Rak jelita grubego, znaczenie czynników środowiskowych

Każdego roku na całym świecie odnotowuje się 694 000 zgonów rocznie, a rak jelita grubego jest drugim pod względem śmiertelności nowotworem. Czynniki genetyczne sprzyjają powstaniu nowotworu, ale są one odpowiedzialne tylko za niewielki odsetek nowotworów przewodu pokarmowego. Fakt pojawienia się nowotworu najczęściej przypisuje się czynnikom środowiskowym, takim jak siedzący tryb życia, otyłość i, w szczególności niezbilansowanej diecie, która powoduje dysbiozę mikrobioty jelitowej. Co więcej, hipotezę o zaburzeniu równowagi pomiędzy szkodliwymi i korzystnymi gatunkami bakterii w odniesieniu do tego nowotworu uważa się za więcej niż prawdopodobną.

Rak jelita grubego przez długi czas nie daje żadnych objawów, a następnie objawia się przez utrzymujące się lub nagłe problemy z pasażem jelitowym tj. zaparcia, biegunka, nagląca potrzeba oddania stolca, itp.

Badanie krwi w kale i kolonoskopia są zaliczane do dwóch podstawowych metod diagnozowania raka jelita grubego.

Zabieg chirurgiczny polegający na usunięciu części jelita grubego jest leczeniem z wyboru, czasami uzupełnianym chemio- lub radioterapią.

Bakterie odpowiedzialne są za 80% nowotworów żołądka

Chociaż zidentyfikowano różne czynniki ryzyka (palenie tytoniu, dieta, wywiad rodzinny, predyspozycje genetyczne), pierwotną przyczyną raka żołądka jest Helicobacter pylori - chorobotwórcza bakteria powodująca przewlekłe zapalenie żołądka.

Objawy są niespecyficzne i obejmują: ból brzucha, częste nudności i wymioty oraz zmianę ogólnego stanu zdrowia. Tylko endoskopia żołądka i przełyku może potwierdzić rozpoznanie.

Operację polegającą na częściowym lub całkowitym usunięciu żołądka uważa się za metodę leczenia z wyboru. W przypadku zaawansowanych guzów stosuje się dodatkowo chemioterapię.

Przywracanie prawidłowej mikrobioty, terapia przyszłości?

Związek pomiędzy bakteriami i nowotworami przewodu pokarmowego jest więcej niż prawdopodobny. Dlatego toczą się badania dotyczące możliwości modulowania mikrobioty za pomocą probiotyków i prebiotyków jako możliwego rodzaju leczenia.

Streszczenie kursu

Poznaj skomplikowany związek między antybiotykami a ludzkim mikrobiomem w tym kursie CME, zaktualizowanym o najnowsze dowody w tej dziedzinie. Zapewniając bardziej praktyczne podejście, kurs zawiera teraz przypadek kliniczny ujawniający głęboki wpływ antybiotykoterapii na zdrowie jelit oraz to, jak istotna będzie wiedza zdobyta w tym kursie w praktyce klinicznej.

Zrozum, w jaki sposób dysbioza, charakteryzująca się brakiem równowagi mikrobiologicznej, leży u podstaw różnych zaburzeń żołądkowo-jelitowych i ogólnoustrojowych.

Zaktualizowany o najnowsze badania, odkryj nowe spojrzenie na dysbiozę związaną z antybiotykami i jej daleko idące konsekwencje dla zdrowia pacjentów. Wyposaż się w oparte na dowodach strategie łagodzenia powikłań związanych z dysbiozą i optymalizacji wyników leczenia pacjentów. Dołącz do nas, aby poruszać się po zmieniającym się krajobrazie interakcji lek-mikrobiom w praktyce klinicznej.

Kim jest profesor Guarner?

• Francisco Guarner, MD, PhD. ukończył medycynę i chirurgię i specjalizuje się w chorobach układu pokarmowego.
• Swoją działalność zawodową prowadzi w Oddziale Patologii Układu Trawiennego Szpitala Universitari Vall d'Hebró.
• Był pracownikiem naukowym w Liver United w Kings College Hospital w Londynie oraz pracownikiem naukowym w dziale badań nad prostaglandynami w Welcome Research Laboratories.
• Obecnie jest członkiem Centre of Network Biomedical Research of hepatic and digestive diseases jako główny badacz grupy chorób zapalnych jelit oraz członek zarządu International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics.
• Jest także prezesem zarządu Hiszpańskiego Towarzystwa Probiotyków i Prebiotyków, członkiem Komitetu ds. Wytycznych i Publikacji WGO-OMGE (Światowej Organizacji Gastroenterologii) oraz członkiem Komitetu Sterującego Międzynarodowego Konsorcjum Ludzkiego Mikrobiomu (IHMC).

Ujawnienie konfliktu interesów: Francisco Guarner otrzymuje fundusze na badania od firm Abbvie, Takeda i AB-Biotics oraz honoraria za konsultacje od Danone Institute, Sanofi, Biocodex, Actial, Menarini i Ordesa.

O aplikacji Xpeer

Xpeer Medical Education to pierwsza na rynku aplikacja do punktowanych szkoleń medycznych. Zawiera ona ciekawe filmy mikroedukacyjne trwające tylko 5 minut.

Dzięki silnemu algorytmowi do personalizacji treści oraz wrażeń użytkownika wzorowanemu na najpopularniejszych platformach z materiałami filmowymi Xpeer oferuje pracownikom ochrony zdrowia zupełnie nowy rodzaj kształcenia ustawicznego i rozwoju.

Aplikacja została akredytowana przez Europejską Unię Lekarzy Specjalistów. Oferuje naukowe szkolenia medyczne wysokiej jakości. W 2021 r. w Xpeer będzie dostępny niniejszy program dotyczący mikrobioty oraz 500 godzin szkoleń medycznych w zakresie Twojej specjalizacji, technologii oraz kompetencji zawodowych i osobistych.

Więcej o akredytacji

Aplikacja Xpeer jest akredytowana przez Europejską Komisję Akredytacji Doskonalenia Zawodowego (EACCME) i przyznaje punkty ECMEC uznawane w 26 krajach.

Za każdą godzinę szkolenia (60 minut e-learningu z wyłączeniem wprowadzenia) uczestnicy otrzymują 1 europejski punkt FMF (ECMEC). Punkt ten jest przyznawany po ukończeniu modułu i potwierdzeniu przez uczestników odpowiadającej mu oceny.

Weź udział w naukowym szkoleniu medycznym wysokiej jakości w nowoczesnej, łatwej w użyciu aplikacji, za które otrzymasz punkty EACCME lub AMA.

ABY MIEĆ DOSTĘP DO KURSÓW NA TEMAT MIKROBIOTY

JUŻ DOSTĘPNE W APLIKACJI

O aplikacji Xpeer

Xpeer Medical Education to pierwsza na rynku aplikacja do punktowanych szkoleń medycznych. Zawiera ona ciekawe filmy mikroedukacyjne trwające tylko 5 minut.

Dzięki silnemu algorytmowi do personalizacji treści oraz wrażeń użytkownika wzorowanemu na najpopularniejszych platformach z materiałami filmowymi Xpeer oferuje pracownikom ochrony zdrowia zupełnie nowy rodzaj kształcenia ustawicznego i rozwoju.

Aplikacja została akredytowana przez Europejską Unię Lekarzy Specjalistów. Oferuje naukowe szkolenia medyczne wysokiej jakości. W 2021 r. w Xpeer będzie dostępny niniejszy program dotyczący mikrobioty oraz 500 godzin szkoleń medycznych w zakresie Twojej specjalizacji, technologii oraz kompetencji zawodowych i osobistych.

Więcej o akredytacji

Aplikacja Xpeer jest akredytowana przez Europejską Komisję Akredytacji Doskonalenia Zawodowego (EACCME) i przyznaje punkty ECMEC uznawane w 26 krajach.

