Mikrobiota skóry, przez długi czas uznawana głównie za źródło infekcji, jest obecnie powszechnie akceptowana jako ważny czynnik wspierający zdrowie i dobre samopoczucie¹. Poprzez promowanie reakcji immunologicznych i obrony, ma ona kluczowe znaczenie dla procesu naprawy tkanek oraz dla funkcji bariery poprzez hamowanie kolonizacji lub infekcji patogenami oportunistycznymi².

KAŻDY ZAKĄTEK SKÓRY MA WŁASNĄ MIKROBIOTĘ

Mikrobiota skóry zawiera miliony bakterii oraz, w mniejszej względnej obfitości, grzyby i wirusy. Corynebacterium, Cutibacterium (dawniej znany jako Propionibacterium), Staphylococcus, Micrococcus, Actinomyces, Streptococcusi Prevotella są najczęściej spotykanymi rodzajami bakterii żyjącymi na ludzkiej skórze³. Jednak względna obfitość bakteryjnych grup taksonomicznych w dużej mierze zależy od lokalnego mikrośrodowiska danego kawałka skóry, a zwłaszcza od jego cech fi zjologicznych, tj. od tego, czy jest on łojowy, wilgotny czy suchy. Stąd też gatunki lipofi lowe Cutibacterium dominują w miejscach łojowych, podczas gdy gatunki Staphylococcus i Corynebacterium występują szczególnie obfi cie na obszarach wilgotnych⁴.

OD FIZJOLOGII DO PATOLOGII, NIEJEDNOZNACZNA ROLA C. ACNES

Aerotolerancyjny anaerob C. acnes jest jednym z najczęściej występujących gatunków bakterii w mikrobiomie skóry. Przyczynia się on do powstawania trądziku, przewlekłego zaburzenia zapalnego skóry o złożonej patogenezie⁵. W przeciwieństwie do tego, co sądzono dotychczas, ostatnie badania wykazują, że hiperproliferacja C. acnes nie jest jedynym czynnikiem zaangażowanym w rozwój trądziku⁶. W istocie to zaburzenie równowagi między różnymi szczepami C. acne swraz z dysbiozą mikrobioty skóry powoduje trądzik⁶. Ponadto interakcje między S. epidermidis a C. acnes mają kluczowe znaczenie w regulacji homeostazy skóry: S. epidermidis hamuje wzrost C. acnes i zapalenie skóry. Z kolei C. acnes, poprzez wydzielanie kwasu propionowego, który uczestniczy między innymi w utrzymaniu kwaśnego odczynu pH mieszka łojowo-włosowego, hamuje rozwój S. epidermidis. Malassezia, najczęściej występujący na skórze grzyb uważa się również za istotny czynnik występowania trądziku opornego na leczenie, ponieważ angażuje on komórki odpornościowe. Jego rola w tym procesie powinna jednak zostać lepiej zbadana⁶.

LECZENIE TRĄDZIKU: WAŻNA PRZYCZYNA ROZWIJANIA OPORNOŚCI NA ANTYBIOTYKI

Pomimo rutynowego stosowania w leczeniu trądziku, miejscowe i doustne antybiotyki okazały się problematyczne pod wieloma względami. Największą obawą, którą wyrażają eksperci jest zakłócenie mikrobioty skóry, chociaż dokładne dane na ten temat pozostają ograniczone. W tym kontekście przeprowadzono w niedawnym czasie badania długoterminowe, w których porównano mikrobiotę policzkową 20 pacjentów z trądzikiem przed i po sześciu tygodniach doustnego leczenia doksycykliną. Co ciekawe, ekspozycja na antybiotyki wiązała się ze wzrostem różnorodności bakteryjnej; według autorów może to być spowodowane zmniejszoną kolonizacją przez C. acnes, co stworzyło przestrzeń umożliwiającą wzrost populacji innych bakterii⁷. 

Jednak najpoważniejsze zastrzeżenie związane ze stosowaniem antybiotyków w leczeniu trądziku dotyczy oporności bakterii. Cechę tę zaobserwowano po raz pierwszy w latach 70. XX wieku, natomiast od lat 80. stanowi ona główny przedmiot niepokoju wśród dermatologów⁸. Oporność C. acnes jest zdecydowanie najlepiej udokumentowana: najnowsze dane potwierdzają, iż wskaźnik oporności na erytromycynę w niektórych krajach wynosi ponad 50%, a wskaźnik oporności na azytromycynę i klindamycynę odpowiednio 82 -100% i 90%. Jeśli chodzi o tetracykliny, choć nadal w dużej mierze skuteczne wobec większości szczepów C. acnes, ich wskaźniki oporu rosną, wahają się od 2% do 30% w różnych regionach geografi cznych⁹.Oporność na antybiotyki nie ogranicza się do C. acnes: jak wykazano, antybiotyki stosowane miejscowo u pacjentów z trądzikiem (zwłaszcza w monoterapii) zwiększają występowanie opornych bakterii skóry, takich jak S. epidermidis, natomiast antybiotyki stosowane doustnie przyczyniają się do częstszego pojawienia się opornych na antybiotyki bakterii ustno-gardłowych S. pyogenes^10,8. Ponadto zaobserwowano, iż zwiększenie częstości występowania infekcji górnych dróg oddechowych i zapalenia gardła wiąże się ze stosowaną wobec trądziku antybiotykoterapią^11,12.

