patojenik hale gelebilen Clostridioides difficile (C. difficile) enfeksiyonlarına yol açar.³  Bu bakteri tarafından bağırsak mikrobiyotasının kolonizasyonu inflamatuar bir reaksiyonu tetikler ve bu reaksiyonun klinik sonuçları orta şiddetli diyareden ölüm dahil çok daha ciddi semptomlara kadar değişmektedir.³

Antibiyotik tedavisinin durdurulması en etkili tedavi mi?

AAD'nin yönetimi semptomlara ve patojene (örn. C.difficile) bağlıdır.¹⁰ Hafif ile orta şiddetli diyare için tedavi, mikrobiyotanın iyileşmesine ve hastanın rehidrasyonuna izin vermek için antibiyotik tedavisini durdurmayı (veya diyareye yol açması daha az muhtemel olan bir antibiyotik ile değiştirmeyi) içerir.¹⁰

Çok sayıda çalışma probiyotiklerin bağırsak mikrobiyotasını tekrar oluşturmaya yardımcı olabildiğini gösterirken bazı probiyotiklerin AAD'nin önlenmesinde ve tedavisinde etkili olduğu gösterilmiştir.^6,11,12,Antibiyotik tedavisi sırasında alındığında diğer probiyotiklerin C.difficile ile primer ve sekonder enfeksiyon riskini azalttığı gösterilmiştir.^13-15 Son olarak dışkı mikrobiyotası nakli (sağlıklı bir mikrobiyotanın mikriboyal ekosistemini geri yerine koymak üzere hasta bir kişiye aktarılması) şu anda sadece en ciddi enfeksiyonlar - yani C.difficile ile enfeksiyonların nüksetmesi - için kullanılmaktadır.^16,17

BMI-21.28

İnsan bağırsak mikrobiyotası tam olarak nedir?

Muhtemelen "bağırsak florasını" terimini duymuşsunuzdur; aslında bilimsel olarak buna "bağırsak mikrobiyotası" adı verilmektedir. Bağırsak mikrobiyotası ne demektir? Bakteriler, virüsler mantarlar (maya mantarları dahil) ve hatta parazitler gibi bağırsaklarınızda yaşayan trilyonlarca¹mikroorganizmadan (sidenote: Mikroorganizmalar Çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük olan canlı organizmalar. Bunlara bakteriler, virüsler, mantarlar, arklar ve protozoalar dahildir ve genel olarak "mikroplar" olarak adlandırılır What is microbiology? Microbiology Society. ) oluşur.

Bu arada mikrobiyota ve mikrobiyom sıklıkla birbirlerinin yerine kullanılan iki kelimedir ancak farklı anlamları vardır; mikrobiyota mikroorganizmalar hakkında konuşmak ve "orada kim var" yani temel olarak "hangi organizmalar" sorusuna cevap vermek için kullanılırken mikrobiyom, fonksiyonları nedir anlamına gelen "ne yapıyor bunlar" sorusuna cevap vermek için bunların genomları hakkında, "içlerinde ne var"²konusunda konuşur.

Her birimizde tıpkı parmak izi gibi eşsiz bir mikrobiyota bulunur.¹ Doğdunuzda, vajinal (normal) doğum sırasında aktarılan dışkıdaki ve vajinadaki mikroorganizmalar veya sezaryen doğumda³ çevredeki mikroorganizmalar bağırsak mikrobiyotası kolonizasyonunuzu başlatmayı tetikler.⁴ Bağırsak mikrobiyotasının oluşması, çeşitlenmesi ve stabil hale gelmesi yaklaşık üç yıl sürer.⁵ Yetişkinlikte,⁶ mikrobiyota bileşimi yaşlılığa kadar göreceli olarak sabittir ve yaşlılıkta tekrar büyük bir değişiklikten geçerek hafifçe zayıflar.⁷

Bağırsak mikrobiyotasının sağlımız için önemi nedir?

