Dysbioza nadciąga: niepokoje mikrobioty jelitowej 

Mikrobiota jelitowa jest główną mikrobiotą ludzkiego organizmu². Zawiera co najmniej 1000 różnych gatunków³ mikroorganizmów, w tym bakterie, grzyby i wirusy. Grupa Firmicutes (która obejmuje znane nam „dobre bakterie”, pałeczki kwasu mlekowego) i grupa Bacteroidetes stanowią łącznie 70–90% bakterii w naszych jelitach^2-4. Nasza mikrobiota zawiera również Actinobacteria, do których należą bifidobakterie, znane ze swoich dobroczynnych właściwości. Inne mikroorganizmy w naszej mikrobiocie mogą powodować choroby. Są one określane jako „potencjalne patogeny (sidenote: Patogen patogen to mikroorganizm, który powoduje lub może spowodować chorobę Pirofski LA, Casadevall A. Q and A: What is a pathogen? A question that begs the point. BMC Biol. 2012 Jan 31;10:6. ) ”, ale stanowią mniejszość². Dysbioza objawia się jednym lub kilkoma zjawiskami:

• Znacząca zmiana względnych proporcji głównych rodzin bakterii, w szczególności utrata pałeczek kwasu mlekowego i bifidobakterii⁵;
• Liczba pożytecznych mikroorganizmów, normalnie obecnych w naszej mikrobiocie (tzw. „komensali”), ulega zmniejszeniu lub całkowitemu wyparciu¹;
• Zmniejsza się różnorodność mikroorganizmów w mikrobiocie – jest mniej różnych gatunków⁵;
• Potencjalne patogeny obecne w mikrobiocie namnażają się^1,5.

W rezultacie nasza mikrobiota jest osłabiona, a „złe” bakterie przejmują kontrolę nad „dobrymi”². Mikrobiocie trudniej jest chronić organizm przed atakami i pełnić podstawowe funkcje związane z naszym zdrowiem i dobrym samopoczuciem ^1,6.

Jak wygląda dysbioza?

Chociaż dysbioza sama w sobie nie jest uważana za chorobę, jest ona powiązana z różnymi problemami zdrowotnymi i może przyczyniać się do rozwoju lub zaostrzenia niektórych schorzeń.

Indywidualna specyfika zaburzeń równowagi mikrobioty

Dysbioza nie jest jednak pojęciem uniwersalnym, które można stosować do wszystkich osób i w każdych okolicznościach.¹ Pod wpływem naszych genów oraz mikroorganizmów (definicja: żywe organizmy, które są zbyt małe, aby można je było zobaczyć gołym okiem.  Należą do nich bakterie, wirusy, grzyby, archeony, pierwotniaki itp. i są one powszechnie określane jako „mikroby (sidenote: https://microbiologysociety.org/why-microbiology-matters/what-is-microbiology.html ) ”), które zasiedlają nasz organizm w pierwszych latach życia, skład naszej mikrobioty jest indywidualny. Różni się tak bardzo u poszczególnych osób jak odciski palców.⁷ Mikrobiota może jednak ulegać zmianom w zależności od naszego wieku, stanu zdrowia, czynników stresu, diety, miejsca zamieszkania, przyjmowanych leków itp.⁸ Dlatego każda osoba może mieć „swoją” dysbiozę, w przypadku gdy jej mikrobiota traci równowagę i nie funkcjonuje już prawidłowo w organizmie.¹ 

Co powoduje dysbiozę?

Jak sama nazwa wskazuje, dysbioza może być spowodowana wieloma różnymi, często wzajemnie powiązanymi, czynnikami.⁵ Wyszczególnijmy niektóre z nich:

Czynniki indywidualne, takie jak: 

• predyspozycje genetyczne;¹
• wiek;¹¹
• niektóre choroby i urazy;¹

Czynniki środowiskowe, takie jak:

• przyjmowanie leków: antybiotyków, środków przeciwzapalnych itp;^2,5
• infekcje;¹²
• styl życia: niezrównoważona dieta lub zmiany w diecie, stres, palenie tytoniu, niewłaściwa higiena itp.);^{1, 5, 8}
• zanieczyszczenie środowiska⁸

Co może powodować dysbiozę?

Każda mikrobiota ma swoją własną dysbiozę i patologie

Dysbioza: przyczyna czy konsekwencja choroby?

Liczne badania porównujące mikrobiotę osób zdrowych i chorych wykazały, że dysbioza jest związana z różnymi przewlekłymi patologiami: chorobami jelit, takimi jak zespół jelita drażliwego czy choroba Leśniowskiego-Crohna, ale także z otyłością, alergiami, astmą i niektórymi nowotworami¹. Jednak czy to dysbioza powoduje chorobę, czy choroba powoduje dysbiozę? Odpowiedź nie jest oczywista, a próba jej znalezienia motywuje naukowców do prowadzenia aktualnych badań.