APEL O OGRANICZENIE STOSOWANIA ANTYBIOTYKÓW W LECZENIU TRĄDZIKU

Potencjalne konsekwencje oporności na antybiotyki wywołane leczeniem trądziku są rozliczne: niepowodzenie samego leczenia trądziku (patrz Przypadek kliniczny), zakażenie patogenami oportunistycznymi (miejscowo lub ogólnoustrojowo) czy też rozprzestrzenianie się oporności wśród populacji⁸.Mimo to ilość antybiotyków przepisywanych na trądzik wciąż pozostaje na wysokim poziomie, a długość ich stosowanie znacznie przekracza czas zalecany w wytycznych¹³. W obliczu rosnącej listy obaw, eksperci wzywają do ograniczenia stosowania antybiotyków w leczeniu trądziku13. Szczególna strategia w tym zakresie została zaproponowana przez Globalny Sojusz na rzecz Poprawy Efektów Leczenia Trądziku (patrz ramka poniżej).

Antybiotyki to potężne narzędzie w walce z infekcjami bakteryjnymi. Jednak badania wskazują również na ich szkodliwy wpływ na biliony bakterii komensalnych żyjących w przewodzie pokarmowym. Wywołana antybiotykoterapią dysbioza sprawia, że mikrobiota jelitowa traci zdolność pełnienia swoich funkcji ochronnych. W perspektywie krótkoterminowej dysbioza pozostawia otwarte drzwi dla oportunistycznych patogenów i niektórych wieloopornych bakterii. W dłuższej perspektywie mikrobiota jelitowa, pomimo pewnego stopnia odporności, może mieć trudności z powrotem do stanu pierwotnego.^1,2 Istnieje zgoda co do tego, że może to w konsekwencji prowadzić do powstawania szeregu chorób. Niedawno przeprowadzone badania wykazały, że antybiotyki mogą powodować zmiany w różnorodności bakteryjnej, a także obfitości normalnego mikrobiomu i że wpływ ten może się przedłużać (zazwyczaj trwa on 8-12 tygodni po zaprzestaniu podawania antybiotyków).^3,4

BIEGUNKA, NAJCZĘSTSZE DZIAŁANIE NIEPOŻĄDANE ANTYBIOTYKÓW

Główną krótkotrwałą konsekwencją antybiotykoterapii są zmiany zachodzące w pasażu jelitowym u niektórych pacjentów, co z kolei najczęściej prowadzi do biegunki. Częstość występowania biegunki poantybiotykowej zależy od kilku czynników (wiek, otoczenie, rodzaj antybiotyku itp.) i może wynosić od 5 do 35% pacjentów przyjmujących antybiotyki.^3,5,6

Wśród dzieci odsetek ten może sięgać nawet 80%.³ W większości przypadków biegunka ma charakter zaburzenia czysto funkcjonalnego i jest spowodowana dysbiozą wywołaną antybiotykami. Zwykle ma łagodne nasilenie i ustępuje samoistnie po 1-5 dniach. Antybiotyki wykazujące szersze spektrum działania przeciwdrobnoustrojowego, takie jak klindamycyna, cefalosporyny i ampicylina/amoksycylina, są związane z wyższymi wskaźnikami występowania biegunki.⁶

Szczególny przypadek biegunki c. Difficile

W 10 do 20% przypadków biegunka jest wynikiem zakażenia Clostridioides difficile (wcześniej znanego jako Clostridium difficile) kolonizującego mikrobiotę.⁶ Jest to utrzymująca się w środowisku w postaci zarodników, gram-dodatnia, bezwzględnie beztlenowa bakteria przetrwalnikująca. Zakażenie następuje poprzez spożycie zarodników. W określonych okolicznościach (np. w przypadku dysbiozy wywołanej antybiotykami) zarodniki mogą kiełkować, a wegetatywne komórki bakteryjne tego oportunistycznego patogenu mogą kolonizować jelita. W fazie infekcyjnej C. difficile produkuje 2 toksyny, które uszkadzają kolonocyty i wywołują reakcję zapalną o różnych perspektywach klinicznych, od umiarkowanej biegunki po rzekomobłoniaste zapalenie okrężnicy, toksyczne rozszerzenie okrężnicy i/ lub śmierć.