Bağırsak mikrobiyotası insan vücudunda fonksiyonel bir organ olarak düşünülebilir. Bağırsak mikrobiyotamızı neden dengede tutmalıyız? Bağırsaklarınızla yakın şekilde çalışır ve 4 önemli görevi vardır:

Bağırsak mikrobiyotanızı etkileyen faktörler nelerdir?

Bağırsak mikrobiyotasının kompozisyonu içeriğinin yüksek çeşitliliği (içerikte yer alan her bir farklı suşun toplam sayısı) ve zenginliği (toplam mikroorganizma miktarı) ile karakterizedir. Kompozisyon bozulduğunda; denge bozulur ve birçok hastalık ile ilişkili disbiyozis ortaya çıkar. ¹³

Bağırsak mikrobiyotasının çeşitliliğini ve içeriğini etkileyen bir çok faktör vardır. Bu faktörlerden bazıları :

Bireysel faktörler:

• Yaş ⁶
• Genetik ¹³ 
• Bazı hastalıklar ¹³ 

Çevresel Faktörler:

• İlaç kullanımı: Antibiyotik, Anti-inflamatuarlar, vb. ⁸ 
• Enfeksiyonlar (viral gastroenterit…) ¹³
• Yaşam şekli: dengesiz beslenme (örneğin, yüksek yağlı diyet) veya beslenme şeklindeki değişiklik, stres, sigara kullanımı, yüksek alkol tüketimi, vb. ¹³

Ancak bağırsak mikrobiyotasının rolü bağırsakta bitmez: Yakın tarihli çalışmalar bağırsak mikrobiyotasının, bağırsak dışında bir rolü olabileceğini belirlemiştir. Aslında bağırsak mikrobiyotası çeşitli bağırsak dışı hastalıklarla ilişkilendirilmiştir: örneğin akne,²³ alerjiler,²⁴ obezite,²⁵anksiyete bozuklukları,²⁶otizm spektrumu bozuklukları²⁶...ve hepsi bu değil. Bağırsak mikrobiyotası, Alzheimer,²⁷Parkinson²⁸ gibi nörodejeneratif hastalıklarla da ilişkilendirilebilir gibi görünmektedir. Aslında, bağırsak ile beyin arasında "bağırsak-beyin aksı" olarak adlandırılan iki yönlü bir iletişim vardır ve bağırsak mikrobiyotası bu etkileşimlere etki edebilir. İşte bu yüzden bağırsağınıza bazen ikinci beyin adı verilmektedir.

Bağırsak mikrobiyotamızı dengede tutmak için neler yapmalıyız?

Bağırsak mikrobiyotasının insan sağlığındaki rolünü artık biliyor olmalısınız.  O zaman, kendi mikrobiyotanıza nasıl iyi bakmalısınız? Bağırsak mikrobiyotanızı nasıl geliştirebilirsiniz? Birçok bilimsel çalışma, bileşiminde bozulmalardan nasıl kaçınılacağı ve en fazla mümkün olan şekilde dengeli tutulacağı sorusunu sormuştur.²⁹ Yanıt mevcut mikrobiyotayı doldurmak veya zenginleştirmek veya kötü olanların yerine geçmek için iyi bakteriler veya mayaları kullanmak kadar basit değildir. Aslında buradaki fikir düzgün şekilde çalışmasına yardımcı olacak şekilde mikrobiyotaya etki ederek kişinin sağlığını iyileştirmektir.³⁰

BMI 21.10

2015 yılında 415 milyon insan diyabetliydi. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tahminlerine göre, 2040 yılında bu sayı 642 milyon olacaktır. Vakaların yüzde doksanında tip 2 diyabet vardır.