Za każdą godzinę szkolenia (60 minut e-learningu z wyłączeniem wprowadzenia) uczestnicy otrzymują 1 europejski punkt FMF (ECMEC). Punkt ten jest przyznawany po ukończeniu modułu i potwierdzeniu przez uczestników odpowiadającej mu oceny.

Wiedzieliście o tym? Nasi przodkowie spożywali przodków dzisiejszych probiotyków!¹ W neolicie stwierdzili oni, że fermentacja niektórych pokarmów ma niewątpliwe zalety. Mleko, zboże lub warzywa stawały się łatwiejsze do przechowywania, smaczniejsze, łatwiej strawne… i zdrowsze^1,2.

U progu epoki antycznej, co najmniej 5000 lat temu, Egipcjanie, Rzymianie i Hindusi już doceniali sfermentowane mleko². Co do starożytnych Turków, uważali je oni za eliksir życia. Czy to sekret ich legendarnej siły? Trzy wieki przed naszą erą chińscy robotnicy budujący Wielki Mur jadali sfermentowaną kapustę, aby czuć się dobrze². Sławny Hipokrates, „ojciec medycyny”, zalecał sportowcom olimpijskim jedzenie sera¹. Nawet dla żołnierzy groźnego Czyngis Chana sfermentowane mleko było źródłem siły i witalności, pozwalającej zwyciężać w bitwach!³ Dopiero na początku XX wieku, w szczególności w następstwie prac Louisa Pasteura, odkryto, że zalety te wynikały z obecności dobroczynnych drobnoustrojów¹.

Czym jest probiotyk?

Probiotyki to „żywe drobnoustroje które, jeśli są podawane w odpowiednich ilościach, mają dobroczynny wpływ na stan zdrowia gospodarza”!^4,5. Potrzebujesz objaśnień do tej oryginalnej wersji specjalistów?

Probiotyk to nie…

• …antybiotyk, wprost przeciwnie! Pojęcie „probiotyk” (dla życia) zostało zaproponowane przez badaczy w latach 60. właśnie po to, aby uzyskać przeciwieństwo dla pojęcia „antybiotyk” (przeciwko życiu)¹.
• … mikrobiota; to pojęcie opisuje wszystkie drobnoustroje obecne w danym środowisku, na przykład w jelitach. Mikrobiom to po prostu genom (wszystkie geny) wszystkich tych drobnoustrojów!⁷
•  … prebiotyk, błonnik pokarmowy nieulegający trawieniu, który specyficznie „odżywia” dobre bakterie mikrobioty i dzięki temu wpływa korzystnie na zdrowie⁸. Jeżeli są dodawane do probiotyków w konkretnych produktach, noszą nazwę symbiotyków⁹.
• … sfermentowana żywność, czyli żywność uzyskana za pomocą wybranych żywych drobnoustrojów, dzięki pewnym przemianom enzymatycznym: jogurt, ser, kiszona kapusta… Sfermentowana żywność, nawet jeśli korzystnie wpływa na zdrowie, niekoniecznie musi być probiotykiem¹⁰.
• … przeszczep mikrobioty jelitowej, metoda leczenia polegająca na poprawie stanu mikrobioty osoby chorej poprzez przeszczepienie mikrobioty od zdrowego dawcy. Ta metoda jest obecnie używana wyłącznie przy nawracającej infekcji jelitowej powodowanej przez bakterię „Clostridioides difficile”¹¹.

Co to są drobnoustroje probiotyczne?

Drobnoustroje, określane też jako „mikroorganizmy”, potocznie „mikroby” lub „zarazki” to „mikroskopijne” istoty żywe, co oznacza, że nie można ich zobaczyć gołym okiem¹². Często składają się tylko z jednej komórki!

Wśród nich wyróżniamy bakterie, które żyją wszędzie w naszym otoczeniu: na ziemi, w wodzie, a także w naszym ciele i wewnątrz niego!^12,13 Istnieją również mikroskopijne grzyby (od drożdży piekarniczych, Saccharomyces, do Candida odpowiedzialnych za grzybice) lub pleśnie (takie jak Penicillium, która nadaje serowi Roquefort niebieski kolor, ale również umożliwia wytwarzanie penicyliny, słynnego antybiotyku)^12,14,15,16. Wirusy to również drobnoustroje, ale ponieważ nie są w stanie przeżyć bez infekowania komórki, nie zawsze traktuje się je jako „organizmy żywe”^12,17. Mamy również ameby, mikroglony…^18,19 Ten malutki świat jest gigantyczny: w łyżeczce gleby znajduje się miliard bakterii! Nie martwcie się: ponad 99% z nich jest dla nas nieszkodliwych^12,20.

Drobnoustroje najczęściej wykorzystywane jako probiotyki to:

• bakterie pochodzące z mikrobioty ludzkiej lub sfermentowanych produktów mlecznych, bakterie kwasu mlekowego (sidenote: Lactobacillus Bakterie w kształcie pałeczki, których najważniejszą cechą jest wytwarzanie kwasu mlekowego. Dlatego nazywa się je „bakteriami mlekowymi”. 
  Bakterie te są obecne u człowieka w jamie ustnej, pochwie i jelitach. Bytują również na roślinach oraz w organizmach zwierząt. Można je przyjmować, spożywając produkty fermentowane – mleczne, takie jak niektóre sery i jogurty, a także kiszone ogórki, kiszoną kapustę itp.
  Pałeczki kwasu mlekowego są także przyjmowane w produktach zawierających probiotyki, ponieważ niektóre ich gatunki są znane z korzystnego działania.   W. H. Holzapfel et B. J. Wood, The Genera of Lactic Acid Bacteria, 2, Springer-Verlag, 1st ed. 1995 (2012), 411 p. « The genus Lactobacillus par W. P. Hammes, R. F. Vogel Tannock GW. A special fondness for lactobacilli. Appl Environ Microbiol. 2004 Jun;70(6):3189-94. Smith TJ, Rigassio-Radler D, Denmark R, et al. Effect of Lactobacillus rhamnosus LGG® and Bifidobacterium animalis ssp. lactis BB-12® on health-related quality of life in college students affected by upper respiratory infections. Br J Nutr. 2013 Jun;109(11):1999-2007. ) (Lactobacillus) i bifidobakterie (sidenote: Bifidobakterie Bakterie w kształcie pałeczki i litery Y. Większość gatunków jest pożyteczna dla człowieka. Znajdują się w ludzkich jelitach, a także w niektórych jogurtach.  Bakterie te:
  - chronią barierę jelitową, 
  - uczestniczą w rozwoju układu odpornościowego i pomagają w walce ze stanami zapalnymi, 
  - wspomagają trawienie i łagodzą objawy zaburzeń żołądkowo-jelitowych. Sung V, D'Amico F, Cabana MD, et al. Lactobacillus reuteri to Treat Infant Colic: A Meta-analysis. Pediatrics. 2018 Jan;141(1):e20171811.  O'Callaghan A, van Sinderen D. Bifidobacteria and Their Role as Members of the Human Gut Microbiota. Front Microbiol. 2016 Jun 15;7:925. Ruiz L, Delgado S, Ruas-Madiedo P, et al. Bifidobacteria and Their Molecular Communication with the Immune System. Front Microbiol. 2017 Dec 4;8:2345. ) (Bifidobacterium)^3,21;
• drożdże, takie jak Saccharomyces boulardii, uzyskane ze skórki liczi^3,15.

Za trudne?

Pomyśl o sałatce owocowej zawierającej śliwki, czereśnie, brzoskwinie i nektarynki. Wszystkie pochodzą z drzew tego samego rodzaju Prunus! Na przykład gatunek Prunus avium daje czereśnie, a Prunus persica, brzoskwinie – które do tego mogą występować w różnych odmianach: żółte, białe, gładkie lub z meszkiem, okrągłe lub płaskie!²²

Jak dobiera się probiotyki?

