Dieta ta jest obecnie jednomyślnie zalecana przez międzynarodowe towarzystwa naukowe kardiologii i diabetologii.^2,3,4 Badania epidemiologiczne wykazują, że dieta śródziemnomorska wiąże się z lepszym ogólnym stanem zdrowia i znacznym zmniejszeniem ryzyka kardiometabolicznego.  Najnowsze badania idą dalej i sugerują, że zmniejszenie ilości białek i tłuszczów zwierzęcych na rzecz ich roślinnych odpowiedników (orzechów, nasion, oliwy z oliwek itp.) w diecie śródziemnomorskiej przynosi dodatkowe korzyści w zakresie umieralności.

Green-Med - dieta oparta na roślinach i ich polifenolach

Naukowcy przeprowadzili badanie, które potwierdziło te wyniki, a jednocześnie pozwoliło lepiej zrozumieć rolę mikrobioty w tych efektach. Randomizowano 294 uczestników z kohorty DIRECT-PLUS⁵ w wieku powyżej 30 lat (88% mężczyzn) z otyłością brzuszną i/lub dyslipidemią do trzech grup: standardowe zalecenia dotyczące zdrowej diety, dieta śródziemnomorska i "Green-Med" - "zoptymalizowana" dieta śródziemnomorska. Green-Med zawiera kaczeniec Mankai (100 g dziennie), azjatycką roślinę bogatą w błonnik i białko roślinne, która zmniejsza udział mięsa, oraz zieloną herbatę (3 do 4 filiżanek dziennie). Autorzy zwrócili uwagę na wysoką zawartość polifenoli w tych produktach, które są w stanie modyfikować strukturę taksonomiczną mikrobioty jelitowej i wpływać na metabolizm tłuszczów⁶. Obie diety były uzupełnione orzechami (28 g dziennie), obie były izokaloryczne i restrykcyjne (1500-1800 kcal dla mężczyzn i 1200-1400 kcal dla kobiet). Wszystkie trzy grupy łączyły dietę z umiarkowaną aktywnością fizyczną.

Zmiany w strukturze mikrobioty i aktywności enzymatycznej

Od uczestników pobrano próbki kału i poddano je analizie sekwencjonowania na początku i po 6 miesiącach. U wszystkich uczestników badania stwierdzono zmiany w strukturze mikrobioty jelitowej. Green-Med doprowadził do jeszcze większych zmian, głównie w gatunkach rzadkich (<50%), specyficznych dla danego osobnika i zależnych od diety. W szczególności doprowadziło to do zwiększenia liczby bakterii Prevotella, co wskazuje na przestrzeganie diety "wegetariańskiej", oraz zmniejszenia liczby bakterii Bifidobacteria, o których wiadomo, że poprawiają indeks glikemiczny diety i ułatwiają utratę masy ciała. Badacze stwierdzili również zmniejszenie biosyntezy aminokwasów rozgałęzionych, metabolitów związanych z otyłością i insulinoopornością.

Superior results on weight and cardiometabolic markers

The Green-Med was more effective in terms of weight loss (-6.5% vs -5.4% for the Mediterranean diet and -1.58% for the standard diet). In addition, improvements following a similar trend were observed on markers of cardiovascular risk, with a decrease in Framingham score, waist circumference, mean blood pressure, insulin resistance and plasma leptin levels.

Lepsze wyniki w zakresie masy ciała i markerów kardiometabolicznych

Green-Med był skuteczniejszy pod względem utraty masy ciała (-6,5% w porównaniu z -5,4% w przypadku diety śródziemnomorskiej i -1,58% w przypadku diety standardowej). Ponadto zaobserwowano podobną poprawę w zakresie markerów ryzyka sercowo-naczyniowego, z obniżeniem wyniku w skali Framingham, obwodu talii, średniego ciśnienia tętniczego, insulinooporności i stężenia leptyny w osoczu.

Zgodnie z modelowaniem przeprowadzonym przez badaczy korzyści te są częściowo związane z wpływem zmian w mikrobiocie wywołanych przez Green-Med, które przyczyniły się na przykład do 12% utraty masy ciała i 18% zmniejszenia wyniku w skali Framingham.

Jakie odkrycia w obszarze Pani badań nad mikrobiotą umożliwił krajowy grant? 

Odkryliśmy, że u myszy, których jelita zostały skolonizowane bakteriami ze stolca wcześniaka, odpowiedzi interferonowe i w postaci przeciwciał na RSV są słabsze, a do płuc przedostaje się więcej neutrofilów, co może pogłębić uszkodzenia tkanek.

Co z tego wynika dla pacjenta?

Nasze dane sugerują, że mikrobiom przyczynia się do wzrostu ryzyka wystąpienia ostrej postaci zakażenia RSV u wcześniaków poprzez rozregulowanie odpowiedzi immunologicznej. Obecnie staramy się zidentyfikować konkretne bakterie lub metabolity odpowiedzialne za to działanie, co może potencjalnie doprowadzić do opracowania strategii terapeutycznych poprawiających funkcjonowanie układu odpornościowego wcześniaków poprzez manipulację mikrobiomem.

