mikroskopijnego świata wewnątrz nas – mikrobiomu jelitowego. Ostatni skrupulatny przegląd naukowy ¹ rzucił światło na ten złożony ekosystem, ujawniając zarówno cuda, jak i tajemnice naszych wewnętrznych społeczności drobnoustrojów.

Niniejszy artykuł kwestionuje uproszczony pogląd na „dysbiozę”, podkreślając, że termin ten, często używany do opisania niezrównoważonego jelita, nie jest wystarczająco precyzyjny, aby właściwie zrozumieć istotę tego zagadnienia.

Stawia również fundamentalne pytanie: co tak naprawdę stanowi „zdrowy” mikrobiom?

Innym kluczowym elementem zdrowego jelita jest warstwa śluzu.

Warstwa ta, składająca się głównie z wody, elektrolitów, lipidów i mucyn, działa jak fizyczna bariera, zapobiegając bezpośredniemu kontaktowi bakterii z komórkami nabłonka jelitowego.

Zdrowe jelita charakteryzują się odpowiednią grubością śluzu, który nie jest łatwo penetrowany przez bakterie. Obrót warstwy śluzu (sidenote: Warstwa śluzu Jest to złożona, dynamiczna bariera wyściełająca jelita, składająca się głównie z wody, elektrolitów, lipidów i mucyn. Fizycznie oddziela bakterie od nabłonka jelitowego, zapobiegając bezpośredniemu kontaktowi i utrzymując integralność bariery jelitowej. Grubość i obrót warstwy śluzu są kluczowe dla zdrowych jelit. ) , który obejmuje syntezę, wydzielanie i degradację, jest precyzyjnie dostrojonym procesem kluczowym dla utrzymania prawidłowej funkcji bariery.

Czynniki takie jak prebiotyki, np. fruktooligosacharydy (FOS) i 2′-fukozylolaktoza (2′FL), mogą wpływać na produkcję, skład i degradację śluzu, zwiększając integralność bariery jelitowej i przyczyniając się do ochrony przed zaburzeniami metabolicznymi.

Zakłócenie warstwy śluzu obserwowane w przypadku niektórych emulgatorów żywności może prowadzić do zwiększonej przepuszczalności jelit i stanu zapalnego.

Oś jelita-wątroba: ulica dwukierunkowa

Jelita i wątroba ściśle ze sobą współpracują poprzez dwukierunkową oś jelito-wątroba. Wątroba – główne miejsce detoksykacji i regulacji metabolizmu – przetwarza i neutralizuje różne toksyny środowiskowe, leki i metaboliczne produkty uboczne pochodzące z jelit.

Wątroba produkuje kwasy żółciowe (BA), które są niezbędne do trawienia tłuszczów, a także wpływają na skład i funkcjonowanie mikrobiomu jelitowego. Bakterie jelitowe dalej metabolizują pierwotne BA do wtórnych BA, które pełnią różne funkcje, a niektóre są nawet związane z długowiecznością.

Choć wątroba jest narażona na antygeny bakteryjne pochodzące z jelit, zazwyczaj nie wytwarza cytokin prozapalnych. Zdrowe wątroby produkują jednak cząsteczki przeciwzapalne, takie jak antagonista receptora IL-1 (IL-1Ra), aby stłumić stan zapalny, a także specyficzne makrofagi immunosupresyjne, które są zależne od mikrobioty jelitowej, aby kontrolować nadmierny stan zapalny.

Zdrowy mikrobiom jelitowy: więcej niż bakterie

Wyzwania związane z definiowaniem powszechnie akceptowanego „zdrowego” mikrobiomu jelitowego stają się coraz bardziej oczywiste. Ogromna indywidualna zmienność mikrobiomu jelitowego, na którą wpływają genetyka, dieta, środowisko i styl życia, a także jego dynamiczny charakter, komplikuje ustanowienie uniwersalnych standardów.

Wzajemne oddziaływanie mikrobioty jelitowej, układu odpornościowego i procesów metabolicznych stanowi wieloaspektowe wyzwanie. Do pełnego zrozumienia dynamicznych zmian w mikrobiomie jelitowym i ich długoterminowego wpływu na zdrowie potrzebne są badania dynamiczne, rozciągnięte w czasie (ang. longitudinal studies). Ten złożony obszar badań wymaga multidyscyplinarnego podejścia, integrującego mikrobiologię, genomikę, bioinformatykę, badania kliniczne i medycynę spersonalizowaną. 