Znalezienie „szczęśliwych wybrańców” wśród miliardów gatunków drobnoustrojów: trudne zadanie dla badaczy! Być może dlatego, aby docenić ich wysiłki, gatunki probiotyczne często są nazywane od nich: Saccharomyces boulardii zostały wyizolowane przez Henriego Boularda²³, a Lactobacillus reuterii (którego nowa nazwa to Limosilactobacillus reuteri²⁴) przez Gerharda Reutera²⁵.

Niezależnie od tego, czy pochodzą z mleka, z owoców czy z ciała człowieka, potencjalnie dobroczynne gatunki drobnoustrojów są badane na różne sposoby, tak, aby znaleźć najbardziej interesujące szczepy.

• Pierwszy etap to identyfikacja, następująca według cech genomu. Drobnoustroje są klasyfikowane. Przypisuje się im nazwę wraz z numerem szczepu.^4,26
• W drugim etapie zaczyna się stopniowe zmniejszanie listy potencjalnych kandydatów, na podstawie ich dobroczynnych właściwości, takich jak działanie zwalczające patogeny, przeciwcholesterolowe lub regulujące pasaż jelitowy itp.^4,26
• W trzecim etapie, sprawdza się ich bezpieczeństwo, czyli to, czy nie stanowią zagrożenia dla zdrowia; badacze sprawdzają zatem, czy nie mają one genów oporności na antybiotyki, nie wytwarzają toksyn albo nie powodują działań niepożądanych, ale również to, czy organizmy będące kandydatami na probiotyki są w stanie przetrwać w pewnych skrajnych warunkach, takich jak środowisko jelit (temperatura, pH, kwasy żółciowe itp.).^4,26
• W czwartym, nie mniej ważnym etapie, sprawdza się skuteczność probiotyku u ludzi; mowa zatem o „badaniach klinicznych”, które powinny przebiegać zgodnie z precyzyjnymi zaleceniami organów ds. zdrowia lub agencji naukowych (lokalnych/krajowych). To na tym etapie badany drobnoustrój może zostać określony jako probiotyk.^4,26
• W ostatnim etapie następuje upewnienie się, czy probiotyk pozostaje żywy i w skutecznej dawce przez cały okres przydatności produktu. Szczepy probiotyków są umieszczane w „międzynarodowym banku szczepów drobnoustrojów”.^4,27

Do czego służą probiotyki?

W naszym ciele znajdują się różne mikrobioty. Najważniejsza zamieszkuje jelita (to „flora jelitowa”), ale istnieje również mikrobiota skóry, pochwy, jamy ustnej, dróg oddechowych itp.^28,29 W tych mikrobiotach współpracują harmonijnie miliardy drobnoustrojów^28,30. Większość z nich jest nieszkodliwa lub ma dobroczynny wpływ na zdrowie³¹. Niektóre są potencjalnie patogenne, czyli mogłyby wywoływać choroby, ale ich rozwój jest hamowany przez „przyjazne” drobnoustroje³². Z różnych powodów, takich jak niezbyt zdrowe odżywianie, stres lub leczenie antybiotykami, może dojść do zaburzenia równowagi mikrobioty: mówimy wówczas o „dysbiozie (sidenote: Dysbioza Dysbioza nie jest zjawiskiem jednorodnym; przybiera różne formy zależne od stanu zdrowia danej osoby. Zazwyczaj definiuje się ją jako zaburzenie składu i funkcjonowania mikrobioty spowodowane przez zestaw czynników środowiskowych i osobniczych zakłócających ekosystem mikroorganizmów. Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232. ) ”^28,30. Skład mikrobioty się zmienia, staje się ona uboższa, zawiera mniej dobroczynnych drobnoustrojów, a patogeny wykorzystują to, kolonizując przestrzeń i namnażając się³³…

Przychodząc „na odsiecz” mikrobiocie, probiotyki mogą pomóc jej utrzymać lub odzyskać równowagę, wpłynąć na nasz układ odpornościowy, zmniejszając stan zapalny, ochronić nas, atakując patogeny (sidenote: Patogen To mikroorganizm, który powoduje lub może spowodować chorobę Pirofski LA, Casadevall A. Q and A: What is a pathogen? A question that begs the point. BMC Biol. 2012 Jan 31;10:6. ) lub wytwarzane przez nie toksyny²⁶. W ten sposób mogą zapobiec problemom i chorobom powiązanym z dysbiozą lub pomóc je wyleczyć^34,35,36. Jednak probiotyki, zależnie od szczepu, mają różne sposoby działania, zatem nie można ekstrapolować konkretnego dobroczynnego wpływu, w większości przypadków, dla jednego szczepu na podstawie drugiego³⁷.

Dlaczego przyjmować probiotyki?

Jakie są korzyści? Co mi to daje?

Korzyści dla naszego zdrowia płynące z zastosowania probiotyków są liczne. Jednak, zgodnie ze skutecznością wykazaną przez każdy ze szczepów probiotyków w badaniach na ludziach, wykazały one działanie w sytuacjach bardzo wyraźnie sprecyzowanych^5,38:

• problemy z układem trawiennym, takie jak biegunki poantybiotykowe³⁹, biegunki spowodowane C. difficile⁴⁰, zapalenia żołądka i jelit⁴¹, biegunka podróżnych⁴², czynnościowe problemy jelitowe (lub „jelito wrażliwe”)^43,44, problemy z trawieniem laktozy²¹, choroby zapalne jelit (IBD)⁴⁵…;
• zakażenia dróg oddechowych w sezonie zimowym⁴⁶;
• choroby skórne⁴⁷;
• zakażenia układu moczowego⁴⁸;
• zakażenia pochwy⁴⁹.

Za kulisami probiotyków: jak powstają?

Produkcja probiotyków wymaga opanowania delikatnego procesu technologicznego i ścisłej kontroli przeprowadzanej na każdym etapie łańcucha produkcyjnego. Musi on bowiem zagwarantować konsumentowi produkt końcowy spełniający wszystkie normy jakości i bezpieczeństwa. Mikroorganizmy probiotyczne muszą pozostać żywe, w wystarczającej liczbie i stabilne do końca okresu trwałości produktu. Muszą być odpowiednio dawkowane, aby uzyskać zapowiadane korzyści, i pozbawione zanieczyszczeń.^5,6,51

Ta infografika jest uproszczonym i niewyczerpującym przedstawieniem procesu selekcji i produkcji probiotyków z teoretycznymi przykładami punktów kontroli.

Poszczególne etapy produkcji:^6,52

Ten opis procesu jest uproszczonym i niewyczerpującym przykładem produkcji probiotyków.

Na każdym etapie produkcji, a nawet kilkakrotnie w trakcie tego samego etapu, należy przeprowadzać kontrole próbek, aby zapewnić zgodność produktu, tj. optymalną jakość i czystość.⁶ Konieczne jest, aby mikroorganizmy były nadal żywe i bezpieczne do spożycia.⁶ Aby konsumenci mieli maksymalne zaufanie do jakości produktów, niektóre laboratoria oprócz przeprowadzania własnych kontroli angażują niezależne podmioty zewnętrzne, które sprawdzają, czy wszystkie procesy produkcji i kontroli jakości są zgodne z przepisami i dobrymi praktykami.²⁷

Co ma dla nas nauka?

Od kilku lat badania mikrobioty ludzkiej i probiotyków prężnie się rozwijają. Stymulują je postępy technologiczne w dziedzinie biologii. Przynoszą nam one nową wiedzę naukową, niekiedy zaskakującą, o subtelnych, złożonych interakcjach zachodzących w ekosystemach złożonych z drobnoustrojów. Precyzyjne probiotyki, mikroRNA, konsorcja probiotyków, postbiotyków… Badania otwierają drogę do nieznanych dotąd, obiecujących propozycji, które mogą być obecnie i w przyszłości odpowiedzią na potrzeby zdrowotne każdego z nas.