İnsülin direnci, tip 2 diyabetin ana nedeni

Tip 2 diyabetin ana nedeni olan insülin direnci, insüline karşı duyarlılığını kaybeden vücuttaki hücrelerdir. İnsülin direnci hormonu etkisiz hale getirir ve pankreasın, tükenecek hale gelinceye kadar daha fazla üretmesine yol açar. Sonuç olarak, şeker kanda birikerek hiperglisemiye ve uzun vadede ciddi komplikasyonlara yol açar: miyokart enfarktüs, inme, alt uzuvlarda arterit, böbrek yetmezliği ve körlük.

Bağırsak mikrobiyotasının rolü?

Tip 2 diyabetin genetik bir yönü olsa da bu hastalık için en büyük risk faktörü yaşam tarzıdır - özellikle hareketsiz yaşam tarzı ve çok fazla yağ ve şeker içeren bir beslenme. Bazı yağlar ve şekerler metabolik bozukluklar ile ilişkili bir inflamatuar tepki başlatır ve bu da, enflamasyon seviyesini artırır. Dengesi bozulduğu için gastrointestinal mikrobiyotanın katkıda bulunduğu bir kısırdöngü başlatır. Araştırmacılar gastrointestinal mikrobiyotanın diyabetiklerde bozulduğunu ve bu disbiyozisin hastalığa katkıda bulunduğunu göstermiştir.;

Yaşam tarzında iyileşmeler

Diyabet her şeyden önce yaşam tarzında iyileşmeler yaparak tedavi edilebilir: gerekli ise kilo vermek, düzenli fiziksel aktivite ve dengeli beslenme. Bunlara ilaçların eklenmesi de çoğunlukla gereklidir.

Diyabette bazı bağırsak bakterilerinin ve/veya probiyotiklerin rolü henüz teyit edilmemiştir ancak bunların faydalı etkileri (özellikle iştah ve kan şekeri üzerinde) milyonlarca insanı etkileyen bu hastalık için yeni tedavi hedeflerinin geliştirilmesi için bir yol açmıştır.

Obezite nedir?

Obezite ve aşırı kilonun nedenlerinin başında çoğunlukla, emilen kaloriler ve vücudun sarf ettiği kaloriler arasındaki dengesizlik gelir (özellikle harcanan gerçek enerjiye oranla fazla yağ ve şeker alımı).^3,4 Bunun sonucunda oluşan yağ kütlesindeki aşırı artış, sağlığı bozabilir ve yaşam süresini önemli ölçüde azaltabilir.³ Aşırı kilolu veya obez kişilerin kardiyovasküler hastalıklar kadar, Tip 2 diyabet riski de vardır.^5,6 Obezite, aynı zamanda birçok kanser tipiyle de ilişkilendirilir (karaciğer, rahim…).⁶ Vücut kitle indeksi (VKİ) sayesinde yaklaşık bir aşırı kilo ve obezite tayini yapılabilir. DSÖ, bir yetişkin için VKİ 25 veya üzerindeyse aşırı kilo, VKİ 30 veya üzerindeyse obezite olduğu kanaatindedir.¹