W naszym ciele znajduje się niewidoczny świat o zadziwiającej złożoności – mikrobiom jelitowy. To tętniąca życiem społeczność mikrobów, ukryty las deszczowy wewnątrz każdego z nas, głęboko wpływający na nasze zdrowie. Przez lata naukowcy wierzyli, że zróżnicowana mieszanka tych maleńkich organizmów jest kluczem do zdrowych jelit. Jednak jak w każdym złożonym ekosystemie nie chodzi tylko o liczbę gatunków, ale także o to, co one robią. Obecnie nacisk kładzie się na różnorodność funkcjonalną (sidenote: Różnorodność funkcjonalna Opisuje zakres czynności metabolicznych wykonywanych przez mikrobiotę jelitową. Jest to ważniejszy wskaźnik zdrowia jelit niż zwykła różnorodność taksonomiczna, ponieważ różne zestawienia drobnoustrojów mogą pełnić podobne funkcje metaboliczne. Ocena różnorodności funkcjonalnej może zapewnić dokładniejsze przewidywanie stanów fizjologicznych niż sama różnorodność składu. )  – zakres zadań wykonywanych przez te mikroby. Nie wystarczy sama różnorodność; te mikroby muszą pracować w harmonii. ¹

Niewidzialna siła robocza

Las deszczowy wspiera różne formy życia – taką samą rolę odgrywają nasze jelita. Ci mikrobowi mieszkańcy nie są bezczynnymi pasażerami, ale niezbędnymi robotnikami. Wytwarzają ważne substancje zwane krótkołańcuchowymi kwasami tłuszczowymi (sidenote: Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe są źródłem energii (paliwa) dla komórek organizmu, współdziałają z układem odpornościowym i biorą udział w komunikacji między jelitami a mózgiem. Silva YP, Bernardi A, Frozza RL. The Role of Short-Chain Fatty Acids From Gut Microbiota in Gut-Brain Communication. Front Endocrinol (Lausanne). 2020;11:25. ) (SCFA), które są jak paliwo dla naszej wyściółki jelitowej i utrzymują nasz układ odpornościowy w ryzach. Jeden z tych SCFA, zwany maślanem, jest jak superbohater, dostarczając energii komórkom w naszej okrężnicy.

Są jeszcze kwasy żółciowe – początkowo wytwarzane przez wątrobę, a następnie przekształcane przez bakterie jelitowe, które mają kluczowe znaczenie dla trawienia tłuszczów, działając jak mały detergent układu trawiennego. Wątroba i jelita nieustannie komunikują się ze sobą – wzajemnie na siebie wpływają. Jelita produkują cząsteczki, które działają jak posłańcy do wątroby, a wątroba odsyła kwasy żółciowe.

Bariera ochronna

Nasze jelita to nie tylko miejsce dla drobnoustrojów – to ważna bariera. Warstwa śluzu (sidenote: Warstwa śluzu Jest to złożona, dynamiczna bariera wyściełająca jelita, składająca się głównie z wody, elektrolitów, lipidów i mucyn. Fizycznie oddziela bakterie od nabłonka jelitowego, zapobiegając bezpośredniemu kontaktowi i utrzymując integralność bariery jelitowej. Grubość i obrót warstwy śluzu są kluczowe dla zdrowych jelit. )  – błyszcząca, galaretowata substancja – jest jak ochroniarz i zapobiega bezpośredniemu kontaktowi bakterii z delikatną wyściółką naszych jelit. Warstwa ta jest stale odnawiana – w skrupulatnie zarządzanym procesie podobnym do miejskiego systemu sanitarnego – zapewniając ochronę.

Zaskakujący wpływ ma również to, co jemy. Niektóre błonniki i prebiotyki mogą wspomagać warstwę śluzu, zapewniając jej wytrzymałość. Jednak niektóre przetworzone produkty spożywcze zawierające emulgatory mogą zakłócać tę warstwę i powodować, że bariera jelitowa staje się bardziej przepuszczalna – jak miasto, którego mur został naruszony.