Najbardziej rozpoznawalnymi czynnikami ryzyka zakażenia C. difficile są wiek powyżej 65 lat, stosowanie inhibitorów pompy protonowej, choroby współistniejące i oczywiście stosowanie antybiotyków. Te ostatnie są natomiast najistotniejszym czynnikiem występowania infekcji C. difficile podlegającym naszej kontroli. Związek antybiotyków z zakażeniem C. difficile został ustalony w szpitalach, a ostatnio w środowiskach społecznych,⁷ gdzie ryzyko zakażenia waha się od średniego dla osób przyjmujących penicyliny, wysokiego wśród osób przyjmujących fluorochinolony i najwyższego u osób otrzymujących klindamycynę. Jeśli chodzi o tetracykliny, nie powodują one zwiększenia ryzyka8. W warunkach szpitalnych, najwyższe ryzyko rozwoju infekcji C. difficile obserwowano w przypadku cefalosporyn (od II do IV generacji), klindamycyny, karbapenemów, trimetoprimu/sulfonamidów, fluorochinolonów i kombinacji penicyliny.⁹

Kiedy mikrobiota jelitowa staje się rezerwuarem oporności na antybiotyki

Społeczności drobnoustrojów wystawione na działanie antybiotyków reagują w krótkim okresie nie tylko poprzez zmianę składu, ale także ewolucję, optymalizację i rozprzestrzenianie genów opornych na antybiotyki. Ludzka mikrobiota jelitowa nadmiernie narażona na działanie antybiotyków jest obecnie uważana za istotny rezerwuar genów antybiotykooporności, zarówno u dorosłych, jak i u dzieci.² Znacznie utrudniając zwalczanie infekcji bakteryjnych, oporność na antybiotyki stała się jednym z głównych problemów zdrowia publicznego.

Chociaż bardziej racjonalne stosowanie antybiotyków powinno było zostać wprowadzone już od dawna, nie możemy zapominać o tym, że w ciągu ostatnich 80 lat ich powszechne stosowanie uratowało wiele milionów istnień ludzkich. Są one naszą główną bronią w walce z infekcjami bakteryjnymi. Wraz ze szczepionkami, przedłużyły nam one życie średnio o 20 lat.¹

OD ERY ANTYBIOTYKÓW DO ERY MIKROBIOTY

Niestety antybiotyki eliminują nie tylko bakterie chorobotwórcze, ale także bakterie komensalne2. Ma to wpływ na mikrobiotę jelitową, a także wszystkie inne mikrobioty ludzkie (skóry, płuc, układu moczowopłciowego...), które chronią nas przed przerostem patogenów. Chociaż zdefiniowanie zdrowej mikrobioty z jakąkolwiek precyzją lub przedstawienie odpowiedniego opisu dysbiozy pozostaje trudne, nauka zaczyna rozumieć, w jaki sposób antybiotyki wpływają na funkcjonowanie tych ekosystemów, a także jakie są konsekwencje takich zmian dla zdrowia w perspektywie krótko- lub długoterminowej3 (Patrz rysunek 1).

OPORNOŚĆ NA LEKI PRZECIWDROBNOUSTROJOWE, GLOBALNY PROBLEM ZDROWIA PUBLICZNEGO

Z powodu powszechnego nadużywania i niewłaściwego stosowania antybiotyków u ludzi i zwierząt, bakterie wywołujące zarówno łagodne, jak i zagrażające życiu infekcje stają się coraz bardziej na nie oporne. W 2015 r. oszacowano, że patogeny oporne na antybiotyki są przyczyną ponad 50 000 zgonów rocznie w Europie i Stanach Zjednoczonych.³ „Oporność na antybiotyki jest obecnie jednym z największych zagrożeń dla zdrowia, bezpieczeństwa żywnościowego i rozwoju na świecie”, stwierdza WHO.

Podczas gdy to odkrycie może wywoływać uśmiech, naukowcy NASA potraktowali je bardzo poważnie. W czasopiśmie BMC Microbiology zespół z prestiżowego ośrodka badań lotniczych wyjaśnia, że obecność tych bakterii może stanowić zagrożenie dla astronautów w przyszłości, podczas długich misji kosmicznych lub nawet podczas pierwszych lotów załogowych na planetę Mars. W trakcie podróży na odległość 260 milionów kilometrów, niemożliwym byłoby bowiem zawrócenie załogi w celu podjęcia leczenia osób zakażonych.

Oporne szczepy...

Badając DNA owych 5 bakterii, naukowcy odkryli, że prezentują one wyraźne podobieństwa do 3 szczepów enterobakterii (obecnych w jelitach) niedawno wyizolowanych na Ziemi w Tanzanii i Stanach Zjednoczonych. Odpowiedzialne za poważne infekcje szpitalne u osób osłabionych immunologicznie i niemowląt, bakterie te należą do gatunków, o których wiadomo, że są wysoce patogenne i oporne na wiele antybiotyków. Co więcej, szczepy znalezione w Międzynarodowej Stacji Kosmicznej były również oporne na wiele środków przeciwdrobnoustrojowych (na przykład penicylinę), czyli „antybiotyki przyjmowane przez astronautów przez ponad 20 lat”, podkreślają naukowcy.

... ale do tej pory nieszkodliwe

Na szczęście okazuje się, że szczepy te nie były zjadliwe i dlatego nie zagrażały zdrowiu astronautów. Jednakże mogą one najprawdopodobniej nabyć zdolność szkodzenia zdrowiu (79% ryzyka) w pewnych warunkach (które należy określić), takich jak bardzo niska grawitacja w ISS: niektóre badania sugerowały, że stan ten może zwiększyć zjadliwość bakterii i ich oporność na antybiotyki lub wpływać na wzrost lub wielkość mikroorganizmów. Badania przypominają również, że Międzynarodowa Stacja Kosmiczna nie jest sterylna: astronauci wchodzą na pokład ze swoimi drobnoustrojami, a inne zarazki mogą być wprowadzane poprzez przesyłki żywności lub sprzętu wysyłanego na stację.