Nauka zdradziła nam już niektóre sekrety działania probiotyków na nasze zdrowie. Obecnie wiemy, że korzystne działanie probiotyku zależy jednocześnie od szczepu i od niektórych cech stosującej je osoby, takich jak wiek, dieta, stan zdrowia, przyjmowane leki, a także mikrobiota ⁵⁴ . Działanie to może zatem być u każdego inne ⁵⁵ . W ostatnich latach dokonano znacznych postępów w zrozumieniu interakcji między mikrobiotami a organizmem człowieka. Sugerują one, że modulacja tych ekosystemów mikrobowych może przynieść nowe rozwiązania wielkich problemów dietetycznych i zdrowotnych ⁵⁶ .

Co zatem trzeba zrobić, żeby w przyszłości probiotyki były jednocześnie skuteczniejsze, precyzyjniej dobrane i lepiej dostosowane do mikrobioty poszczególnych pacjentów? Tym olbrzymim obszarem badań zajęło się już wiele zespołów naukowców. Oto narzędzia ułatwiające poruszanie się po nim.

• Różne „-omiki” współczesnej biologii.

Genomika (sidenote: Genomika Dyscyplina badająca całość genów istoty żywej (genom) oraz interakcje genów z ich otoczeniem. https://www.genome.gov/about-genomics/fact-sheets/A-Brief-Guide-to-Genomics   ) , transkryptomika (sidenote: Transkryptomika Dyscyplina badająca wszystkie cząstki RNA obecne w komórce. RNA jest kopiowane z fragmentów DNA. Zawiera ono informacje umożliwiające wytwarzanie białek i pełnienie innych ważnych funkcji w komórce. Transkryptomika pozwala poznawać sposób aktywacji genów (ich regulację, ekspresję) w komórkach różnych typów. https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms/def/transcriptomics https://www.nature.com/subjects/transcriptomics ) , proteomika (sidenote: Proteomika Dyscyplina badająca białka obecne w komórce, tkance lub organizmie (proteom) lub budowę i funkcjonowanie określonego białka. https://academic.oup.com/chromsci/article/55/2/182/2333796     ) , metabolomika (sidenote: Metabolomika Dyscyplina badająca całość metabolitów – substancji generowanych przez procesy biologiczne w trakcie metabolizmu. Umożliwia otrzymanie ich specyficznego śladu chemicznego. Clish CB. Metabolomics: an emerging but powerful tool for precision medicine. Cold Spring Harb Mol Case Stud. 2015;1(1):a000588.   ) , ⁵⁶ … Razem dyscypliny te obejmują całość procesów i wymian międzykomórkowych uczestniczących w funkcjonowaniu różnych układów organizmu, takich jak mikrobiota ludzka. Natomiast bioinformatyka umożliwia przetwarzanie ogromnych ilości danych generowanych przez te nowe narzędzia.

• Określenie kluczowych organizmów zawartych w mikrobiocie

Wiedza naukowa pochodząca z tych nowych metod pozwala naukowcom dużo lepiej poznać organizację mikrobioty – jej funkcjonowanie, interakcje mikroorganizmów między sobą i ze swoim gospodarzem ⁵⁶ … Po co to wszystko? Żeby określić mikroorganizmy kluczowe dla jej równowagi. Dzięki temu badacze są w stanie wyizolować specyficzne szczepy wyszukiwane pod kątem potencjalnych korzyści dla mikrobioty i dla zdrowia. Mogą oni również obserwować  działanie tych przyszłych probiotyków w komórkach, ich interakcje z mikrobiotą oraz odpowiedź gospodarza ^54,57 .

• Probiotyki „nowej generacji” 

Te nowe metody naukowe i technologiczne umożliwiły rozpoznanie probiotyków „nowej generacji” (NGP) (sidenote: Probiotyki „nowej generacji” Mikroorganizmy żywe zidentyfikowane w drodze analiz porównawczych mikrobioty i działające korzystnie na zdrowie gospodarza, o ile są podawane w odpowiednich ilościach. Martín R, Langella P. Emerging Health Concepts in the Probiotics Field: Streamlining the Definitions. Front Microbiol. 2019;10:1047. ) . Wśród ostatnio wynalezionych znajdują się Roseburia intestinalis, Faecalibacterium prausnitzii, Akkermansia muciniphila… Pochodzące od tych ważnych dla mikrobioty ludzkiej gatunków szczepy oddziałują na procesy fizjologiczne (metabolizm, odporność), na które nie zawsze działają klasyczne probiotyki ⁵⁶ , a także na niektóre konkretne mechanizmy patologiczne zachodzące na przykład w przypadku nowotworów, otyłości, cukrzycy, chorób serca i układu krążenia, chorób zapalnych, chorób autoimmunologicznych, bólu…^56,58,59,60 Mogą one również wejść w skład żywych produktów bioterapeutycznych (LBP) (sidenote: Produkt lub czynnik bioterapeutyczny Produkt biologiczny zawierający organizmy żywe, takie jak bakterie, przeznaczony do zapobiegania zaburzeniom lub chorobom i ich leczenia (szczepionki nie należą do tej kategorii). Rouanet A, Bolca S, Bru A, et al. Live Biotherapeutic Products, A Road Map for Safety Assessment. Front Med (Lausanne). 2020;7:237. ) , czyli leków zawierających żywe organizmy. Probiotyki nowej generacji zajmują pierwsze miejsce wśród szczepów nigdy wcześniej nieużywanych. Może jednak chodzić również o probiotyki znane, ale genetycznie zmodyfikowane w celu wytwarzania określonych interesujących badaczy cząsteczek, takich jak krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA), żeby przedłużyć ich życie w przewodzie pokarmowym albo poprawić ich metabolizm, właściwości immunomodulacyjne, zdolność do zwalczania niektórych patogenów itp ⁶⁰ .

Precyzyjne probiotyki, spersonalizowana medycyna 

Zatem era „precyzyjnych probiotyków” już się zaczęła. A dzięki zyskaniu przewagi nad zmiennością odpowiedzi gospodarza zapowiada się już era spersonalizowanych probiotyków! Koncepcja spersonalizowanej medycyny opiera się na uwzględnianiu w leczeniu specyfiki poszczególnych pacjentów, zatem probiotyki „nowej generacji” mogą naturalnie stać się jej częścią dzięki swojej zdolności do modulowania mikrobioty gospodarza zależnie od jej cech ⁵⁴ .

Żeby ustalić, który probiotyk jest najwłaściwszy, badacze myślą obecnie o metodach analizy mikrobioty jelitowej każdej osoby, która mogłaby korzystać z probiotyków. Planuje się już opracowanie zminiaturyzowanych urządzeń doustnych do pobrania próbki mikrobioty w celu poznania jej cech. Naukowcy uważają również, że dzięki medycznej demokratyzacji wysokowydajnego sekwencjonowania każdy z nas może wkrótce dysponować genomem swojej mikrobioty i otrzymać dzięki temu zalecenia „na miarę”, które pomogą utrzymać dobry stan zdrowia dzięki diecie i probiotykom lub prebiotykom ⁵⁴.

Nowe zastosowania w dziedzinie zdrowia publicznego

Probiotyki są obecnie badane pod kątem rozwiązywania problemów z zakresu zdrowia publicznego, zwłaszcza w sytuacjach, gdy klasyczne opcje terapeutyczne nie wystarczą. Na przykład wobec niepokojącego wzrostu częstotliwości antybiotykooporności na świecie bada się probiotyki o działaniu antymikrobowym lub immunomodulacyjnym jako alternatywę dla antybiotyków. Badany jest też potencjał terapeutyczny probiotyków w przypadku innych sporych problemów zdrowotnych, takich jak otyłość, choroby wątroby, problemy z płodnością, zbyt wysoki poziom cholesterolu lub zaburzenia nastroju ⁵⁶ . Ponadto probiotyki mogą pomóc w lepszym leczeniu nowotworów. Wygląda na przykład na to, że niektóre szczepy optymalizują działanie leków (i/lub zmniejszają ich toksyczność) w przypadku nowotworów jelita grubego, płuc, nerek…^60,62

Poznaj świat mikrobiotów!