Kluczowa jest odporność

Podobnie jak las deszczowy, który wytrzymuje burze, zdrowy mikrobiom musi być odporny (sidenote: Odporność Odnosi się do zdolności mikrobioty jelitowej do utrzymania stabilnego składu w czasie i odporności na zakłócenia, takie jak antybiotyki lub zmiany diety. Odporna mikrobiota może szybko zregenerować się po zakłóceniach, zmniejszając ryzyko długoterminowych problemów zdrowotnych. ) . Powinien być w stanie szybko stanąć na nogi po zawirowaniach, takich jak choroba lub antybiotyki, które zakłócają jego delikatną równowagę. Zaczynamy rozumieć, że zdrowe jelita nie są stałym bytem; są dynamiczne i wyjątkowe dla każdej osoby. Wpływ na nie mają narodziny, środowisko, styl życia oraz dieta. Sprawia to, że zdefiniowanie „zdrowego” jelita jest skomplikowane i wymaga znacznie więcej badań naukowych.

Dobrze wiemy, że kawa ma korzystny wpływ na zdrowie, ale jak konkretnie działa na mikrobiotę?

Aby się tego dowiedzieć, naukowcy z Uniwersytetu Harvarda w USA i z Trydentu we Włoszech przebadali mikrobiotę jelitową i spożycie kawy u ponad 22 tys. uczestników angielsko-amerykańskiego programu badawczego. 

Uczestników podzielono na trzy grupy: 

• „niepijących”, spożywających mniej niż 3 filiżanki kawy w miesiącu;
• „dużo pijących”, spożywających powyżej 3 filiżanek dziennie;
• „pijących umiarkowanie”, spożywających od 3 filiżanek miesięcznie do 3 filiżanek dziennie.

Różne wyniki u abstynentów i kawoszy

Stwierdzono, że mikrobiota osób pijących kawę wyraźnie różni się od mikrobioty tych, którzy jej nie piją. Analiza wykazała, że na ten napój reaguje pozytywnie 115 gatunków bakterii.

Niespodziewanie okazało się, że mikroorganizmem najsilniej związanym ze spożywaniem kawy jest słabo dotychczas zbadany szczep Lawsonibacter asaccharolyticus. Zgodnie z przeprowadzonymi przez naukowców obliczeniami w mikrobiocie „dużo pijących” jest go od 4,5 do 8 razy więcej niż u „niepijących” i od 3,4 do 6,4 razy więcej u „pijących umiarkowanie” niż u „niepijących”.

W drodze analizy innego zestawu danych pochodzących od kilku tysięcy osób mieszkających w 25 krajach badacze potwierdzili, że obecność L. asaccharolyticus jest powiązana ze spożywaniem kawy, niezależnie od kraju i trybu życia.

Nie chodzi o kofeinę

Aby sprawdzić, czy ten ogromny wzrost liczebności L. asaccharolyticus ma bezpośredni związek z kawą, naukowcy wyhodowali tę bakterię in vitro w kulturach wzbogaconych kawą i bez tego dodatku. Otrzymane wyniki potwierdzają, że bakteria ta rozwija się szybciej w obecności kawy, nawet bezkofeinowej, co oznacza, że to nie kofeina jest czynnikiem pobudzającym ten rozwój. 

Być może jest nim kwas chlorogenowy: zawarty w kawie polifenol przypuszczalnie wpływający na jej korzystne działanie. Jest on metabolizowany przez zawarte w mikrobiocie bakterie do postaci różnych cząstek, przede wszystkim kwasu chinowego, którego to właśnie większą ilość naukowcy stwierdzili we krwi osób wykazujących podwyższony poziom L. asaccharolyticus.