Bağırsağın ötesinde etkiler

Alımlar ve harcanan enerji arasındaki denge kısmen, bağırsak ve beyin arasında iki yönlü iletişime dayanır; araştırmacılar bunu bağırsak-beyin ekseni olarak adlandırır.¹⁰ Nöronlar ve bakteriler arasındaki bu iletişim bilhassa, aralarında “kısa zincirli yağ asidi” (sidenote: Short chain fatty acids (SGFA) Short chain fatty acids are a source of energy (fuel) for an individual’s cells. They interact with the immune system and are implicated in communication between the gut and the brain.   Silva YP, Bernardi A, Frozza RL. The Role of Short-Chain Fatty Acids From Gut Microbiota in Gut-Brain Communication. Front Endocrinol (Lausanne). 2020;11:25. ) ve “nörotransmiterler (sidenote: Nörotransmiter Nöronlar (beynin sinir hücreleri) arasındaki iletişimin yanı sıra mikrobiyota bakterileri ile olan iletişimi de sağlayan özel moleküllerdir. Bu moleküller, bireyin hücreleri ve mikrobiyota bakterileri tarafından üretilir.    Baj A, Moro E, Bistoletti M, Orlandi V, Crema F, Giaroni C. Glutamatergic Signaling Along The Microbiota-Gut-Brain Axis. Int J Mol Sci. 2019;20(6):1482. ) ”in yer aldığı “sinyal” molekülleri sayesinde mümkün olmuştur.^5,6,11 Bağırsak mikrobiyotası bu mesajcılar vasıtasıyla, beynin enerji dengesinin, iştahın ve doygunluk hissinin⁶ yanı sıra beslenme tabiatının ve davranışının düzenlemesine de yardımcı olur^9,10. Bağırsak mikrobiyotası ve obezitenin birbirine sıkı sıkıya bağlı olduğunu görüyoruz; bağırsak mikrobiyotası değiştiğinde sindirimde, savunma sisteminde ve aynı zamanda açlığı yönetmek için iletişim kurduğu beyinde de bozulmaları beraberinde getirir.⁹ Kapalı bir elektrik devresi örneğinde olduğu gibi farklı “cihazlar” birbirine bağlıdır ve bilgilerin (iyi veya kötü) bağırsak ve beyin arasında iletilmesini sağlar.

Zayıflamak için değiştirilmiş bir mikrobiyota mı?

Çözüm sanki kaynaktan gelmektedir: mikrobiyotaya dikkat göstererek zayıflamak ve kiloları eritmek! Uzmanlar işin bu kadar basit olmadığını söyleyecektir; öncelikle beslenmenin, probiyotiklerin ve prebiyotiklerin veya fekal mikrobiyota naklinin, bağırsak mikrobiyota ekosistemine nasıl etki ettiğinin anlaşılması gerekir.

• Beslenme: Anladığınız gibi beslenme, obezite riski için ilk faktördür. Aynı zamanda mikrobiyotanın değişiminde temel önem taşır. Günümüzde, bağırsak florası üzerine etki ve kilo kaybının önemi arasında kesin hiçbir bağlantı kurulmamıştır.¹² Buna karşılık, beslenme alışkanlığına cevap olarak bağırsak mikrobiyotasının ilk kompozisyonu verilebilir.^7,11
• Probiyotikler: Hayvanlar üzerinde yapılan sayısız çalışma, bazı probiyotiklerin diğerlerinden farklı olduğunu ve kemirgen hayvanlarda metabolik profil, kilo alımı veya doygunluk üzerinde etkisi olduğunu göstermiştir.^2,7,13,14 İnsanlardan alınan sonuçlar, sayıları daha az olsa bile umut vericidir. Bazı özel probiyotiklerin kilo, VKİ, beden çevresi, yağ kütlesi ve metabolik profil üzerinde etkisi olmuştur.^2,5,6
• Prebiyotikler: Prebiyotikler içinse sonuçlar insanlarda farklılık gösterir ancak laboratuvarda faydalı etkileri birçok defa kanıtlanmıştır.² Çalışmalar genel olarak, prebiyotiklerin doygunluk⁷ üzerindeki etkisine ışık tutmakla beraber kilo üzerinde bir etkisini ne yazık ki göstermemiştir.²
• Fekal mikrobiyota nakli: Bağırsak mikrobiyota değişimine dair diğer tedaviler üzerinde çalışılmaktadır. Bunlar arasında, şu anda tekrarlı Clostridioides difficile enfeksiyonunun tedavisinde kullanılan fekal mikrobiyota nakli yer almaktadır. Araştırmacılar, disbiyozu düzeltmek, beslenme davranışı ve enerji metabolizması üzerinde etki etmek için naklin olası yararlarını değerlendirmektedir.⁷

BMI 21.40

Sistit yaşamları boyunca en az bir kere olmak üzere kadınların %30'unda görülür ve görülme sıklığı 20 ile 30 yaşları arasında tepe yapar. Erkeklere göre kadınlarda 50 kat daha yaygındır. Semptomlar arasında idrara çıkarken yanma hissi, yoğun idrara çıkma isteği ve bulanık ve kötü kokulu idrardır. Tedavi etmesi kolaydır ancak sık sık tekrarlar.