Zwielokrotniona moc probiotyków: konsorcja

Probiotyki również zmieniają wizerunek – naukowcy poddają je eksperymentom w grupach... lub w kawałkach! Równowaga mikrobioty zależy od interakcji między zawartymi w niej mikroorganizmami. W przypadku dysbiozy kilka ich gatunków może być nienormalnie niedoreprezentowanych. Zainspirowani sukcesem transplantacji fekalnej (sidenote: Transplantacja fekalna Ta metoda terapeutyczna polega na wprowadzeniu stolca osoby zdrowej do przewodu pokarmowego pacjenta w celu odtworzenia jego mikrobioty jelitowej. Na razie jest ona dopuszczona tylko w leczeniu nawracających infekcji bakterią Clostridioides difficile. Quigley EMM, Gajula P. Recent advances in modulating the microbiome. F1000Res. 2020;9:F1000 Faculty Rev-46. ) obejmującej cały ekosystem bakteryjny badacze badają więc konsorcja probiotyków – preparaty złożone z kilku szczepów działających „w sieci” i synergicznie ⁵⁶ w celu osiągnięcia określonego efektu terapeutycznego. ⁶⁶

Polecane przez naszą społeczność

BMI-23.38

Czym właściwie jest mikrobiota ludzkich jelit?

Prawdopodobnie słyszałeś kiedyś o „mikroflorze jelit”. Naukowcy nazywają ją „mikrobiotą jelitową” albo, prościej, „mikrobiotą jelit”. Czym jest mikrobiota jelitowa? Składa się ona z bilionów¹mikroorganizmów (sidenote: Mikroorganizmy Organizmy żywe zbyt małe, aby zobaczyć je gołym okiem. Są to bakterie, wirusy, grzyby, archeony, pierwotniaki itp. Potocznie nazywa się je mikrobami. What is microbiology? Microbiology Society. ) zamieszkujących wnętrzności, takich jak bakterie, wirusy, grzyby (między innymi drożdże), a nawet pasożyty.

Przy okazji warto wspomnieć, że słowa mikrobiota i mikrobiom często są używane zamiennie, ale oznaczają dwie różne rzeczy. Mikrobiota oznacza mikroorganizmy i mówi nam, „kto to jest”, natomiast mikrobiom oznacza genom, czyli to, co ten ktoś „ma w środku”,² co pozwala odpowiedzieć na pytanie, co ów „ktoś” robi, czyli jaką pełni funkcję.

Każdy z nas ma własną mikrobiotę niepowtarzalną jak odcisk palca.¹ Gdy człowiek się rodzi, przejmuje mikroorganizmy żyjące w kale i pochwie jego matki w przypadku porodu naturalnego lub bytujące w otoczeniu w przypadku cesarskiego cięcia.³ To one rozpoczynają proces kolonizacji jego jelit przez mikrobiotę.⁴ Wzrost, różnicowanie i stabilizacja mikrobioty jelit trwa około trzech lat.⁵ Po osiągnięciu dorosłości⁶ jej skład jest stosunkowo stabilny aż do wieku podeszłego, kiedy znów zachodzą w niej zasadnicze zmiany, z których wychodzi nieco zubożona.⁷

Dlaczego mikrobiota jelitowa jest ważna dla zdrowia?

Mikrobiotę jelit można uznać pod względem funkcjonalnym za organ ludzkiego ciała. Dlaczego należy dbać o swoją mikrobiotę? Ściśle współpracuje ona z jelitami i pełni cztery ważne funkcje.

Jakie czynniki mają wpływ na mikrobiotę jelitową?

Skład mikrobioty jelit charakteryzuje znaczne zróżnicowanie (liczba różnych gatunków obecnych w organizmie) i obfitość (łączna liczba obecnych mikroorganizmów). Gdy skład mikrobioty jest zakłócony, równowaga załamuje się i powstaje dysbioza (sidenote: Dysbioza Dysbioza nie jest zjawiskiem jednorodnym; przybiera różne formy zależne od stanu zdrowia danej osoby. Zazwyczaj definiuje się ją jako zaburzenie składu i funkcjonowania mikrobioty spowodowane przez zestaw czynników środowiskowych i osobniczych zakłócających ekosystem mikroorganizmów. Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232. )  ¹³, która może się wiązać z kilkoma chorobami.

Na zróżnicowanie i skład mikrobioty jelitowej może wpływać wiele czynników. Niektóre z tych czynników wymieniamy poniżej.

Czynniki osobnicze, takie jak:

• wiek ⁶
• czynniki genetyczne ¹³ 
• niektóre choroby i obrażenia ciała ¹³ 

Inne czynniki mają charakter środowiskowy:

• stosowanie leków – antybiotyków, leków przeciwzapalnych itp. ⁸ 
• infekcje (wirusowy nieżyt żołądka i jelit i inne) ¹³
• styl życia – niezrównoważona dieta (na przykład wysokotłuszczowa) lub zmiany diety, stres, palenie, nadużywanie alkoholu itp. ¹³

Jakie choroby można powiązać z mikrobiotą jelitową?

Dysbioza, przyczyna czy konsekwencja tych chorób? Badania naukowe nie dały jeszcze pewnej odpowiedzi na to pytanie.

Rola mikrobioty jelit człowieka nie ogranicza się jednak do jelit. Niedawne badania wykazały, że rola mikrobioty jelit może wykraczać poza przewód pokarmowy. Mikrobiota jelit została powiązana z kilkoma chorobami pozajelitowymi, na przykład trądzikiem,²³ alergiami,²⁴ otyłością,²⁵ zaburzeniami lękowymi,²⁶ zaburzeniami ze spektrum autyzmu²⁶… A to nie wszystko. Wygląda na to, że mikrobiotę jelit można skojarzyć również z chorobami neurodegeneracyjnymi, takimi jak choroba Alzheimera²⁷ i choroba Parkinsona.²⁸ Istnieje bowiem dwukierunkowa komunikacja między jelitami a mózgiem zwana osią mózgowo-jelitową. Mikrobiota jelit może wpływać na te interakcje. Dlatego jelita nazywa się czasem drugim mózgiem.

Jak dbać o mikrobiotę?

Wiesz już, że mikrobiota jelit ma zasadnicze znaczenie dla zdrowia człowieka. Jak więc należy dbać o mikrobiotę? Jak poprawić stan swojej mikrobioty jelitowej? Wiele badań naukowych dotyczyło tego, jak unikać zaburzeń jej składu i utrzymać ją w jak największej równowadze.²⁹ Odpowiedź nie jest taka prosta. Nie polega to na wprowadzeniu do jelit dobrych bakterii lub drożdży, żeby uzupełnić lub wzbogacić obecną mikrobiotę lub wymienić złą. Chodzi raczej o wywieranie na mikrobiotę wpływu, żeby sprawnie funkcjonowała i poprawiała w ten sposób stan zdrowia gospodarza.³⁰

Wszystkie informacje zawarte w niniejszym artykule pochodzą z zatwierdzonych źródeł naukowych. Zwracamy uwagę, że nie są one wyczerpujące. Poniżej podajemy wykaz wszystkich badań, z których pochodzą te informacje.

BMI 21.10

W jaki sposób antybiotyki zaburzają równowagę flory jelit?