Astma dziecięca dotyka 8% młodych Amerykanów i Kanadyjczyków. Po podwojeniu swojej częstości występowania w drugiej połowieXXwieku, tendencja ta zdaje się zmierzać ku spadkowi. A co jeśli spadek ten jest związany z odchodzeniem od antybiotykoterapii, co z kolei wpływa na lepszą ochronę społeczności drobnoustrojów jelitowych? Aby zweryfikować tę hipotezę, autorzy badańprzeanalizowali dane administracyjne dotyczące diagnostyki astmy i antybiotykoterapii w Kolumbii Brytyjskiej (sidenote: Dane z rządowej bazy danych BC PharmaNet, która rejestruje wszystkie dane dotyczące opieki zdrowotnej tej prowincji (populacja bazy danych: 4,7 miliona) ) (Kanada), a także mikrobiotę jelitową u 2644 dzieci w kanadyjskiej kohorcie CHILD.

Mniej antybiotyków = mniej astmy

Na poziomie populacji, w latach 2000—2014, częstość występowania astmy u dzieci w wieku 1-4 lat została zmniejszona o 7,1 ‰ w wartościach bezwzględnych, z 27,3 ‰ do 20,2 ‰, zgodnie z kanadyjskimi danymi administracyjnymi. Jednocześnie przepisywanie antybiotyków u dzieci w wieku poniżej 1 roku życia gwałtownie spadło (z 1 253,8‰ do 489,1‰); w 2014 r. 1 na 3 dzieci (34,8%) co najmniej raz otrzymało antybiotyk przed ukończeniem pierwszego roku życia, w porównaniu z 2 na 3 (66,9%) w 2000 r. Analiza statystyczna wykazuje jednak związek pomiędzy przepisywaniem antybiotyków a astmą: częstość jej występowania wzrasta o 24% przy każdym 10%-owym wzroście liczby przepisywanych antybiotyków. Tendencja ta zaobserwowana na poziomie całej populacji widoczna jest również w przypadku badań przeprowadzonych w kohorcie CHILD: po wykluczeniu dzieci, które otrzymywały antybiotyki w związku z objawami oddechowymi, rozpoznanie astmy u dzieci w wieku 5 lat jest częstsze, jeśli antybiotyki są przepisywane przed 1 rokiem życia. Jej częstotliwość wzrasta wraz ze wzrostem częstotliwości stosowania antybiotykoterapii: 5,2% przy niestosowaniu antybiotyków, 8,1% dla 1 antybiotykoterapii, 10,2% dla 2 i 17,6% dla 3 lub więcej.

Rola mikrobioty

Według autorów badania dysbioza mikrobioty jelitowej u niemowląt może wyjaśniać związek między zażywaniem antybiotyków a astmą u dzieci. U dzieci z astmą w wieku 5 lat stwierdzono mniejszą różnorodność mikrobioty jelitowej w wieku 1 roku; różnorodność była tym mniejsza, im więcej antybiotyków przepisywano oraz im młodsze było dziecko (gwałtowna redukcja przy przyjmowaniu przed 3 miesiącem życia). Spadkowi różnorodności towarzyszył spadek pięciu kluczowych taksonów bakteryjnych, szczególnie dwóch gatunków bakterii, biorących udział w produkcji immunomodulujących krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych. Zmniejszenie populacji niektórych gatunków może więc wpływać na rozwój immunologiczny dziecka i doprowadzić go do fenotypu alergicznego. Stąd potencjalna wartość strategii odbudowania różnorodności mikrobioty po antybiotykoterapii oraz konieczność ostrożnego stosowania antybiotyków przed 1 rokiem życia.

Mikrobiota jelitowa kształtuje się stopniowo od momentu narodzin. Różne elementy modyfikują jej skład, a w szczególności jest to rodzaj mleka spożywanego przez noworodka. Dzieci karmione piersią charakteryzują się odmienną mikrobiotą bakteryjną niż te karmione butelką. Chociaż specjaliści wciąż zalecają karmienie piersią, preparaty dla niemowląt wzbogacone o prebiotyki i probiotyki także wykazują korzystny wpływ na mikrobiotę jelitową.

Nawyki żywieniowe kształtują skład mikrobiota

W wieku dorosłym, jakościowy i ilościowy skład mikrobioty pozostaje względnie stabilny. Wpływ na niego ma jednak różnorodność i charakter osobniczych nawyków żywieniowych: zarówno brak pokarmu, jak i jego skład mogą szybko zmienić różnorodność biologiczną bakterii. Makroskładniki takie jak polisacharydy (cukry), tłuszcze i białka spożywane przez gospodarza są częściowo rozkładane przez mikrobiotę jelitową. Niektóre błonniki, zwłaszcza te rozpuszczalne, takie jak inulina (w szczególności z karczochów i endywii) to prebiotyki, które stymulują wzrost „dobroczynnych” bakterii w mikrobiocie jelitowej. W rezultacie zwiększa to stabilność i korzystny stan mikrobioty.