En çok kadınlar etkileniyor

Bazı faktörler kadınların etkilenmesini daha olası hale getirmektedir: daha kısa üretra uzunluğu, cinsel temas, kateterler, idrar kaçırma, menopoz ve gebelik. Anatomik anomaliler ve diyabet de risk faktörleridir. Çok fazla veya çok az genital bölge hijyeninin de sistitin görülmesinde rolü olduğu belirtilmektedir.

Bağırsak kaynaklı

Sistit vakalarının %90'ına Escherichia coli bakterisi neden olmaktadır. Bu bakteriler bağırsak mikrobiyotasında doğal olarak mevcuttur. Üretraya girebilir, mesaneye geçebilir ve orada çoğalabilirler.

Standartlaştırılmış tedavi

Sistitin normal ve en etkili tedavisi antibiyotiklerdir. Ancak, nüksetme yaygındır. Bazı tedbirler bunu önleyebilir (su içmek, hijyen vb.) Çalışmalar bazı Lactobacillus gibi probiyotikleri almanın faydalı olduğunu göstermiştir. Turna yemişinin sistitin nüksetmesini önlemede rolü olabileceği belirtilmelidir ancak etkisi henüz net şekilde gösterilmemiştir. 

Glüten buğday, arpa ve çavdarda doğal olarak bulunan bir maddedir. Glüten alerjisinin aksine intolerans yavaş ortaya çıkar ve yıllar boyunca fark edilmeden sürebilir. Batı ülkelerinde nüfusun % 0,7 ile 2'si arası bu rahatsızlıktan etkilenmektedir.

Çoğunlukla asemptomatik bir hastalık

Klasik şeklinde çölyak bebeğin beslenmesine ilk tahılların eklenmesiyle birlikte altı aylıkken başlar. Klasik semptomları kronik ishal, iştah eksikliği ve apatidir. Ancak çölyak hastalığı çoğunlukla asemptomatiktir.

Sorun genetik bir yatkınlık mı?

Çölyak hastalığı genetik yakınlığı olan insanlarda görülür. Bu insanların bağışıklık sistemleri glütenin olduğu durumlarda bağırsak duvarına saldıran antikorlar üretir. Sonuç ise sindirimin değişmesi ve besin maddelerinin iyi emilmemesidir. Glütenin ilk defa beslenmeye dahil edildiği yaş ve tekrarlayan bağırsak enfeksiyonları gibi başka faktörler vardır. Bu hastalarda disbiyozisin varlığı ile desteklenen bir varsayıma göre gastrointestinal mikrobiyota da tetikleyici veya kötüleştirici bir rol oynuyor olabilir. Gastrointestinal flora, sağlıklı gönüllülere kıyasla az faydalı bakteri ve potansiyel olarak daha patojenik mikroplar içerir. Glüten içermeyen bir beslenme bu dengesizliği azaltır ancak tamamen düzeltemez.

Tanı klinik muayene ve endikatif belirtilerin varlığı ile birlikte kanda belirli antikorların aranması ve biyopsi (gerekli ise) ile konulur. Genetik yatkınlık gen araştırması ile gösterilmiştir (HLA tipleme).

Önleme amacıyla mikrobiyotanın değiştirilmesi

Çölyak hastalığı için tek tedavi beslenmeden glüteni çıkartmaktır. Ancak araştırmacıların ilgilendiği -disbiyozisi hedef alan - bir başka yaklaşım mevcuttur. Genetik riskin artması durumunda veya şiddetli ve hatta glütensiz beslenmeye karşı dirençli formlarını iyileştirmek üzere hastalığın oluşmasını önlemek için gastrointestinal mikrobiyotayı değiştirmeyi içerir.