W celu zgłębienia problemu naukowcy zainicjowali w 2019 roku Homo symbiosus, projekt badawczy mający na celu lepsze zrozumienie, dlaczego i w jaki sposób tak wiele chorób przewlekłych jest związanych z dysbiozą jelitową. Wysunęli hipotezę, że „zjawiska takie jak dysbioza jelitowa, namnażanie się drobnoustrojów, stany zapalne i osłabienie ściany jelita” wzajemnie się napędzają¹⁰.

Dysbioza mikrobioty jelitowej ma związek z różnymi chorobami układu pokarmowego, ale także z zaburzeniami metabolicznymi²², alergicznymi23, a nawet psychicznymi²⁴. Jednak ludzkie ciało jest również domem dla specyficznych ekosystemów mikrobiologicznych zlokalizowanych w skórze²⁵, drogach moczowych²⁶, pochwie²⁷, jamie ustnej²⁸ i płucach²⁹, z których wszystkie mogą też stać się niezrównoważone i być związane z określonymi chorobami.

Jak przywrócić równowagę mikrobioty?

Zazwyczaj po epizodzie dysbiozy mikrobiota jest w stanie w naturalny sposób powrócić do początkowej równowagi (chociaż jej pierwotny skład nigdy nie zostaje w pełni przywrócony): mówi się, że jest ona „odporna”³⁰. Czasami jednak ta „rebioza” lub powrót do równowagi mikrobiologicznej może zająć trochę czasu: na przykład nawet u zdrowej osoby dorosłej może to zająć sześć miesięcy po zażyciu antybiotyków³¹. Wreszcie, dysbioza może prowadzić do zaburzenia równowagi, które utrzymuje się przez długi czas bez możliwości pełnego powrotu do stanu pierwotnego, co jest szkodliwe dla zdrowia¹.

Co robić w przypadku dysbiozy? Istnieje kilka różnych rozwiązań pozwalających przywrócić równowagę mikrobioty i odzyskać lepsze zdrowie.

BMI-21.48

Podobnie jak co roku od 2015 r., wydarzenie World Antimicrobial Awareness Week (WAAW) uwrażliwia nas na wzrost oporności na antybiotyki (sidenote: Antybiotykoporność Mówimy o oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, kiedy bakterie, wirusy, grzyby i pasożyty przestają reagować na leki ze względu na zachodzące w nich z czasem zmiany ewolucyjne. Antybiotyki i inne leki przeciwdrobnoustrojowe tracą skuteczność, a leczenie zakażeń staje się coraz trudniejsze, o ile nie niemożliwe. Ta oporność zwiększa ryzyko rozprzestrzeniania się ciężkich postaci chorób oraz podwyższa śmiertelność. Antybiotykoporność odpowiada oporności bakterii na antybiotyki. Zródło: Résistance aux antimicrobiens. 26 października 2020 r.
  )  (określany również jako antybiotykoporność). Zjawisko to, związane z nieprawidłowym użyciem lub nadmiernym stosowaniem antybiotyków, opisuje zdolność bakterii do oparcia się działaniu antybiotyku. Od roku 2020 zwiększył się zasięg prowadzonej przez WAAW kampanii dotyczącej środków przeciwdrobnoustrojowych (sidenote: Środki przeciwdrobnoustrojowe: Leki – takie jak antybiotyki, leki przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i przeciwpasożytnicze – stosowane w celu leczenia infekcji u ludzi, zwierząt i roślin oraz zapobiegania im. WHO Antimicrobial Resistance; Nov 2023
  ) : przeciwwirusowych, przeciwgrzybiczych, przeciwpasożytniczych – czyli leków niezbędnych do walki z drobnoustrojami (sidenote: Drobnoustrojami Organizmy żywe zbyt małe, aby być widoczne gołym okiem. Obejmują bakterie, wirusy, grzyby, archeony, pierwotniaki itp. Często określa się je jako „drobnoustroje”, „mikroorganizmy” lub „mikroby”. Zródło: What is microbiology? Microbiology Society. 
  )  patogennymi (sidenote: Patogen patogen to mikroorganizm, który powoduje lub może spowodować chorobę Pirofski LA, Casadevall A. Q and A: What is a pathogen? A question that begs the point. BMC Biol. 2012 Jan 31;10:6. ) – Antybiotykoporność, poprzez ograniczenie możliwości leczenia zakażeń, jest groźna dla zdrowia nas wszystkich². Z tego względu liczne badania skupiają się na zrozumieniu jej rozpowszechniania się, aby móc ją lepiej kontrolować, a nawet powstrzymać.