Kolejnym zadaniem badaczy będzie ustalenie, czy inne niż kawa produkty spożywcze pobudzają rozwój znanych już pożytecznych bakterii. Być może dzięki testom pozwalającym wykryć obecność lub brak niektórych bakterii związanych z danym produktem możliwe byłoby ustalanie indywidualnej diety. ³

Gdy już wydawało nam się, że młodsze pokolenia zostały wyzwolone przez feministyczne walki lat 2000, okazuje się, że jeśli chodzi o mówienie o kobiecych narządach płciowych, młodzież czuje się jeszcze bardziej zawstydzona niż ich babki. Podczas gdy 40-latki, pod wpływem reklam o świeżości krocza, otaczają się dezodorantami do okolic intymnych, młodsze pokolenie, dbające o swój wizerunek, lubuje się w zabiegach kosmetycznych, takich jak plastyka sromu (sidenote: plastyka sromu Chirurgia plastyczna sromu polegająca na zwiększeniu lub zmniejszeniu rozmiaru lub objętości warg sromowych większych. ) ¹. Każde pokolenie ma więc własne podejście do intymności. Faktem pozostaje to, że higiena i zdrowie tego delikatnego obszaru ciała powinny być przedmiotem troski osób w każdym wieku… Stąd kilka (nie)śmiałych przypomnień, aby uchylić rąbka wszelkich tajemnic.

Kobiece narządy płciowe to zarówno terra incognita pod względem anatomii, jak i tabu w rozmowach – także wśród kobiet. Do tego stopnia, że pracownicy opieki zdrowotnej mają trudności ze zrozumieniem dolegliwości swoich pacjentek, ponieważ nie udzielają one jasnych wyjaśnień lub mylą srom (zewnętrzną częścią układu płciowego) z pochwą (częścią wewnętrzną) ¹.

Na tym etapie możemy równie dobrze omówić każdy otwór. Gdy popatrzymy od przodu do tyłu, żeński narząd rozrodczy składa się z trzech otworów :

• ujście cewki moczowej połączone z pęcherzem moczowym (w którym gromadzi się mocz) kanałem zwanym cewką moczową (która umożliwia odprowadzanie moczu na zewnątrz ciała podczas oddawania moczu) ²;
• następnie wejście do pochwy (umożliwia reprodukcję);
• następnie odbyt (służy do wypróżniania się).

Mówi się również o :

Nasza strefa intymna nie jest wyjątkiem: podobnie jak inne narządy jest domem dla mikrobioty, a raczej różnych mikrobiot, takich jak :

Mikrobiota sromu, pochwy i okolic odbytu zmienia się w czasie. Na przykład na mikrobiotę pochwy wpływają wiek, hormony płciowe i czynniki zewnętrzne, takie jak zanieczyszczenie, stres, antybiotyki itp. ⁴. Mogą wystąpić zaburzenia równowagi: po menopauzie spadek estrogenu prowadzi do utraty pałeczek kwasu mlekowego, a tym samym do wzrostu pH, co skutkuje częstą dysbiozą pochwy ⁷. Jeśli chodzi o mikrobiotę odbytu, zależy ona przede wszystkim od diety i stresu: nadmierny niepokój wywołuje reakcję zapalną, która sprzyja rozwojowi patogennych bakterii w przewodzie pokarmowym, które trafiają do okolicy odbytu ¹.

Jednocześnie bliskość otworów moczowych, pochwowych i odbytu wyjaśnia możliwą „wymianę” flory między 3 mikrobiotami w tych 3 strefach… i możliwą inwazję w mikrobiocie pochwy bakterii jelitowych Escherichia coli, które mogły wyjść poza strefę okołoodbytniczą ¹.

Czasami, paradoksalnie, to niewłaściwe praktyki higieny intymnej sprzyjają wymianie lub zaburzeniom równowagi. Zbyt agresywne (przy użyciu nieodpowiednich produktów) lub zbyt częste (więcej niż raz dziennie) mycie sromu może szybko uszkodzić funkcję ochronną skóry w tym bardzo delikatnym i reaktywnym obszarze. Sama woda może wystarczyć, aby je wysuszyć i spowodować ich swędzenie i pieczenie ⁸. Jeśli chodzi o perfumowane mydła, spraye higieniczne, lubrykanty, dezodoranty itp., jakie niektóre kobiety przepisują sobie same, próbując leczyć nieprzyjemny zapach, swędzenie, ból i suchość, efekty bywają przeciwne do zamierzonych ⁴.

Innym powtarzającym się błędem jest całkowita depilacja lub golenie sromu ^1,9. Jest to modne zjawisko, które dotyka 84% amerykańskich kobiet przed menopauzą, a dla 2/3 z nich jest to codzienna lub cotygodniowa rutyna. Często jest ono uzasadniane względami higienicznymi, jednak – wręcz przeciwnie – powoduje zmiany, które ułatwiają przenikanie bakterii lub wirusów. W rzeczywistości u kobiet, które zdecydowały się na całkowitą depilację sromu, zaobserwowano zmiany w mikrobiocie pochwy ⁹.