Antybiotyki zwalczają chorobotwórcze mikroorganizmy (sidenote: Patogen To mikroorganizm, który powoduje lub może spowodować chorobę Pirofski LA, Casadevall A. Q and A: What is a pathogen? A question that begs the point. BMC Biol. 2012 Jan 31;10:6. ) odpowiedzialne za infekcję, ale mogą również niszczyć niektóre pożyteczne bakterie stanowiące element Twojej mikrobioty, powodując większe albo mniejsze zaburzenia równowagi tego ekosystemu. Zjawisko to, znane pod nazwą dysbiozy (sidenote: Dysbioza Dysbioza nie jest zjawiskiem jednorodnym; przybiera różne formy zależne od stanu zdrowia danej osoby. Zazwyczaj definiuje się ją jako zaburzenie składu i funkcjonowania mikrobioty spowodowane przez zestaw czynników środowiskowych i osobniczych zakłócających ekosystem mikroorganizmów. Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232. ) , daje początek biegunce poantybiotykowej, ponieważ mikrobiota jelit jest wtedy w mniejszym stopniu zdolna do pełnienia swoich funkcji ochronnych. Problem ten może dotyczyć nawet 35% pacjentów,^1-3 a w przypadku dzieci odsetek ten może sięgać nawet 80%.¹

Co więcej, mikrobiota jelit – mimo że jest do pewnego stopnia elastyczna (to znaczy, że wraca do składu podobnego do tego, który ją charakteryzował przed rozregulowaniem przez antybiotyki) – czasem może nie zostać całkowicie odtworzona.^4,5 Niedawne badania wykazały, że antybiotyki mogą zaburzyć zróżnicowanie i obfitość bakterii, a nierównowaga ta może trwać długo (zazwyczaj od 8 do 12 tygodni po zakończeniu leczenia).^1,6

W większości przypadków biegunka przebiega bez innych objawów 

W krótkim terminie główną konsekwencją terapii antybiotykowej jest zmiana tranzytu jelitowego u niektórych pacjentów najczęściej przejawiająca się biegunką. Termin ten oznacza co najmniej trzy bardzo miękkie lub płynne wypróżnienia w ciągu 24 godzin po rozpoczęciu terapii antybiotykowej lub w okresie 2 miesięcy po jej zakończeniu.^7-9 Częstotliwość występowania biegunki zależy od kilku czynników (wieku, sytuacji, rodzaju antybiotyku itp). W większości przypadków jej przyczyny mają charakter funkcjonalny, to znaczy są związane z zaburzeniem równowagi mikrobioty jelit. Nasilenie biegunki waha się od lekkiego do umiarkowanego.¹ Antybiotyki o szerszym spektrum działania antymikrobowego (czyli działające na bardzo wiele bakterii) mają związek z częstszym występowaniem biegunki.³ 

Jednak w 10–20% przypadków biegunka jest wynikiem zakażenia Clostridioides difficile (C. difficile) – bakterią, która może stać się patogenem pod wpływem pewnych czynników – takich jak przyjmowanie antybiotyków, a także wiek powyżej 65 lat albo niektóre choroby towarzyszące.³ Kolonizacja mikrobioty jelit przez tę bakterię powoduje reakcję zapalną, której efekty kliniczne obejmują zakres od umiarkowanej biegunki po dużo poważniejsze objawy, a nawet śmierć.³

Odstawienie antybiotyków – czy to najskuteczniejsza terapia?

Postępowanie w przypadku biegunki poantybiotykowej zależy od objawów i czynnika chorobotwórczego (może nim być na przykład C. difficile).¹⁰ W przypadku biegunki od lekkiej do umiarkowanej leczenie polega na odstawieniu antybiotyku (lub zastąpieniu go antybiotykiem o mniejszym ryzyku wystąpienia biegunki) w celu umożliwienia odtworzenia mikrobioty i nawodnienia organizmu pacjenta.¹⁰

Liczne badania wykazały skuteczność probiotyków w odtwarzaniu mikrobioty jelit. Wykazano skuteczność niektórych probiotyków w zapobieganiu i leczeniu biegunki poantybiotykowej.^6,11,12 Inne badania wykazały, że ich przyjmowanie w trakcie terapii antybiotykowej zmniejsza ryzyko pierwotnej infekcji C. difficile oraz infekcji nawracających.^13-15 Transplantacja mikrobioty fekalnej polegająca na wprowadzeniu naturalną drogą zdrowej mikrobioty do organizmu chorej osoby w celu odtworzenia jej ekosystemu mikrobowego jest na razie ograniczona do przypadków najcięższych infekcji; jest wskazana tylko w leczeniu nawrotów infekcji chorobotwórczą bakterią C. difficile.^16,17

BMI-21.28

Co to jest zakaźny nieżyt żołądka i jelit? Jaki ma związek z mikrobiotą jelit?

Nieżyt żołądka i jelit to choroba biegunkowa, często o bardzo silnych objawach, które w większości przypadków szybko ustępują.⁴ U dotkniętych nią pacjentów obserwuje się zaburzenie równowagi mikrobioty jelit.⁵ Może ona trwać po wyleczeniu infekcji. Wiąże się z podwyższonym ryzykiem wystąpienia chorób przewlekłych.⁶

Stosunkowo łagodny w krajach Zachodu nieżyt żołądka i jelit jest jedną z głównych przyczyn zgonów w krajach rozwijających się, zwłaszcza u dzieci w wieku poniżej 5 lat.⁴ Jest on w tych krajach wielkim problemem z dziedziny zdrowia publicznego, ponieważ odpowiada za 10% zgonów dzieci.¹ Największą śmiertelnością charakteryzują się kraje rozwijające się,⁸ gdzie hospitalizacja często⁹ jest związana z ciężkim odwodnieniem powodowanym przez tę chorobę. Skąd to się bierze? Przyczyną jest połknięcie chorobotwórczego (sidenote: Patogen To mikroorganizm, który powoduje lub może spowodować chorobę Pirofski LA, Casadevall A. Q and A: What is a pathogen? A question that begs the point. BMC Biol. 2012 Jan 31;10:6. ) mikroorganizmu. Najczęściej jest to wirus. Mamy wtedy do czynienia z wirusowym nieżytem żołądka i jelit.

Rotawirus jest jedną z głównych przyczyn wirusowego nieżytu żołądka i jelit na świecie oraz śmiertelnych biegunek u dzieci w krajach rozwijających się, mimo że istnieje szczepionka.¹⁰ Oczywiście, chorobę mogą powodować również inne wirusy (norowirus, adenowirus itp)⁴. Nieżyt żołądka i jelit może jednak być spowodowany również przez bakterię (bakteryjny nieżyt żołądka i jelit) lub przez pasożyta, zwłaszcza podczas podróży.⁷ Rzadko jednak udaje się ustalić, z jakim patogenem mamy do czynienia.¹¹

Źródłem zakażenia jest skażone pożywienie lub woda, a także bezpośrednie kontakty międzyludzkie połączone z zaniedbaniem higieny.⁶ Dane wykazujące związek między mikrobiotą jelit a nieżytem żołądka i jelit są na razie bardzo ograniczone. Niemniej jednak podczas infekcji – niezależnie od jej przyczyny – u pacjentów obserwuje się zaburzenie równowagi jelit (dysbiozę (sidenote: Dysbioza Dysbioza nie jest zjawiskiem jednorodnym; przybiera różne formy zależne od stanu zdrowia danej osoby. Zazwyczaj definiuje się ją jako zaburzenie składu i funkcjonowania mikrobioty spowodowane przez zestaw czynników środowiskowych i osobniczych zakłócających ekosystem mikroorganizmów. Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232. ) ).^5,12,13 Z badań wynika, że dzieci cierpiące na ciężki nieżyt żołądka i jelit z powikłaniami– zwłaszcza dzieci zakażone rotawirusem – wykazują zmniejszone zróżnicowanie mikrobioty jelit w porównaniu z dziećmi zdrowymi.¹⁴ Inne badania sugerują, że zmiany mikrobioty jelit mogą trwać długo i niekorzystnie wpływać na zdrowie. Sprzyjają przede wszystkim występowaniu zespołu jelita drażliwego.¹⁵ Aktualne dane dotyczące roli mikrobioty jelit w powstawaniu, rozwoju, powikłaniach i ewolucji choroby wymagają szerzej zakrojonych badań.