Jest bardzo prawdopodobne, że długotrwałe zmiany nawyków żywieniowych, odgrywają rolę w zachowaniu zdrowia. Ten wniosek wskazuje na nowe możliwości leczenia za pomocą diety i żywienia.

Czym jest prebiotyk?

Pierwszą „oficjalną” definicję prebiotyków zaproponowano w 1995 roku. Od tamtego czasu uległa ona zmianie, a to dzięki większej wiedzy na temat roli i działania mikrobioty w organizmie ludzkim^{1, 2}.

Krótka historia definicji

W 1995 roku pierwszą definicję prebiotyków sformułowało dwóch badaczy: Glenn Gibson i Marcel Robertfroid³. Zgodnie z ich twierdzeniem chodzi o „niepoddające się trawieniu związki wchodzące w skład pożywienia o dobroczynnym działaniu na zdrowie gospodarza, które w specyficzny sposób stymulują wzrost i/lub działanie jednego lub więcej mikroorganizmów znajdujących się w okrężnicy”. Definicja ta była następnie kilkakrotnie aktualizowana, aż w 2016 roku podczas międzynarodowego panelu eksperckiego przyjęto wersję: „podłoże selektywnie wykorzystywane przez mikroorganizmy jako pożywka i mające dobroczynny wpływ na zdrowie”⁴.

Czyli prebiotyki to substancje, które w ukierunkowany sposób „karmią” niektóre mikroorganizmy mikrobioty, wspierając te, których działanie jest dobroczynne dla naszego organizmu. Działając w ten sposób, sprzyjają naszemu zdrowiu. Nie są to więc substraty (substancje odżywcze) następnie wykorzystywane przez mikroorganizmy mikrobioty⁵, a tym bardziej nie chodzi też o bakterie, które mogłyby wywołać chorobę, tak jak niektóre gatunki bakterii, np. clostridia czy E. coli!⁶

Co się zmieniło, a co zostało? Prebiotyki wczoraj i dziś

Zgodnie z definicją z 1995 roku tylko niektóre substancje z rodziny cukrów mogłyby być uważane za prebiotyki⁷. Termin „substrat”, który eksperci w niedawnym czasie uznali za bardziej adekwatny, rozszerza pojęcie prebiotyków poza grupę cukrów o wszystko, co stanowi pożywienie dla bakterii mikrobioty i ma dobroczynny wpływ na zdrowie^{8, 9}.

Ponadto prebiotyki mogą działać również w innych częściach ciała, gdzie znajduje się mikrobiota, jak w jelitach. Mogą też działać na skórze, w jamie ustnej lub w waginie¹⁰.

Mikroorganizmy, na które nakierowane są prebiotyki, nie zostały wskazane ani w pierwszej, ani też w najnowszej definicji. Wcześniej wskazywano na bifidobakterie i bakterie Lactobacillus, znane ze sprzyjającego działania na zdrowie, które jednocześnie były wykorzystywane jako probiotyki¹¹. Do dziś są to najczęściej badane i wykorzystywane gatunki, na które ukierunkowane jest działanie prebiotyków. Obecnie wiadomo jednak, że prebiotyki są poddawane metabolizmowi przez inne gatunki, przez co również mogą poprawiać nasz stan zdrowia¹². Badacze zajmują się prebiotykami stymulującymi takie gatunki jak Propionibacterium, Faecalibacterium, Eubacterium, Akkermansia czy Roseburia^{13, 14}.

Wymogi do uzyskania miana „prebiotyku”

Mimo że definicja prebiotyków została w znaczny sposób poszerzona , nie znaczy to, że prebiotykiem można nazwać wszystko!

Aby dana substancja została uznana za prebiotyk, jej budowa chemiczna musi być w pierwszej kolejności dobrze opisana. Laboratoryjne badania przedkliniczne, a następnie doświadczenia kliniczne z udziałem ludzi muszą zostać przeprowadzone w celu potwierdzenia tych oto hipotez:

• są odporne na działanie enzymów trawiennych (np. kwasów żołądkowych lub żółci), dzięki czemu są w stanie w niezmienionej postaci dotrzeć do mikrobioty, na którą działają, takiej jak mikrobiota jelitowa;
• działają w selektywny sposób i działają na wybrane mikroorganizmy;
• wywołują zmiany w mikrobiocie i mają mierzalny dobroczynny wpływ na zdrowie;
• można je skutecznie stosować bez wywoływania efektów ubocznych .

Źródła, znaczenie, sposób działania itd. – cała wiedza na temat prebiotyków

Dowiedz się, czym są prebiotyki, gdzie można je znaleźć i jakie jest ich mające dobroczynny wpływ na zdrowie działanie na nasze mikroorganizmy.