Wydaje się, że noszenie bardzo obcisłej, syntetycznej odzieży sprzyja rozwojowi patogenów (wilgotniejsze, cieplejsze środowisko), co powoduje większe swędzenie i problemy z układem moczowo-płciowym ¹.

Dlaczego istnieje taka rozbieżność między praktykami a zaleceniami ? Niewątpliwie jest to spowodowane wieloma czynnikami :

• zbyt mało kobiet jest informowanych przez lekarza o właściwych praktykach, które należy przyjąć : 52% ankietowanych kobiet stwierdziło, że nigdy nie otrzymało takich informacji, a 25% zostało poinformowanych przez lekarza tylko raz;
• częste mylenie sromu i pochwy przyczynia się do niezrozumienia komunikatów;
• najgłupsze mity są często najbardziej trwałe ¹.

Jest to o tyle ważne, że srom jest pierwszą linią obrony w układzie płciowym kobiety ¹⁰.

Jakie kroki należy podjąć, aby utrzymać w odpowiednim stanie mikrobiotę i delikatną ochronną warstwę hydrolipidową ? Ważna jest rutyna, która uwzględnia równowagę sromu, a także wiek i specyficzne potrzeby każdej kobiety.

We wszystkich przypadkach istnieją 3 główne niezmienne zasady ¹⁰ :

• tylko mycie zewnętrzne (= srom, bez pochwy), w kierunku od przodu do tyłu (najpierw srom, potem odbyt);
• bez rękawicy toaletowej (która może zawierać bakterie), ale po uprzednim umyciu rąk;
• raz dziennie. Tylko w przypadku kobiet cierpiących na biegunki częstsze mycie części zewnętrznych (z powodu częstszych wypróżnień) może być uzasadnione. To samo dotyczy okresu menstruacji, kiedy możliwe jest przeprowadzenie drugiego mycia okolic intymnych w ciągu dnia.

Zdrowie mikrobioty pochwy zależy od właściwej higieny intymnej. Jednak czasami to nie wystarcza i może być potrzebna niewielka pomoc, aby wesprzeć dobre bakterie w naszej mikrobiocie :

Leczenie depresji, która dotyka ponad 280 milionów osób na całym świecie, nadal stanowi wyzwanie: 70% pacjentów nie reaguje na leki przeciwdepresyjne, a nawet występują u nich działania niepożądane. Stąd pilna potrzeba zidentyfikowania modyfikowalnych przyczyn i opracowania nowych terapii.

Obecnie, gdy wykazano korzystny wpływ diety śródziemnomorskiej na depresję, naukowcy zwrócili uwagę na oś jelito-mózg. A dokładniej na zależność między spożywaniem owoców cytrusowych, mikrobiotą jelitową i ryzykiem depresji u 32 427 kobiet z kohorty angielskich pielęgniarek Nurses' Health Study II (NHSII) ¹. 

Więcej owoców cytrusowych, mniej depresji

W latach 2003–2017 zaobserwowano 2173 przypadki depresji u 32 427 kobiet z NHSII. Jeśli chodzi o dietę, naukowcy wykazali, że kobiety ² spożywające najwięcej owoców cytrusowych (w porównaniu z kwintylem kobiet spożywających ich najmniej) miały po korekcie o 22% mniejsze ryzyko depresji.

Związek ten wydaje się dotyczyć owoców cytrusowych: nie stwierdzono istotnego powiązania między depresją a całkowitym spożyciem owoców, warzyw, jabłek lub bananów.

Jakie składniki owoców cytrusowych tłumaczą ich działanie antydepresyjne? Wydaje się, że jedynie naryngenina i formononetyna – dwa flawonoidy występujące w soku i skórce owoców cytrusowych – są odpowiedzialne za ten proces. Uważa się natomiast, że witamina C nie ma z tym związku.