Antybiotykoporność umykająca badaniom

Dzisiaj wiemy już, że antybiotykoporność wynika przede wszystkim z nadmiernego stosowania antybiotyków w leczeniu ludzi, ale również w hodowli i rolnictwie². Niedawne badanie ujawniło jednak nieoczekiwany mechanizm rozprzestrzeniania się tego zjawiska: wakacje i podróże służbowe do egzotycznych krajów! Podróże międzynarodowe sprzyjają propagacji genów (sidenote: Gen Gen to fizyczna i funkcjonalna jednostka stanowiąca podstawę dziedziczenia. Geny są zbudowane z DNA. Zródła: What is a gene? MedlinePlus.gov. 
  )  oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe na poziomie jelitowym. Badacze przeanalizowali 190 podróżujących osób z Holandii, podzielonych na 4 podgrupy w zależności od miejsca docelowego. Miejsca pobytu wybrano tak, aby znajdowały się w strefach, w których często stwierdza się antybiotykoporność: Azji Południowo-Wschodniej, Azji Południowej, Afryce Północnej i Afryce Wschodniej. Badacze starali się ustalić, czy międzynarodowe podróże do tych regionów mogłyby ułatwiać rozproszenie tego zjawiska w miejscach, w których jest ono rzadsze. W tym celu, aby ocenić zasięg tych genów na poziomie jelitowym, od każdego uczestnika pobrano próbki kału przed podróżą i po niej.

Bagaż dyplomatyczny z antybiotykopornością na poziomie jelitowym?

Dzięki zastosowaniu nowoczesnej techniki (metagenomiki (sidenote: Metagenomiki Metoda badania zawartości genetycznej próbek pochodzących ze złożonych środowisk (jelita, ocean, gleba, powietrze itp.) pobranych ze środowiska naturalnego (w przeciwieństwie do próbek hodowanych laboratoryjnie). To podejście umożliwia opisanie genów znajdujących się w próbce, a także wgląd w potencjał funkcjonalny środowiska Zródła: Riesenfeld CS, Schloss PD, Handelsman J. Metagenomics: genomic analysis of microbial communities. Annu Rev Genet. 2004;38:525-52.
  ) ), zespół był w stanie stwierdzić wzrost liczby genów oporności na antybiotyki pomiędzy wyjazdem a powrotem, szczególnie u podróżujących powracających z Azji Południowo-Wschodniej. Łącznie wykryto około pięćdziesięciu genów oporności na antybiotyki w trakcie podróży. Wśród nich są geny klasycznej i dobrze poznanej oporności na antybiotyki (m.in. rodzina β-laktamin, tetracyklin fluorochinolonowych), ale również nowe geny, do tej pory nieidentyfikowane.

Podróżowanie: zagrożenie dla zdrowia publicznego?

Wyniki tego badania są jasne: osoby podróżujące międzynarodowo, skolonizowane podczas podróży przez geny oporności, mogą nieświadomie „przywieźć w bagażu” bakterie oporne na antybiotyki. Wobec ryzyka rozprzestrzeniania się oporności autorzy badania wszczynają alarm i podkreślają znaczenie szybkiego wprowadzenia działań w krajach, w których antybiotykoporność występuje szczególnie często. Jest to apel, który współbrzmi z kampanią WHO.

1. Antybiotyki ratują życie

Od chwili odkrycia penicyliny w 1928 r. powszechne stosowanie antybiotyków pozwoliło uratować życie kilku milionów osób. Stanowiące główną broń w walce z infekcjami bakteryjnymi antybiotyki równolegle ze szczepieniami zwiększyły oczekiwaną długość życia o prawie 20 lat .¹  

2. Antybiotyki likwidują gatunki odpowiedzialne za infekcje, ale także dobre bakterie

Jelito, pochwa, płuca, skóra... Kilka organów naszego ciała jest domem dla mikroorganizmów (bakterii, grzybów i wirusów). Nazywa się je mikrobiotami². Antybiotyki likwidują chorobotwórcze drobnoustroje odpowiedzialne za infekcje, ale mogą też niszczyć niektóre pożyteczne bakterie żyjące w naszej mikrobiocie i powodować mniejsze lub większe zaburzenia równowagi tego ekosystemu. Noszą one nazwę dysbiozy (sidenote: Dysbioza Dysbioza nie jest zjawiskiem jednorodnym; przybiera różne formy zależne od stanu zdrowia danej osoby. Zazwyczaj definiuje się ją jako zaburzenie składu i funkcjonowania mikrobioty spowodowane przez zestaw czynników środowiskowych i osobniczych zakłócających ekosystem mikroorganizmów. Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232. ) ³. Dotykają wszystkich mikrobiot naszego organizmu: jelitowej, a także skórnej⁴, płucnej⁵, mikrobioty uszu, nosa i gardła⁶, dróg moczowych⁷ oraz pochwy⁸.