Trochę chemii: czym są prebiotyki? Obecnie uznaje się, że składniki uważane za prebiotyki wchodzą przeważnie w skład rodziny cukrów złożonych: oligosacharydów i polisacharydów^{25, 26}. Oligosacharydy to związki lub polimery wielu cukrów prostych lub monosacharydów (przeważnie 3–10), tj. glukoza, fruktoza, galaktoza itd. Polisacharydy mogą zawierać ich ponad 20²⁷. Ponadto niektóre rzadziej wykorzystywane prebiotyki zawierają jedynie po dwa cukry. Nazywamy je disacharydami.

Główne prebiotyki to

FOS (w tym inulina) oraz GOS to prebiotyki, których działanie na mikroorganizmy mające dobroczynne działanie na mikrobiotę jelitową i na zdrowie należą do najlepiej poznanych z naukowego punktu widzenia. Dlatego też są to obecnie „faworyci” wśród prebiotyków^{32, 33}. W celu osiągnięcia pożądanych efektów u osoby dorosłej zalecana dawka prebiotyku wynosi 5–8 g FOS lub GOS na dzień³⁴.

Inne substancje są testowane pod kątem ich działania jako potencjalne prebiotyki. Są to np.:

• inne cukry złożone będące włóknami: ksylooligosacharydy (XOS), izomaltooligosacharydy (IMO), polidekstroza, oligoza, sacharydy sojowe (SBOS), beta-glukany, pektyna itd.;
• pochodne skrobi, tj. poliole: sorbitol, maltitol itd.;
• wielonienasycone kwasy tłuszczowe;
• polifenole: np. kakao lub herbata^{35, 36, 37, 38} .

Gdzie dokładnie można je znaleźć?

Prebiotyki są w naturalny sposób obecne w licznych produktach spożywczych pochodzenia roślinnego lub w mleku matki. Bywają też dodawane do żywności w formie batonów, płatków, napojów oraz produktów mlecznych, ale też w pożywieniu dla niemowląt⁴¹. Są też dostępne w postaci suplementów diety⁴², pojedynczo lub w połączeniu z probiotykami, witaminami, minerałami albo wyciągami z roślin itd.

Cukry naturalne i prebiotyki

Liczne owoce, warzywa, zboża i inne produkty żywnościowe naturalnego pochodzenia stanowią źródło prebiotyków. Niektóre z nich to:

• karczoch, korzeń cykorii, por, szparag (zawierają inulinę);
• banan, czosnek, cebula, miód, pszenica (zawierają FOS);
• mleko sojowe i owsiane, orzechy nerkowca, rośliny strączkowe, ciecierzyca i orzechy pistacjowe (zawierają GOS)^{43, 44}.

Żywność ta ma niewielką zawartość prebiotyków, a jej okazjonalne spożycie nie może mieć znaczącego wpływu na zdrowie⁴⁵.

Nasi przodkowie prowadzący łowiecko-zbieracki tryb życia spożywali sporo żywności zawierającej naturalne prebiotyki i mogli przyjmować ich nawet 135 g dziennie. Stanowczo nie jesteśmy dziś w podobnej sytuacji, jeżeli chodzi o nasz współczesny zachodni sposób odżywiania się, który zapewnia nam dzienne ich spożycie na poziomie 1–4 g w Stanach Zjednoczonych i 3–11 g w Europie⁴⁶.

Prebiotyki są więc dziś produktem wytwarzanym przemysłowo, albo samodzielnie na bazie żywności bogatej w substancje prebiotyczne, albo na skutek połączenia cukrów takich jak fruktoza, laktoza lub sukroza^{47, 48, 49}.

Do czego służą prebiotyki?

Spróbujmy sobie wyobrazić naszą mikrobiotę jako ogród. Możemy wówczas powiedzieć, że prebiotyki działają jak „nawóz”, który sprzyja wzrostowi pięknych roślin zamiast chwastów! A korzyści z tego czerpie cały organizm.

Jak każdy nawóz, prebiotyki nie są „konieczne”, aby nakarmić mikroorganizmy mikrobioty. Pozwalają jednak stymulować wzrost i poprawne działanie tych, które mają dobroczynny wpływ na zdrowie. Oznacza to, że sprzyjają przywróceniu równowagi mikrobioty, w szczególności poprzez wzrost bakterii, które mają korzystny wpływ, na koszt bakterii patogennych. Wszystko to daje mikrobiocie możliwość, aby zagwarantowała należyty przebieg procesów trawiennych, wchłaniania substancji odżywczych, wspierania naturalnej ochrony organizmu itd.^{50, 51}

Prebiotyki podczas procesu fermentacji wspierają również wydzielanie przez bakterie substancji sprzyjających poprawnemu funkcjonowaniu organizmu i zdrowiu⁵². Mowa tu m.in. o mleczanach i krótkołańcuchowych kwasach tłuszczowych (SCFA), tj. oktanie, propionianie i maślanie, które działają w środowisku jelitowym, a wraz z krwią przedostają się również do innych części ciała⁵³. Stanowią one źródło energii dla organizmu i mają duże znaczenie dla naszego zdrowia, utrzymując integralność bariery ochronnej jelit oraz regulując metabolizm cukrów i tłuszczów⁵⁴.

Na koniec produkcja SCFA obniża pH (kwasowość) jelit, co również sprzyja zdrowiu, przyczyniając się do poprawy wchłaniania substancji odżywczych oraz zapewniając skuteczną ochronę przed zarazkami^{55, 56}.