Zaangażowane mechanizmy

Analiza mikrobioty 207 kobiet z NHSII, które wzięły udział w podbadaniu Mind-Body Study ⁴ poświęconemu zdrowiu psychicznemu, pozwoliła naukowcom wykazać, że spożywanie owoców cytrusowych promuje obecność korzystnych bakterii, w tym Faecalibacterium prausnitzii, bakterii niedostatecznie obecnej u osób cierpiących na depresję, i zmniejsza obecność niektórych bakterii prozapalnych ³.

Korelacja ta została potwierdzona przez badaczy w kohorcie mężczyzn (Men's Lifestyle Validation Study).
Pozostało zrozumieć związek między tą bakterią a mózgiem.

Uporczywy smutek, trwała utrata zdolności do odczuwania zainteresowania lub przyjemności z czynności, które wcześniej je wywoływały: zaburzenia depresyjne, zwane również „depresją”, to powszechne zaburzenia psychiczne, które według szacunków dotyczą 280 milionów osób na całym świecie. Tradycyjne metody leczenia, takie jak leki przeciwdepresyjne, często nie przynoszą oczekiwanych efektów. Niektórzy pacjenci doświadczają po nich nawet pogorszenia objawów lub niepożądanych skutków ubocznych.

A co, jeśli lekiem na depresję nie jest pigułka, tylko miska owoców? Najnowsze badania sugerują, ¹ że pomarańcze, cytryny, mandarynki, grejpfruty i inne owoce cytrusowe mogą mieć działanie antydepresyjne.

O 22% mniej przypadków depresji

Do takich wniosków doszedł zespół badaczy, którzy przyjrzeli się wpływowi spożycia owoców cytrusowych na depresję, wykorzystując dane pochodzące od ponad 32 000 kobiet z amerykańskiej kohorty, które monitorowano przez 14 lat. Co odkryli? Większe spożycie owoców cytrusowych wiązało się z 22% zmniejszeniem ryzyka depresji.

20% kobiet, które spożywały najwięcej owoców cytrusowych, było znacznie mniej narażonych na depresję kliniczną. Jak wyjaśnić takie działanie? Naukowcy twierdzą, że odpowiedź tkwi w naszej mikrobiocie jelitowej, czyli zbiorze bakterii i innych mikroorganizmów, które kolonizują nasze jelita.

Troskliwa mikrobiota

Wygląda więc na to, że te organizmy, które zamieszkują nasz przewód pokarmowy, odgrywają również kluczową rolę w naszym samopoczuciu psychicznym. Odbywa się to za pośrednictwem tego, co naukowcy nazywają osią jelito-mózg. Jak to się dzieje? Uważa się, że flawonoidy, naturalne substancje występujące w owocach cytrusowych, mogą wpływać na naszą florę jelitową – w szczególności poprzez wspieranie wzrostu Faecalibacterium prausnitzii. Bakteria ta jest zdolna do produkcji cząsteczki zwanej SAM (od S-adenozylo-L-metioniny).

I tu robi się ciekawie: uważa się, że SAM pomaga zmniejszyć aktywność enzymu, który niszczy słynne „hormony szczęścia”, czyli serotoninę i dopaminę. Więcej owoców cytrusowych i F. prausnitzii, mniej niszczących enzymów, więcej dostępnych neuroprzekaźników… i szczęśliwszy mózg! 

Endometrioza dotyka około 10% kobiet w wieku rozrodczym, powodując objawy takie jak bolesne miesiączki, ból przy oddawaniu moczu, bóle miednicy i spadek płodności, a nawet bezpłodność.

Jedna z metod diagnostycznych, laparoskopia (inwazyjna), opóźnia leczenie. Dlatego żywiono nadzieje, że kiedyś zostanie odkryty nieinwazyjny marker choroby.

Być może właśnie się udało. Tak wynika z wyników prac australijskich naukowców badających trzy rodzaje mikrobioty (jamy ustnej, jelit i pochwy), aby odkryć charakterystyczny dla endometriozy profil mikrobioty.

Większa różnorodność mikrobioty jamy ustnej i jelit

Badaniem ¹ objęto łącznie 64 kobiety :

• 24 z objawami ginekologicznymi, ale bez endometriozy potwierdzonej laparoskopowo (N-ENDO)
• 21 z endometriozą potwierdzoną laparoskopią (ENDO)
• i 19 kobiet bez objawów ginekologicznych lub niepłodności stanowiących grupę kontrolną (HC)

Analizy różnorodności alfa (sidenote: Zróżnicowanie alfa Liczba gatunków koegzystujących w danym środowisku )  wykazały pierwsze różnice: zdrowe kobiety z grupy HC wykazywały większą różnorodność mikrobioty jamy ustnej i jelit (ale nie pochwy) niż grupy N-ENDO i ENDO.