3. Antybiotyki mogą mieć efekty uboczne 

Powodowana przez antybiotyki dysbioza oznacza, że ich stosowanie może mieć szkodliwe dla zdrowia konsekwencje. Najważniejsze powikłanie krótkoterminowe to występujące u niektórych pacjentów zmiany pasażu jelitowego. Najczęściej objawiają się one biegunką, ponieważ zmniejsza się zdolność mikrobioty jelitowej do pełnienia funkcji ochronnych. Ta biegunka poantybiotykowa zazwyczaj jest lekka lub umiarkowana , a jej częstotliwość zależy od wieku, rodzaju antybiotyków, okoliczności towarzyszących itp. Może dotykać nawet 35%^9,10,11 pacjentów. W przypadku dzieci odsetek ten może sięgać nawet 80%.⁹ W 10–20% przypadków biegunka jest skutkiem zakażenia Clostridioides difficile (C. difficile).¹¹ Bakteria ta kolonizuje mikrobiotę jelitową, a pod wpływem niektórych czynników (na przykład przyjmowania antybiotyków) staje się patogenem. Konsekwencje kliniczne są różne, od umiarkowanej biegunki po dużo poważniejsze objawy, a nawet śmierć.¹¹

 4. Antybiotyki ona mieć dużo bardziej długofalowe konsekwencje

Biegunka poantybiotykowa to nie jedyny objaw dysbiozy poantybiotykowej. Może ona mieć dużo bardziej długofalowe konsekwencje, jeżeli wystąpi na bardzo wczesnym etapie życia. Szczególnie wrażliwy jest okres okołoporodowy charakteryzujący się rozwojem mikrobioty jelitowej i dojrzewaniem układu odpornościowego . Dysbioza spowodowana przez przyjmowanie antybiotyków w tej fazie wydaje się być czynnikiem ryzyka wystąpienia chorób przewlekłych (otyłości, cukrzycy, astmy, przewlekłych chorób zapalnych jelita).¹³

 5. Niewłaściwe stosowanie antybiotyków jest przyczyną oporności na antybiotyki 

Oporność na antybiotyki – inaczej antybiotykooporność – oznacza, że leczenie infekcji bakteryjnej antybiotykami przestaje być skuteczne¹. Z czego to wynika? Antybiotyki są skuteczne tylko w przypadku bakterii. Nie działają na wirusy (na przykład na grypę)¹⁴. Ich niewłaściwe (na przykład w przypadku infekcji wirusowej) lub nadmierne stosowanie u ludzi lub zwierząt przyspiesza wystąpienie tego zjawiska. Oporność na antybiotyki powoduje dłuższe hospitalizacje, wyższe koszty ochrony zdrowia i wzrost śmiertelności. Dlatego jest ona ważnym problemem z obszaru zdrowia publicznego na skalę światową.¹

6. Co roku organizowany jest Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach 

Co roku od 18 do 24 listopada WHO organizuje światowy tydzień wiedzy na temat leków przeciwmikrobowych, którego celem jest popularyzacja wiedzy o zjawisku oporności na leki przeciwmikrobowe (sidenote: Leki przeciwmikrobowe Kategoria leków obejmująca antybiotyki (leki przeciwbakteryjne), leki przeciwwirusowe, leki przeciwpasożytnicze oraz leki przeciwgrzybicze.   WHO Antimicrobial Resistance; Oct 2020 ) oraz zachęcenie społeczeństwa, pracowników ochrony zdrowia i polityków do stosowania najlepszych praktyk w celu walki z powstawaniem i rozpowszechnianiem się antybiotykooporności. Jako ekspert w dziedzinie mikrobioty Biocodex Microbiota Institute przyłącza się do tej inicjatywy.

1. Antybiotyki ratują życie

Od chwili odkrycia penicyliny w 1928 r. powszechne stosowanie antybiotyków pozwoliło uratować życie kilku milionów osób. Stanowiące główną broń w walce z infekcjami bakteryjnymi antybiotyki równolegle ze szczepieniami zwiększyły oczekiwaną długość życia o prawie 20 lat .¹  

2. Antybiotyki likwidują gatunki odpowiedzialne za infekcje, ale także dobre bakterie

Jelito, pochwa, płuca, skóra... Kilka organów naszego ciała jest domem dla mikroorganizmów (sidenote: Mikroorganizmy Organizmy żywe zbyt małe, aby zobaczyć je gołym okiem. Są to bakterie, wirusy, grzyby, archeony, pierwotniaki itp. Potocznie nazywa się je mikrobami. What is microbiology? Microbiology Society. ) (bakterii, grzybów i wirusów). Nazywa się je mikrobiotami². Antybiotyki likwidują chorobotwórcze drobnoustroje odpowiedzialne za infekcje, ale mogą też niszczyć niektóre pożyteczne bakterie żyjące w naszej mikrobiocie i powodować mniejsze lub większe zaburzenia równowagi tego ekosystemu. Noszą one nazwę dysbiozy (sidenote: Dysbioza Dysbioza nie jest zjawiskiem jednorodnym; przybiera różne formy zależne od stanu zdrowia danej osoby. Zazwyczaj definiuje się ją jako zaburzenie składu i funkcjonowania mikrobioty spowodowane przez zestaw czynników środowiskowych i osobniczych zakłócających ekosystem mikroorganizmów. Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232. ) .