Jak prebiotyki mogą wpływać na poprawę zdrowia?

Prebiotyki stanowią przedmiot badań naukowych stosunkowo od niedawna, dlatego wyniki badań klinicznych dotyczących ich wpływu na zdrowie nie są tak liczne jak te dotyczące probiotyków⁵⁹. Nasuwają one jednak wniosek, że dzięki swojemu wpływowi na wzrost i metabolizm bakterii korzystnie działających na mikrobiotę⁶⁰ prebiotyki mają swój udział w wielu ważnych funkcjach organizmu niezbędnych do walki z zaburzeniami różnego typu⁶¹.

Dynamiczny rozwój badań w poszukiwaniu nowych korzyści

Obecnie prowadzone są badania nad innymi potencjalnie korzystnymi działaniami prebiotyków dla zdrowia, głównie z udziałem zwierząt, a ich wstępne wyniki są obiecujące. Prebiotyki mogą na przykład przeciwdziałać zmianom złośliwym komórek. Produkty ich fermentacji, np. maślan, miałyby bowiem działać zapobiegawczo przeciw rakowi jelita grubego. Niektóre prebiotyki mogą też poprawiać pamięć i koncentrację u osób w wieku dojrzałym, a co za tym idzie – spowalniać zanik funkcji poznawczych w przypadku takich chorób jak Alzheimer. W końcu być może przyczyniają się też do obniżenia stężenia trójglicerydów we krwi, co powinno mieć pozytywny wpływ na stan układu krwionośnego. Choć dowodów na dobroczynny wpływ prebiotyków jest coraz więcej, wydanie oficjalnych zaleceń dotyczących stosowania prebiotyków przez społeczność naukową będą jeszcze poprzedzać liczne badania naukowe^{85, 86}.

Polecane przez naszą społeczność

BMI 22.52-Nov 22

Łuszczyca to choroba skóry o podłożu zapalnym spowodowana zbyt szybkim odnawianiem się naskórka. Predyspozycje genetyczne, związane z różnymi czynnikami, w tym z zaburzeniem równowagi mikrobioty, zwiększają prawdopodobieństwo jej wystąpienia.

Łuszczyca jest przewlekłą chorobą, charakteryzującą się naprzemiennie pojawiającymi się rzutami i okresami remisji, o zmiennej długości i nasileniu.

Naskórek odnawia się zbyt szybko

W zdecydowanej większości przypadków łuszczyca objawia się czerwonymi płatami pokrytymi białymi łuskami, zlokalizowanymi przede wszystkim na łokciach, kolanach, skórze głowy i dolnej części pleców. Chociaż nie jest to choroba ani poważna ani zakaźna, jednak jest uciążliwa i znacznie obniża jakość życia.

Zubożona mikrobiota jelitowa

Mechanizm pojawiania się stanu zapalnego, który występuje w przypadku łuszczycy został już poznany. U osób z łuszczycą naskórek zastępowany jest w czasie 4 do 6 dni zamiast prawidłowego okresu 3 tygodni. Prowadzi to do nagromadzenia się martwej skóry i miejscowego stanu zapalnego.

Natomiast wciąż pomimo zidentyfikowania kilku genetycznych i środowiskowych czynników ryzyka, przyczyna choroby pozostaje nieznana. Poza tym teraz musimy dowiedzieć się jak te czynniki ryzyka oddziałują na siebie. Stres, niektóre leki (leki beta-blokery, leki obniżające ciśnienie krwi, interferon alfa, itp.) oraz wybrane infekcje górnych dróg oddechowych zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia rzutu choroby. Podkreśla się również rolę mikrobioty jelitowej i skórnej. Zaobserwowano zaburzenia równowagi w składzie mikrobioty skóry zlokalizowanej na zmianach łuszczycowych w porównaniu ze skórą na której nie występują zmiany chorobowe. Poza tym uważa się, że choroba nie jest związana z żadnym, szczególnym patogenem.

Wydaje się także, że mikrobiota jelitowa kontroluje stan zapalny skóry poprzez zmianę odpowiedzi immunologicznej. Dokładne mechanizmy molekularne pozostają jednak w dużej mierze nieznane. Podejrzewa się, że bakterie wykazujące działanie prozapalne, których ilość jest zwiększona powodują powstanie stanu zapalnego.

Brak lekarstwa

Obecnie nie istnieje lekarstwo na łuszczycę.

Aktualnie terapia polega na stosowaniu leków zawierających kortykosteroidy i analogi witaminy D3 co jest połączone ze stosowaniem kremów nawilżających, ale jej stosowanie jest ograniczone. W przypadku ciężkich postaci choroby można zastosować inne leczenie, którego przebieg powinien być dokładnie monitorowany. Prowadzone są badania w celu oceny wpływu probiotyków na miejscowe zapalenie skóry i dysbiozę.

Trądzik jest spowodowany zmianami hormonalnymi związanymi z zaburzeniem równowagi mikrobioty skóry i zwiększeniem ilości bakterii: Propionibacterium acnes. Najczęściej występuje w okresie dorastania.