Bakterie wskazujące na chorobę…

Przede wszystkim jednak mikrobiota pochwy kobiet cierpiących na zdiagnozowaną endometriozę (ENDO) okazała się bogatsza w Escherichia, Enterococcus i Tepidimonas.

Ich stolec zawierał więcej rodzaju Lactobacillus, ale także Phascolarctobacterium – bakterii znanej z występowania w większej ilości w płynie otrzewnowym tych pacjentek, co pozwala postawić hipotezę możliwego przemieszczania się bakterii z jelit do otrzewnej.

Ponadto w jamie ustnej było więcej Fusobacterium. Czy ten oportunistyczny patogen uczestniczący w rozwoju paradontozy może tłumaczyć częstsze występowanie tego zapalenia dziąseł u kobiet cierpiących na endometriozę?

…i jej nasilenie

Wydaje się też, że mikrobiota wskazuje na nasilenie endometriozy:

• rodzaj Actinomyces jest obecny w stolcu w większej ilości w przypadku niewielkiej/umiarkowanej endometriozy (stadia 1 i 2), a Paraprevotellaceae – w przypadku endometriozy średniej/ciężkiej (stadia 3 i 4);
• mikrobiota jamy ustnej jest bogatsza w Cardiobacterium w przypadku niewielkiej/umiarkowanej endometriozy, a w Fusobacterium w przypadku endometriozy średniej/ciężkiej;
• tmikrobiota pochwy zawiera więcej rodzajów Blautia, Dorea, Collinsella i Eubacterium w przypadku endometriozy średniej/ciężkiej.

Endometrioza – choroba polegająca na rozroście endometrium (błony pokrywającej wnętrze macicy) poza macicę – dotyka około 10% kobiet w wieku rozrodczym. Niestety jedna z metod diagnostycznych oparta na laparoskopii (sidenote: Laparoskopia Laparoskopia (czyli wziernikowanie jamy otrzewnej) to metoda badania i leczenia organów jamy brzusznej stosowana zazwyczaj w znieczuleniu ogólnym. Niewielkie nacięcia powłok jamy brzusznej pozwalają chirurgowi dostać się do wnętrza jamy brzusznej w celu diagnozy (na przykład endometriozy) lub terapii (ablacji ubytków spowodowanych przez endometriozę, leczenia ciąży pozamacicznej, ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego itp.). Więcej informacji DiZerega GS, Rodgers KE, Peritoneal Fluid. The Peritoneum. 1992. pp 26-56 Sprin… )  jest inwazyjna i opóźnia rozpoczęcie leczenia, które z braku środków zaradczych ogranicza się do łagodzenia bolesnych objawów. Ale jest dobra nowina: australijscy naukowcy właśnie utorowali drogę do alternatywnej, nieinwazyjnej metody diagnostycznej. ¹

A gdyby mikrobiota mogła ujawnić endometriozę?

Naukowcy ci zainteresowali się trzema rodzajami mikrobioty: jamy ustnej, jelit i pochwy. W jakim celu? Żeby spróbować zidentyfikować charakterystyczny dla endometriozy profil mikrobioty. I udało się! W grupie kontrolnej złożonej ze zdrowych kobiet mikrobiota jamy ustnej i jelit (ale nie pochwy) była bardziej różnorodna niż u kobiet cierpiących na endometriozę. Przede wszystkim jednak u kobiet cierpiących na endometriozę zauważono zmiany dotyczące niektórych bakterii.