Dotykają wszystkich mikrobiot naszego organizmu:

• mikrobiota jelit,
• mikrobiota skóry,⁴ 
• mikrobioty płuc,⁵ 
• mikrobiota górnego odcinka układu oddechowego,⁶ 
• mikrobiota układu moczowego,⁷ 
• mikrobiota pochwy.⁸ 

3. Antybiotyki mogą mieć efekty uboczne 

Powodowana przez antybiotyki dysbioza oznacza, że ich stosowanie może mieć szkodliwe dla zdrowia konsekwencje. Najważniejsze powikłanie krótkoterminowe to występujące u niektórych pacjentów zmiany pasażu jelitowego. Najczęściej objawiają się one biegunką, ponieważ zmniejsza się zdolność mikrobioty jelitowej do pełnienia funkcji ochronnych. Ta biegunka poantybiotykowa zazwyczaj jest lekka lub umiarkowana , a jej częstotliwość zależy od wieku, rodzaju antybiotyków, okoliczności towarzyszących itp. Może dotykać nawet 35%^9,10,11 pacjentów. W przypadku dzieci odsetek ten może sięgać nawet 80%.⁹ W 10–20% przypadków biegunka jest skutkiem zakażenia Clostridioides difficile (C. difficile).¹¹ Bakteria ta kolonizuje mikrobiotę jelitową, a pod wpływem niektórych czynników (na przykład przyjmowania antybiotyków) staje się patogenem. Konsekwencje kliniczne są różne, od umiarkowanej biegunki po dużo poważniejsze objawy, a nawet śmierć.¹¹

 4. Antybiotyki ona mieć dużo bardziej długofalowe konsekwencje

Biegunka poantybiotykowa to nie jedyny objaw dysbiozy poantybiotykowej. Może ona mieć dużo bardziej długofalowe konsekwencje, jeżeli wystąpi na bardzo wczesnym etapie życia. Szczególnie wrażliwy jest okres okołoporodowy charakteryzujący się rozwojem mikrobioty jelitowej i dojrzewaniem układu odpornościowego . Dysbioza spowodowana przez przyjmowanie antybiotyków w tej fazie wydaje się być czynnikiem ryzyka wystąpienia chorób przewlekłych (otyłości, cukrzycy, astmy, przewlekłych chorób zapalnych jelita).¹³

 5. Niewłaściwe stosowanie antybiotyków jest przyczyną oporności na antybiotyki 

Oporność na antybiotyki – inaczej antybiotykooporność – oznacza, że leczenie infekcji bakteryjnej antybiotykami przestaje być skuteczne¹. Z czego to wynika? Antybiotyki są skuteczne tylko w przypadku bakterii. Nie działają na wirusy (na przykład na grypę)¹⁴. Ich niewłaściwe (na przykład w przypadku infekcji wirusowej) lub nadmierne stosowanie u ludzi lub zwierząt przyspiesza wystąpienie tego zjawiska. Oporność na antybiotyki powoduje dłuższe hospitalizacje, wyższe koszty ochrony zdrowia i wzrost śmiertelności. Dlatego jest ona ważnym problemem z obszaru zdrowia publicznego na skalę światową.¹

6. Co roku organizowany jest Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach 

Co roku od 18 do 24 listopada WHO organizuje światowy tydzień wiedzy na temat leków przeciwmikrobowych, którego celem jest popularyzacja wiedzy o zjawisku oporności na leki przeciwmikrobowe (sidenote: Leki przeciwmikrobowe Kategoria leków obejmująca antybiotyki (leki przeciwbakteryjne), leki przeciwwirusowe, leki przeciwpasożytnicze oraz leki przeciwgrzybicze.   WHO Antimicrobial Resistance; Oct 2020 ) oraz zachęcenie społeczeństwa, pracowników ochrony zdrowia i polityków do stosowania najlepszych praktyk w celu walki z powstawaniem i rozpowszechnianiem się antybiotykooporności. Jako ekspert w dziedzinie mikrobioty Biocodex Microbiota Institute przyłącza się do tej inicjatywy.