Chociaż zmiany trądzikowe w 95% przypadków dotyczą twarzy, można je zaobserwować również na plecach, szyi i przedniej stronie klatki piersiowej. Trądzik dotyka jedną czwartą dorosłych ludzi, w szczególności kobiety.

Różne stadia

Trądzik to choroba mieszków włosowych, które łączą włosy z gruczołem wytwarzającym łój. Choroba charakteryzuje się różnego rodzaju zmianami, w zależności od stadium mogą nimi być: zaskórniki zamknięte i otwarte, będące pierwszym stadium trądziku, a następnie wraz z nasileniem się stanu zapalnego pojawiają się grudki i krosty.

Rola mikrobioty skórnej

Genetyka, hormony, higiena .... Istnieje wiele przyczyn trądziku, ale wszystkie mają jedną wspólną cechę: udział bakterii Propionibacterium acnes w rozwoju choroby. Ten mikroorganizm, występujący naturalnie na skórze, namnaża się pod wpływem nadmiaru łoju i zaburza równowagę mikrobioty skóry. Skóra reaguje na tę dysbiozę poprzez wywołanie stanu zapalnego.

Udowodniono związek przewlekłych schorzeń skórnych z innymi stanami chorobowymi. Dotyczy to również trądziku: pacjenci zgłaszają większy niż w populacji ogólnej poziom stresu, lęku i częściej diagnozuje się u nich depresję, co wiąże się z zaburzeniami czynnościowymi układu pokarmowego. Ostatnio powstała hipoteza interakcji osi „skóra-mózg-skóra", której brak równowagi prowadzi do miejscowej i ogólnej dysbiozy i nasilenia stanów zapalnych.

Leczenie „na miarę”

Leczenie trądziku zależy od jego nasilenia i komponenty psychologicznej. Leczenie miejscowe i/lub doustne (antybiotyki lub izotretinoina) stosowane w połączeniu z prawidłową higieną zazwyczaj daje dobre wyniki. Jednak wraz z pojawieniem się oporności na antybiotyki, konieczne stało się poszukiwanie bezpiecznej i skutecznej alternatywy. Przez kilka lat prowadzono badania z udziałem probiotyków (stosowanych miejscowo lub doustnie) w celach terapeutycznych. W wielu przypadkach wykazano szczególnie korzystne działanie pałeczek kwasu mlekowego (Lactobacillus acidophilus i Lactobacillus paracasei) na ciągłość skóry, wrażliwość skóry oraz nawilżenie i funkcjonowanie naskórka.

Toczeń, zwany także toczniem układowym lub rozsianym toczniem rumieniowatym należy do grupy chorób autoimmunologicznych. W tym schorzeniu mikrobiota układu pokarmowego może odrywać pewną rolę.

Liczba osób chorujących na toczeń jest trudna do określenia. Szacuje się, że jego częstość występowania w populacji światowej wynosi od 10 do 150 przypadków na każde 100 000 mieszkańców, z czego większość stanowią kobiety (85%).

Kiedy układ odpornościowy atakuje własne komórki

Z nieznanych przyczyn, układ odpornościowy u osób chorujących na toczeń wytwarza autoprzeciwciała, które indukują reakcje zapalne i zmiany chorobowe które mogą wystąpić w każdej tkance organizmu. Toczeń charakteryzuje się szeroką gamą objawów: zmęczeniem, wykwitami skórnymi, bólami stawów, suchymi oczami, wypadaniem włosów, zakrzepicą, gorączką, zapaleniem opłucnej i osierdzia. Choroba przebiega rzutami o różnym czasie trwania i intensywności, które przeplatają się z okresami remisji. Diagnozę potwierdza się przez badanie krwi, a zasięg uszkodzenia mierzy się za pomocą badań obrazowych.

Czynniki predysponujące poznane, ale przyczyna wciąż nieznana

Chociaż przyczyny tocznia pozostają nieznane, zidentyfikowano kilka czynników predysponujących tj.: estrogen, predyspozycje genetyczne, niektóre leki, promienie UV, stres i niektóre wirusy (wirus Epsteina-Barr). Prace naukowe opisują również rolę mikrobioty jelitowej. Zaburzenie równowagi mikrobioty jelitowej ( dysbiozę ) zaobserwowano u pacjentów z toczniem podczas fazy remisji. Mikrobiota może także wpływać na produkcję autoprzeciwciał.

Łagodzenie i zmniejszenie ilości ataków choroby

Nie ma leków na tocznia. Jednakże łączenie kilku leków (niesteroidowych środków przeciwzapalnych, leków przeciwmalarycznych, kortykosteroidów, leków immunosupresyjnych i przeciwciał monoklonalnych, w zależności od ciężkości przebiegu choroby) łagodzi ataki choroby, ogranicza powikłania i wydłuża okresy remisji. Stosowane jednocześnie łagodniejszego i długotrwałego leczenie zapobiega nawrotom. Jeśli rola mikrobioty zostanie potwierdzona, modulowanie jej poprzez dietę lub probiotyki może być obiecującą opcją terapeutyczną.