BMI 22.29

Jakie odkrycia w obszarze Pani badań nad mikrobiotą umożliwił krajowy grant?

Przy użyciu zwierzęcego modelu stresu na wczesnym etapie życia u „skażonych” zwierząt zapewniających bardziej adekwatne translacyjnie podejście do badania osi mikrobiota-jelita-mózg mogliśmy ustalić, że transplantacja fekalna u dorosłych zwierząt odwraca behawioralne, metaboliczne i neuroendokrynne konsekwencje stresu doświadczonego w dzieciństwie.

Co z tego wynika dla pacjenta?  

Z tego, co wiemy, jest to pierwsze badanie, którego celem jest stworzenie opartych na mikrobiocie terapii dla dorosłych dotkniętych chorobami psychicznymi, metabolicznymi i neuroendokrynnymi wynikającymi ze stresu doświadczonego w dzieciństwie. Wprawdzie znaczenie procedur prewencyjnych, takich jak podawanie dzieciom probiotyków, jest niezaprzeczalne, ale działania te nie pomogą krajom rozwijającym się, które już borykają się z katastrofalnymi skutkami wydarzeń, które u wielu ich mieszkańców nastąpiły przed dziesięcioleciami, na wczesnym etapie życia. Najnowsze wyniki otrzymane w naszym laboratorium dowodzą, że 90% populacji Meksyku w wieku od 35 do 65 lat korzystającej z opieki medycznej w placówkach publicznych zgłasza traumatyczne przeżycia z dzieciństwa. Mają one związek z wysoką częstotliwością depresji i chorób metabolicznych obserwowaną w naszym otoczeniu klinicznym. Ocena skuteczności transplantacji fekalnej w adekwatnych klinicznie modelach zwierzęcych, takich jak „skażone” zwierzęta, pozwoli nam zidentyfikować i udoskonalić strategie o potencjalnym zastosowaniu w leczeniu depresji i chorób metabolicznych u dorosłych.  

BMI 22.24 

Co Pana zdaniem stanowi największy przełom w kwestii mikrobioty w ciągu ostatnich lat? 

Moim zdaniem najważniejszym przełomem w badaniach nad mikrobiotą w ostatnich latach było poznanie wpływu naszej mikrobioty jelitowej na różne aspekty naszego zdrowia, w tym psychicznego. Zrozumienie, że równowaga lub nierównowaga mikrobioty decyduje o zdrowiu lub chorobie całego organizmu, a nie tylko jelit, to ważne odkrycie współczesnej nauki.

Czy uważa Pan, że zainteresowanie mikrobiotą w ostatnim czasie rośnie?  

Zdecydowanie tak. Mikrobiota ludzka i badania nad nią to tematy zyskujące wielką popularność zarówno wśród szerokiej publiczności, jak i wśród naukowców. 

Czy może Pan podpowiedzieć, jak dbać o mikrobiotę? 

Sposób, o którym chciałbym powiedzieć, to utrzymywanie równowagi i różnorodności mikrobioty poprzez regularne spożywanie produktów sfermentowanych, czyli, między innymi, jogurtów, wina, piwa, kombuczy i kiszonek.   

BMI 22.23 

Jakie odkrycia w obszarze Pani badań nad mikrobiotą umożliwił krajowy grant? 

Grant Fundacji Biocodex (2020) pozwolił nam zainicjować wielodyscyplinarne badanie, którego celem jest poznanie interakcji między mikrobiotą jelitową a zaburzeniami funkcji poznawczych u kobiet.

Istnieją dowody naukowe na to, że u pacjentów dotkniętych chorobą Alzheimera dysbioza jelit zaostrza się w miarę postępów choroby. Wstępne dane otrzymane w naszych laboratoriach wskazują, że transgenicznym samicom myszy chorym na chorobę Alzheimera brakuje specyficznych bakterii jelitowych związanych z metabolizmem estrogenów. Estrogeny to hormony płciowe związane z dobrym działaniem funkcji poznawczych. Po menopauzie gwałtowny spadek poziomu estrogenów jest skorelowany z zaburzeniami funkcji poznawczych i demencją. Opracowaliśmy zatem hipotezę, że dysbioza jelit może zwiększać ryzyko wystąpienia demencji u kobiet z powodu braku bakterii związanych z estrogenem. 

Zaplanowaliśmy przekrojowe badanie kliniczne z udziałem kobiet chorych na chorobę Alzheimera i zdrowej grupy kontrolnej we współpracy z Państwowym Instytutem Neurochirurgii i Neurologii (INNN). W ramach podejścia translacyjnego prowadzimy w CINVESTAV badanie przedkliniczne na transgenicznych samicach myszy i zwierzętach typu dzikiego z tego samego miotu w celu ustalenia odtwarzalności danych pochodzących od ludzi. Obecnie eksperymenty są w końcowym stadium. 