Objawy bywają bardzo silne, ale nie trwają długo

Oprócz biegunki (czyli co najmniej trzech miękkich lub płynnych wypróżnień w ciągu dnia)⁶ mogą wystąpić inne objawy, takie jak mdłości, wymioty, bóle brzucha, gorączka lub jadłowstręt.¹⁶ Objawy wirusowego nieżytu żołądka i jelit zazwyczaj trwają krócej niż tydzień. Najczęściej ustępują po 1–3 dniach.⁴ Największej uwagi wymagają dzieci, osoby starsze i o osłabionej odporności, które są najbardziej narażone na odwodnienie.⁴ W niektórych przypadkach lekarz może zlecić dodatkowe badania (analizę stolca, morfologię krwi itp.), żeby wykluczyć inne choroby.⁴

Antybiotyki często są bezużyteczne, a nawet przeciwskuteczne 

Niezależnie od przyczyny nieżytu żołądka i jelit leczy się go objawowo.⁴ W przypadku biegunki podstawowym leczeniem jest nawadnianie.⁶ Leczenie antybiotykami ma uzasadnienie tylko w przypadku ustalenia, że biegunka ma charakter bakteryjny.¹¹ W przypadku zakażenia wirusowego antybiotyki mogą się okazać wręcz przeciwskuteczne!¹¹ Natomiast przyjmowanie probiotyków, których celem jest odtworzenie mikrobioty jelit, może ograniczyć nasilenie i czas trwania objawów.^7,17

BMI 21.19

• Mikrobiotę jamy ustnej tworzy ponad 700 gatunków bakterii, które umożliwiają zachowanie odpowiedniej higieny jamy ustnej (zęby, dziąsła, język itp.) i szeroko rozumianego dobrego ogólnego stanu zdrowia. Zakłócenie tej równowagi (dysbioza), wynikające z nieodpowiedniej higieny jamy ustnej, spadku odporności lub czynników genetycznych, prowadzi do rozwoju miejscowych infekcji (ubytków, zapalenia przyzębia itp.). Mogą one przekształcić się w poważniejsze schorzenia, takie jak choroby sercowo-naczyniowe. Higiena i opieka stomatologiczna pozostają najskuteczniejszą metodą zapobiegania.
• W przewodzie słuchowym zewnętrznym skład mikrobioty ucha jest ściśle powiązany ze składem mikrobioty skóry. Najnowsze badania wykazały, że przewód słuchowy mogą zasiedlać bakterie Alloiococcus otits i Corynebacterium otitidis, dwa gatunki bakterii powodujące infekcje ucha środkowego, które jednak we wspomnianym przewodzie słuchowym nie wykazują objawów niekorzystnych dla gospodarza. To odkrycie sugeruje, że przewód słuchowy zewnętrzny jest swego rodzaju rezerwuarem patogenów dla ucha środkowego.
• Chociaż mikrobiota jamy ustnej znajduje się blisko mikrobioty jamy nosogardzieli, zasiedlającej część nosową dróg oddechowych i gardło, składa się z całkowicie odmiennych mikroorganizmów.

Analiza mikrobioty górnych dróg oddechowych pozwala na wczesne rozpoznanie chorób wynikających z dysbiozy (sidenote: Dysbioza Dysbioza nie jest zjawiskiem jednorodnym; przybiera różne formy zależne od stanu zdrowia danej osoby. Zazwyczaj definiuje się ją jako zaburzenie składu i funkcjonowania mikrobioty spowodowane przez zestaw czynników środowiskowych i osobniczych zakłócających ekosystem mikroorganizmów. Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232. ) , a także przyczynia się do rozwoju spersonalizowanej medycyny opartej na probiotykach.

Czym jest mikrobiota płuc?

W przeciwieństwie do swojej znanej od dłuższego czasu krewniaczki, mikrobioty jelitowej, mikrobiota płuc dopiero od niedawna stanowi przedmiot badań naukowych. Opóźnienie to można częściowo wytłumaczyć trudnościami w pozyskiwaniu próbek i dostępie do organu – czynności te często wymagają bowiem użycia inwazyjnych metod³. Dodatkowym utrudnieniem jest ryzyko zakażenia płuc bakteriami bytującymi w górnych drogach oddechowych⁴. Obecność mikroflory w płucach po raz pierwszy wykazano w 2010 roku⁵, jednak od tamtej pory wykonano niewiele badań w celu odkrycia roli tworzących ją mikroorganizmów³.  

Mimo to obecną wiedzę na temat składu mikrobioty płuc możemy streścić w trzech punktach:

• Niewielkie zagęszczenie bakterii⁵. 
• Duża różnorodność biologiczna. U osób zdrowych dominujące typy bakterii bytujących w płucach należą do rodzajów Prevotella, Veillonella, Streptococcus, Neisseria, Fusobacterium oraz Haemophilus⁵. Równowaga mikrobioty płuc opiera się na rytmie wdechów i wydechów⁶.
• Duża liczebność bakterii beztlenowych, czyli takich, które rozwijają się bez dostępu do tlenu⁷. Wśród nich znajdziemy gatunki należące do rodzajów Fusobacterium, Porphyromonas, Prevotella i Veillonella⁷.

Warto pamiętać, że bakterie to nie jedyne mikroorganizmy (sidenote: Mikroorganizmy Organizmy żywe zbyt małe, aby zobaczyć je gołym okiem. Są to bakterie, wirusy, grzyby, archeony, pierwotniaki itp. Potocznie nazywa się je mikrobami. What is microbiology? Microbiology Society. ) zasilające mikrobiotę płuc zdrowego człowieka! Oprócz nich bytują tu też grzyby (w tym gatunki z rodzaju Eremothecium, Systenostrema i Malassezia oraz z rodziny Davidiellaceae), a także wirusy (gatunki z rodziny Anelloviridae, jak również liczne bakteriofagi (sidenote: Bakteriofag Wirus atakujący bakterie Scitable by Nature education_2014. Bacteriophage definition ) )². Niedawno na poziomie płuc wykryto ponadto obecność tzw. archeonów (sidenote: Archeony Rodzaj mikroorganizmów (innych niż bakterie), które występują we wszystkich typach środowisk, w tym w warunkach skrajnych Archaea. Microbiology Society   ) ⁸. Choć jednak wszystkie te mikroorganizmy wchodzą w skład mikrobioty płuc, obecnie dostępne dane na ich temat są ograniczone.

Dlaczego mikrobiota płuc odgrywa tak istotną rolę dla naszego zdrowia?

Bytujące w płucach mikroorganizmy odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu tego organu w równowadze. Uznaje się, że mikrobiota płuc spełnia cztery ważne zadania:

• Stanowi barierę dla patogenów i pomaga zwalczać infekcje dróg oddechowych⁹, działając dokładnie w ten sam sposób co mikrobiota jelitowa.
• Pełni rolę obronną, aktywnie uczestnicząc w stymulowaniu odporności wrodzonej i nabytej (sidenote: Odporność wrodzona i nabyta Rganizm ludzki jest wyposażony w dwa mechanizmy obronne – odporność wrodzoną oraz odporność nabytą. Odporność wrodzona to pierwsza linia obrony skierowana przeciwko czynnikom zakaźnym, działająca na zasadzie natychmiastowej reakcji. Odporność nabyta pojawia się nieco później, za to zapewniana przez nią ochrona ma charakter trwały Janeway CA Jr, Travers P, Walport M, et al. Immunobiology: The Immune System in Health and Disease. 5th edition. New York: Garland Science; 2001. Principles of innate and adaptive immunity. ) w przypadku infekcji^10,11.
• Bierze udział w procesie dojrzewania płucnego układu odpornościowego, który umożliwia m.in. wykształcenie tolerancji na alergeny¹².
• Wpływa na budowę płuc, a konkretnie na liczbę pęcherzyków płucnych – co stwierdzono na podstawie badań przeprowadzonych na myszach¹³.