Z jednej strony antybiotyki są wspaniałym odkryciem naukowym, które daje możliwość ratowania życia milionom ludzi. Z drugiej strony ich nadmierne i niekiedy nieodpowiednie stosowanie może prowadzić do licznych przypadków oporności ze strony mikroorganizmów (bakterii, wirusów, pasożytów, grzybów). W konsekwencji antybiotyki, które z założenia mają leczyć, stają się coraz mniej skuteczne, a w dłuższej perspektywie, w przypadku braku jakichkolwiek działań, istnieje ryzyko, że nie będą pomagały nam w walce z infekcjami. 

Każdego roku antybiotykooporność jest przyczyną blisko 700 tys. zgonów na świecie.²  Jeżeli nic się nie zmieni, w 2050 r. choroby zakaźne mogą stać się jedną z głównych przyczyn śmiertelności na świecie i odpowiadać nawet za 10 mln zgonów.²

Od 2020 r. aktywnym partnerem wydarzenia jest Instytut Mikrobioty (fr. Institut du Microbiote) — prawdziwy punkt odniesienia w zakresie wiedzy na temat mikrobioty. Przez cały listopad Instytut zaprasza do czytania artykułów, aktualności, oglądania filmów ekspertów i materiałów tematycznych, które pozwolą pogłębić wiedzę i poznać średnio- i długoterminowe skutki stosowania antybiotyków dla mikrobioty ludzkiej. Przykład? Pomimo potwierdzonej skuteczności w zwalczaniu bakterii (i braku przydatności w przypadku infekcji wirusowych)³ antybiotyki często wywołują dysbiozę. Jest ona powiązana z niektórymi dobrze znanymi zaburzeniami, w tym z biegunką poantybiotykową.

Ale to nie wszystko! Podejrzewa się również, że antybiotyki zwiększają ryzyko wystąpienia wielu chorób przewlekłych⁴ (alergii, astmy, otyłości, przewlekłych chorób zapalnych jelita itp.), zwłaszcza jeżeli były przyjmowane we wczesnym dzieciństwie. Czy można temu zaradzić? Tak! Poprzez propagowanie odpowiedzialnego przepisywania antybiotyków, aby zagwarantować ich prawidłowe stosowanie! A także poprzez udzielanie pacjentom informacji na temat ryzyka dysbiozy związanego z nadmiernym i nieodpowiednim stosowaniem antybiotyków. Ogłaszamy mobilizację na rzecz ograniczenia antybiotykooporności! Wszyscy jesteśmy za to odpowiedzialni! 

Z jednej strony antybiotyki są wspaniałym odkryciem naukowym, które daje możliwość ratowania życia milionom ludzi. Z drugiej strony ich nadmierne i niekiedy nieodpowiednie stosowanie może prowadzić do licznych przypadków oporności ze strony mikroorganizmów (bakterii, wirusów, pasożytów, grzybów). W konsekwencji antybiotyki, które z założenia mają leczyć, stają się coraz mniej skuteczne, a w dłuższej perspektywie, w przypadku braku jakichkolwiek działań, istnieje ryzyko, że nie będą pomagały nam w walce z infekcjami. 

Każdego roku antybiotykooporność jest przyczyną blisko 700 tys. zgonów na świecie.²  Jeżeli nic się nie zmieni, w 2050 r. choroby zakaźne mogą stać się jedną z głównych przyczyn śmiertelności na świecie i odpowiadać nawet za 10 mln zgonów.²

Od 2020 r. aktywnym partnerem wydarzenia jest Instytut Mikrobioty (fr. Institut du Microbiote) — prawdziwy punkt odniesienia w zakresie wiedzy na temat mikrobioty. Przez cały listopad Instytut zaprasza do czytania artykułów, aktualności i oglądania filmów ekspertów, które pozwolą poznać średnio- i długoterminowe skutki stosowania antybiotyków dla mikrobioty ludzkiej. Przykład? Weź antybiotyk. Pomimo potwierdzonej skuteczności w zwalczaniu bakterii (i braku przydatności w przypadku infekcji wirusowych)³ antybiotyki zakłócają równowagę mikrobioty jelitowej. Brak równowagi, określany mianem dysbiozy (sidenote: Dysbioza Dysbioza nie jest zjawiskiem jednorodnym; przybiera różne formy zależne od stanu zdrowia danej osoby. Zazwyczaj definiuje się ją jako zaburzenie składu i funkcjonowania mikrobioty spowodowane przez zestaw czynników środowiskowych i osobniczych zakłócających ekosystem mikroorganizmów. Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232. ) , jest powiązany z niektórymi dobrze znanymi zaburzeniami, w tym z biegunką poantybiotykową. Ale to nie wszystko! Podejrzewa się również, że antybiotyki zwiększają ryzyko wystąpienia wielu chorób przewlekłych (alergii, astmy, otyłości, przewlekłych chorób zapalnych jelita itp.), zwłaszcza jeżeli były przyjmowane we wczesnym dzieciństwie.