Co z tego wynika dla pacjenta? 

Płeć żeńska jest czynnikiem ryzyka wystąpienia choroby Alzheimera – dwie trzecie przypadków na świecie to kobiety. Postawiona została hipoteza, że brak estrogenów po menopauzie prowadzi do zaburzeń funkcji poznawczych i demencji. Hormonalne terapie zastępcze nie dały jednoznacznych wyników z powodu optymalnego poziomu estrogenów i wąskiego okna terapeutycznego. 

Obecnie chorobę Alzheimera stwierdzono u ponad 50 mln osób. Ponad 33 mln to kobiety. Jeżeli nasza hipoteza robocza zostanie udowodniona, możemy zaprojektować interwencje terapeutyczne zwiększające obfitość bakterii związanych z estrogenami, aby zapobiegać zaburzeniom funkcji poznawczych i demencji po menopauzie u kobiet. Podejście to istotnie wpłynie na życie kobiet przez dziesięciolecia następujące po menopauzie.

BMI 22.22

Jakie odkrycia w obszarze Pańskich badań nad mikrobiotą umożliwił krajowy grant?

Stworzenie mikrofizjologicznego modelu służącego do badań interakcji między komórkami nabłonka układu pokarmowego a beztlenową mikrobiotą pochodzącą z próbek pobranych od pacjentów.

Co z tego wynika dla pacjenta? 

Dziś model ten pozwala badaczom lepiej poznać fizjopatologię zapalenia jelit i odtwarzać ex vivo specyficzne interakcje między komórkami eukariotycznymi a bakteriami. Na dłuższą metę model ten umożliwi też klinicystom opracowywanie specyficznego leczenia zapalnych chorób jelit.

BMI 22.27

Jakie odkrycia w obszarze Pani badań nad mikrobiotą umożliwił krajowy grant? 

Badanie mikrobioty żołądkowej u pacjentów z chłoniakiem żołądka typu MALT, czego nikt wcześniej nie robił.

Co z tego wynika dla pacjenta?

Rutynowe przepisywanie antybiotyków pacjentom ze złośliwym chłoniakiem żołądka, nawet jeśli nie są zakażeni Helicobacter pylori.

BMI 22.25

Jakie odkrycia w obszarze Pani badań nad mikrobiotą umożliwił krajowy grant? 

Umożliwił on nam na przykład rozszerzenie przesiewu i objęcie nim SARS-CoV-2, bez czego nie można by było kontynuować pracy w skrajnie trudnych warunkach globalnej pandemii. Bezpieczeństwo jest dla naszych metod pracy niezwykle ważne. Krajowy grant zapewnił nam jego najwyższy poziom.

Co z tego wynika dla pacjenta?

Udało się nam zminimalizować ryzyko procesu transplantacji, czego dowodzi brak zdarzeń niepożądanych.

BMI 22.28

Jakie odkrycia w obszarze Pani badań nad mikrobiotą umożliwił krajowy grant? 

Pogląd, że mikrobiota to kolejny, wymagający szczególnej uwagi organ ludzkiego ciała, został potwierdzony. Badania mikrobioty jelitowej to złożony proces wymagający nie tylko standaryzacji w celu obiektywnej oceny wyników badania, ale także opracowania metod badawczych, w tym genetycznych, umożliwiających izolowanie i różnicowanie nie tylko szczepów mikroorganizmów, ale także ich metabolitów. Jednym z najtrudniejszych zagadnień jest transplantacja mikrobioty służąca do prowadzenia celowanej terapii chorób.

Co z tego wynika dla pacjenta?

Badania mikrobioty jelitowej i jej metabolitów umożliwią w przyszłości celowane stosowanie metod służących jej korygowaniu w celu optymalizacji terapii różnych chorób.

BMI 22.21

Jakie odkrycia w obszarze Pani badań nad mikrobiotą umożliwił krajowy grant? 

Krajowy grant umożliwił szczegółowe badania wpływu terapii antybiotykowej na jakościowe i ilościowe zmiany składu mikrobioty jelitowej oraz na stężenie i spektrum metabolitów bakteryjnych – krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych. Po raz pierwszy zbadano wpływ terapii antybiotykowej na selektywną przepuszczalność jelit. Stwierdzono istnienie związku między terapią antybiotykową a występowaniem objawów charakterystycznych dla funkcjonalnych chorób przewodu pokarmowego.

Co z tego wynika dla pacjenta?

Oczekuje się, że wyniki projektu umożliwią ustalenie dodatkowego patogenowego mechanizmu powstawania objawów chorób funkcjonalnych przewodu pokarmowego i staną się podstawą opracowania optymalnej metody zapobiegania mu.

BMI 22.20