Z jakimi chorobami wiąże się brak równowagi mikrobioty płuc?

Naruszenie równowagi składu mikrobioty płuc prowadzi do dysbiozy (sidenote: Dysbioza Dysbioza nie jest zjawiskiem jednorodnym; przybiera różne formy zależne od stanu zdrowia danej osoby. Zazwyczaj definiuje się ją jako zaburzenie składu i funkcjonowania mikrobioty spowodowane przez zestaw czynników środowiskowych i osobniczych zakłócających ekosystem mikroorganizmów. Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232. ) ¹⁴, która może być powiązana w pewnymi chorobami. Jak dotąd naukowcom nie udało się określić, czy dysbioza jest przyczyną, czy też skutkiem tych chorób.

Przyjrzyjmy się bliżej niektórym schorzeniom, które mogą mieć związek z dysbiozą płuc:

• infekcje dróg oddechowych w okresie jesienno-zimowym, takie jak przeziębienie czy grypa (najczęściej pochodzenia wirusowego), w których dochodzi do zaburzenia równowagi układu odpornościowego płuc, jak również do dysbiozy płuc i jelit¹⁵.
• astma¹⁶: przewlekła choroba układu oddechowego, na którą cierpi ponad 260 milionów osób na świecie¹⁶. Z chorobą tą powiązany jest brak równowagi mikrobioty płuc16, ale także flory bakteryjnej jelit¹⁸ i nosa¹⁹.
• mukowiscydoza, czyli rzadka choroba genetyczna, która atakuje głównie drogi oddechowe oraz układ pokarmowy²⁰
• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), charakteryzująca się stopniowym zwężaniem się dróg oddechowych i płuc oraz ich trwałą obstrukcją, co powoduje znaczne trudności w oddychaniu¹⁶.

Jak dbać o mikrobiotę w naszych płucach?

Wiesz już, jak bardzo mikrobiota jelitowa oraz oś jelito-płuca wpływają na stan Twojego zdrowia. Rola ta jest już dobrze znana naukowcom, którzy obecnie pracują nad strategiami mającymi na celu zapobieganie infekcjom płuc oraz ich leczenie^23,24.

W kwestii zapobiegania infekcjom dróg oddechowym w okresie jesienno-zimowym dość obiecujące rezultaty przyniosło łączne stosowanie probiotyków z prebiotykami²⁵. U niemowląt niektóre probiotyki pozwalają zapobiegać infekcjom już od pierwszych miesięcy życia²⁶. Wreszcie niektóre badania przeprowadzone wśród studentów wykazały korzyści ze stosowania probiotyków jako metody leczenia, która znacznie skraca czas utrzymywania się objawów^27,28.

Co to jest biegunka podróżnych?

W przeciwieństwie do rozpowszechnionych przekonań, biegunka podróżnych nie ma związku z egzotycznym jedzeniem niestrawnym dla nieprzyzwyczajonego żołądka. Jest to autentyczna infekcja, którą mogą powodować bakterie (Escherichia coli, Salmonella, Shigella, Campylobacter). Najczęściej tak właśnie jest.² Czasami w grę wchodzi jakiś pasożyt (Giardia, Cryptosporidium itp.) lub wirus (norowirus, rotawirus).² Odpowiedzialny za biegunkę patogen jest stwierdzany tylko u 40–60% podróżnych wykazujących objawy.⁴ Głównymi nośnikami zarazków w tym przypadku są skażone produkty spożywcze (zwłaszcza surówki, niedogotowane, niedosmażone lub niedopieczone mięso i ryby, nieobrane owoce itp.), a także skażona woda.⁵ Można się również zarazić od człowieka, jeżeli nie przestrzega się zasad higieny.⁵

Co ma z tym wspólnego mikrobiota? 

Jednym z zadań mikrobioty jest zapobieganie i ograniczanie inwazji patogenów na jelita.⁶ „Zemsta faraona” występuje często, ale to nie znaczy, że nie zostawia śladów. Biegunka (niezależnie od tego, jaki patogen (sidenote: Patogen To mikroorganizm, który powoduje lub może spowodować chorobę Pirofski LA, Casadevall A. Q and A: What is a pathogen? A question that begs the point. BMC Biol. 2012 Jan 31;10:6. ) ją wywołał) co najmniej przejściowo zaburza równowagę mikrobioty jelit, powodując dysbiozę (sidenote: Dysbioza Dysbioza nie jest zjawiskiem jednorodnym; przybiera różne formy zależne od stanu zdrowia danej osoby. Zazwyczaj definiuje się ją jako zaburzenie składu i funkcjonowania mikrobioty spowodowane przez zestaw czynników środowiskowych i osobniczych zakłócających ekosystem mikroorganizmów. Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232. ) .¹ Zaburzenie to może mieć długofalowe konsekwencje, przede wszystkim podwyższone ryzyko poinfekcyjnego zespołu jelita drażliwe⁷ występującego u 3–17% pacjentów.² Niedawno zespół badaczy odkrył, że Szwedzi są bardziej narażeni w podróży na infekcję bakterią Campylobacter, jeżeli mikrobiota ich jelit jest uboższa w mikroorganizmy w porównaniu z osobami, których infekcja podczas podróży nie dotyka.⁸ Inny zespół naukowców wykazał, że występowanie biegunki podczas podróży ma związek z większą ilością bakterii Prevotella copri w jelitach przed rozpoczęciem podróży i po powrocie z niej.⁹ Czy skład mikrobioty jelitowej podróżnych pozwala ustalić zagrożenie biegunką podczas podróży? To trzeba jeszcze potwierdzić, bo na razie badań jest bardzo mało!

Jak objawia się biegunka podróżnych?

Objawy i czas trwania różnią się zależnie od etiologii⁴ (bakteryjnej, pasożytniczej lub wirusowej). W przypadku braku leczenia biegunka trwa średnio 4–5 dni². Oprócz częstych miękkich lub płynnych wypróżnień (co najmniej 3 razy dziennie)⁵ występuje co najmniej jeden z następujących objawów: gorączka, mdłości, wymioty, ból brzucha i pilna potrzeba skorzystania z toalety². Największym zagrożeniem jest odwodnienie spowodowane przez często oddawany płynny stolec. Hospitalizacja jest konieczna najczęściej u osób z grup ryzyka (dzieci, osób starszych lub dotkniętych przewlekłymi chorobami osłabiającymi układ odpornościowy).²

Definicją biegunki podróżnych:¹⁰

Jak zapobiegać biegunce podróżnych i leczyć ją?

Zapobieganie biegunce podróżnych polega przede wszystkim na przestrzeganiu zasad higieny: częstym myciu rąk i zwracaniu uwagi na to, co się je.⁵  Zachęcamy do konsultacji z lekarzem lub farmaceutą przed wyjazdem. Podstawą leczenia biegunki podróżnych jest nawadnianie organizmu⁵ czystą (butelkowaną) wodą i naparami z ziół pitymi często i w niewielkich ilościach. Zaleca się nieznacznie słodzenie i/lub solenie posiłków (potrawy stałe nie są przeciwwskazane).⁴ W niektórych przypadkach wskazane mogą być leki przeciwbiegunkowe.⁴ Pozwalają one zmniejszyć ryzyko odwodnienia. W niektórych przypadkach konieczne mogą być również antybiotyki. Mogą one jednak zmniejszyć zróżnicowanie mikrobioty jelit, która traci przez to właściwości barierowe chroniące przed gatunkami chorobotwórczymi, i spowodować pojawienie się bakterii odpornych na antybiotyki.¹¹ Dlatego zaleca się je tylko w przypadku ciężkiej biegunki i niektórych przypadkach biegunki umiarkowanej¹⁰ pod kontrolą lekarza. Probiotyki mogą być przydatne jako środek zapobiegawczy¹² i ograniczający nasilenie oraz czas trwania objawów.^13,14

BMI 21.20