Czy można temu zaradzić? Tak! Po pierwsze, dbając o odpowiednie i dokładne stosowanie. Nie należy przyjmować antybiotyków bez zalecenia lekarza. Należy przestrzegać dawkowania i czasu leczenia. Nie należy przyjmować leków przepisanych innym osobom.⁴

Należy też pamiętać, że antybiotyki nie działają automatycznie© !

Polecane przez naszą społeczność

Koncepcja: zbadanie związku pomiędzy rakiem prostaty a mikrobiotą jelitową u grupy Japończyków. Metodologia: porównano profile mikrobioty jelitowej mężczyzn chorujących oraz niechorujących na raka prostaty o wysokim stopniu zaawansowania. Cel: określenie, czy skład mikrobioty jelitowej może być stosowany jako nowy, nieinwazyjny marker raka prostaty o wysokim stopniu złośliwości.

W poszukiwaniu nowego markera…

Podstawowym badaniem w diagnostyce raka prostaty jest badanie palcem przez odbytnicę (badanie per rectum), ale istnieje również szereg innych badań, które pomagają ocenić stopień zaawansowania raka i ryzyko progresji oraz określić możliwości leczenia. (sidenote: Mohler JL, Antonarakis ES, Armstrong AJ, et al. Prostate Cancer, Version 2.2019, NCCN Clinical Practice Guidelines in Oncology. J Natl Compr Canc Netw. 2019;17(5):479-505. ) Niezbędnym badaniem przeprowadzanym w celu wykrycia i monitorowania raka prostaty jest badanie stężenia PSA (antygenu swoistego dla gruczołu krokowego), które jednak nie umożliwia dokładnego określenia stopnia zaawansowania nowotworu. Stopień zaawansowania określany jest w skali od 1 do 5 na podstawie badania próbek tkanek pobranych z gruczołu krokowego. W przypadku stopnia 1 rokowania są na ogół dobre i leczenie nie jest zalecane, aby nie narażać pacjenta na negatywne skutki nadmiernego leczenia.  Z kolei pacjenci z rakiem prostaty w stopniu 2 i wyższych wymagają szybkiego i odpowiednio dobranego leczenia. W celu uniknięcia inwazyjnej biopsji konieczne jest opracowanie nowej metody określania stopnia zaawansowania raka prostaty jako uzupełnienia do badań serologicznych oceniających poziom PSA. 

…w mikrobiocie jelitowej

We wcześniejszym badaniu, przeprowadzonym na myszach, naukowcy wykazali, że otyłość, dieta wysokotłuszczowa, a także pewne cząsteczki wytwarzane przez mikrobiotę jelitową sprzyjają proliferacji komórek raka prostaty.  Wyniki te wydają się wskazywać, że mikrobiota jelitowa mogłaby służyć jako biomarker w celu określania progresji nowotworu. Analizując skład mikrobioty jelitowej pacjentów, u których wykonano biopsję gruczołu krokowego, autorzy badania zaobserwowali, że u pacjentów z rakiem prostaty o wysokim stopniu zaawansowania trzy grupy bakterii były szczególnie liczne. Aby zwiększyć dokładność tej metody diagnostycznej, badacze zastosowali model matematyczny i zidentyfikowali 18 dodatkowych typów bakterii, tworząc wskaźnik mikrobiomu kałowego raka prostaty zwany FMPI (ang. Fecal Microbiome Prostate Index). Wskaźnik FMPI pozwala zidentyfikować pacjentów z rakiem prostaty o wysokim stopniu zaawansowania z większą dokładnością niż tradycyjne oznaczenie PSA. 
Choć jednak wyniki są obiecujące, badanie ma charakter fragmentaryczny, a jego zakres pozostaje ograniczony – w badaniu uwzględniono wyłącznie mężczyzn narodowości japońskiej zamieszkujących tereny miejskie. Teraz należałoby je powtórzyć, włączając innych pacjentów o różnych profilach i w ten sposób potwierdzić dające nadzieję wyniki.
 

^Źródła:

^{Matsushita M, Fujita K, Motooka D, et al. The gut microbiota associated with high-Gleason prostate cancer. Cancer Sci. 2021.}

Stawy sztywnieją, a następnie zniekształcają się – artroza zatruwa życie ponad 3% światowej populacji. A zwłaszcza seniorów. 10% mężczyzn i 18% kobiet w wieku powyżej 60 lat pada ofiarą tej bolesnej, odbierającej sprawność choroby stawów. Ma ona wiele przyczyn – czynniki genetyczne, płeć, wiek, otyłość, siedzący tryb życia... i, być może, mikrobiotę jelit. Bakterie żyjące w naszych wnętrznościach mają związek z wieloma chorobami zapalnymi. Niewykluczone, że grają rolę również w stanie zapalnym towarzyszącym artrozie.

Przy artrozie mikrobiota jelit robi się skromniejsza

Aby dowiedzieć się więcej o związku mikrobioty jelit z artrozą u starszych kobiet badacze porównali skład flory bakteryjnej stolca 57 dotkniętych artrozą kobiet w wieku średnio 65 lat i 57 kobiet zdrowych kobiet w tym samym wieku (grupa kontrolna). U pacjentek mikrobiota jelit okazała się ogólnie uboższa i mniej zróżnicowana. Niektórych pożytecznych bakterii – takich jak regulująca układ odpornościowy Bifidobacterium longum albo przeciwzapalna Faecalibacterium prausnitzii, znane z korzystnego działania na organizm człowieka – jest mniej. Więcej jest natomiast niektórych bakterii chorobotwórczych, takich jak Clostridium ramosum. Wydaje się, że w przypadku artrozy zaburzone są również niektóre funkcje mikrobioty jelit, co pozwala przypuszczać, że zdolność do czerpania korzyści z pożywienia jest upośledzona.

Mikrobiota jelit pomaga w diagnozie, a nawet terapii

Mikrobiota jelit pacjentek chorych na artrozę różni się od mikrobioty jelit osób z grupy kontrolnej, co sugeruje, że mikrobiota jelitowa może być czynnikiem ryzyka choroby, zespół podjął próbę stworzenia narzędzia do przewidywania choroby w oparciu o obecność w stolcu dziewięciu bakterii. Model predykcyjny okazał się wiarygodny w przypadku badanych starszych kobiet, ale nie został sprawdzony w innych grupach pacjentek. Obecność tych bakterii może zatem pomóc w diagnozie. Mikroorganizmy te mogą również prowadzić do opracowania nowych terapii na bazie prebiotyków lub probiotyków, aby walczyć z artrozą. Zawsze z myślą o niesieniu ulgi w bólu i poprawie jakości życia pacjentek.

Polecane przez naszą społeczność

Z powodu nadmiernego obciążenia stawów osoby z nadwagą są bardziej narażone na artrozę. Jak jednak zidentyfikować osoby najbardziej zagrożone? Być może dzięki ich mikrobiocie jelitowej związanej z wieloma chorobami zapalnymi, między innymi z artrozą.

Mniejsza różnorodność w jelitach pacjentów z nadwagą zagrożonych artrozą

W Chinach na populacji z nadwagą (25<BMI¹<30) przeprowadzono badanie prospektywne, w ramach którego 182 próbki stolca pobrane od 86 pacjentów dotkniętych nadwagą i artrozą (25 mężczyzn i 61 kobiet w wieku od 50 do 72 lat) i 96 osób z nadwagą bez artrozy (40 mężczyzn i 56 kobiet w wieku od 50 do 76 lat) zostały zsekwencjonowane (RNA rybosomalne 165) w celu scharakteryzowania składu ich mikrobioty. Wyniki? Zróżnicowanie i bogactwo mikrobioty jelitowej tych pacjentów z nadwagą były mniejsze w przypadku artrozy, co – zdaniem autorów – może dowodzić dysbiozy związanej z chorobą. W przypadku artrozy liczebność dziewięciu typów była znacznie zmieniona (podwyższona lub obniżona, zależnie od typu). Dotyczy to między innymi typów Firmicutes i Bacteroidetes, których stosunek używany jako wskaźnik dysbiozy jest znacznie wyższy u pacjentów dotkniętych artrozą. Ponadto pacjenci z nadwagą cierpiący na tę choroba różnili się od nie dotkniętych nią liczebnością 87 rodzajów bakterii. Wszystkie one pozwoliły badaczom przetestować interesujące ich biomarkery choroby.

Przewidywanie zagrożenia artrozą za pomocą 7 biomarkerów

Na podstawie wcześniejszych wyników badacze zidentyfikowali siedem pochodzących z mikrobioty jelit biomarkerów, które mogą umożliwić opracowanie nieinwazyjnego narzędzia do wczesnej oceny zagrożenia osób z nadwagą artrozą: trzy rodzaje bakterii nadmiernie liczne u pacjentów chorych na artrozę (Gemmiger, Klebsiella i Akkermansia) i cztery zbyt mało liczne u tych samych pacjentów (Bacteroides, Prevotella, Alistipes i Parabacteroides). Łącznie biomarkery te pozwalają precyzyjnie przewidzieć zagrożenie artrozą (powierzchnia pod krzywą wynosi 83,36%). Wśród nich decydującą rolę gra rodzaj Bacteroides. Autorzy uważają go nawet za możliwy cel leczenia artrozy.