Na przykład ich mikrobiota pochwowa zawierała więcej Escherichia, Enterococcus i Tepidimonas. Ich mikrobiota jelitowa była bogatsza w Lactobacillus i Phascolarctobacterium – bakterię już stwierdzoną w płynie otrzewnowym (sidenote: Płyn otrzewnowy Płyn znajdujący się w jamie otrzewnowej, tj. wewnątrz błony otaczającej trzewia brzuszne. Działa jak smar, zapobiegając tarciu między narządami podczas trawienia. DiZerega GS, Rodgers KE, Peritoneal Fluid. The Peritoneum. 1992. pp 26-56 Springer New York ) pacjentek, co sugeruje, że bakterie te mogą migrować z ich przewodu pokarmowego do otrzewnej. W jamie ustnej bakterii Fusobacterium (sidenote: Fusobacterium Rodzaj nitkowatych bakterii żyjących przede wszystkim w jamie ustnej (w płytce nazębnej), układzie pokarmowym, pochwie i – w mniejszej ilości – w jamie macicy. Ta chorobotwórcza bakteria ma udział przede wszystkim w powstawaniu paradontozy (stanu zapalnego u podstawy zęba) i raka jelita grubego. )  było więcej u kobiet cierpiących na endometriozę od umiarkowanej do ciężkiej. Bakteria ta ma udział w paradontozie – zapaleniu dziąseł, które często dotyka kobiety cierpiące na endometriozę. Czy Fusobacterium tłumaczy związek endometriozy z zapaleniem dziąseł? Być może.

Endometrioza i jej nasilenie

Badacze stwierdzili też różnice uzależnione od nasilenia endometriozy. Na przykład bakteria Actinomyces jest obecna w przewodzie pokarmowym w większej ilości w przypadku endometriozy od lekkiej do umiarkowanej, natomiast Paraprevotellaceae ma związek z jej cięższymi postaciami. Jeżeli chodzi o mikrobiotę jamy ustnej, Cardiobacterium dominuje w przypadkach lekkich, a Fusobacterium w ciężkich. Co do mikrobioty pochwy, ciężka endometrioza występuje jednocześnie z intensywniejszą obecnością Blautia, Dorea, Collinsella i Eubacterium.

Próchnica, choroby przyzębia, a nawet choroby ogólnoustrojowe: mikrobiota jamy ustnej jest coraz częściej badana i analizowana. Paradoksalnie jej stopniowy rozwój w pierwszych latach życia jest nadal wielką tajemnicą.

Stąd zainteresowanie japońskim ¹ badaniem, w którym monitorowano zmiany w mikrobiocie ślinowej 54 dzieci (27 dziewczynek i 27 chłopców) w 13 punktach we wczesnym dzieciństwie: w 1. tygodniu, a następnie w kolejnych miesiącach: 1., 3., 6., 9., 12., 18., 24., 30., 36., 42., 48. i 60. (5 lat). Mikrobiota jamy ustnej ich rodziców została również pobrana, gdy ich dzieci miały 18 i 36 miesięcy, jako reprezentatywna próbka mikrobioty dorosłych. 

Bardzo szybka konfiguracja

Mikrobiota noworodków jest nadal stosunkowo uboga: tydzień po urodzeniu znaleziono tylko 25% ze 110 OTU (sidenote: Operacyjne jednostki taksonomiczne Operacyjne jednostki taksonomiczne grupujące osobniki bliskie sobie filogenetycznie )  wykrytych u ponad 85% rodziców w obu datach pobierania próbek.

Obecne rodzaje bakterii to zazwyczaj: 

• Streptococcus
• Rothia
• i Gemella

Następnie jednak wzrost jest bardzo szybki: do 80% rodzicielskich OTU jest obecnych między 6. a 18. miesiącem życia po wprowadzeniu pierwszych stałych pokarmów i pojawieniu się pierwszych zębów.

Główne rodzaje bakterii, które się tam osiedlają to:

• Neisseria
• Haemophilus
• i Fusobacterium

Jakie są konsekwencje próchnicy?

Naukowcy skupili się w szczególności na bakteriach Neisseria, Haemophilus i Fusobacterium: wcześniejsze badania wykazały, że ich stężenie w jamie ustnej odzwierciedla stan jamy ustnej pacjentów (brak lub obecność próchnicy albo chorób przyzębia).

Jednak japońskie badanie pokazuje, że te trzy bakterie osiedlają się wcześnie:

• od 6. miesiąca życia następuje szybki wzrost liczby bakterii redukujących azotany z rodzajów Neisseria i Haemophilus, które, jak się uważa, zapobiegają próchnicy zębów i chorobom przyzębia;
• w ciągu pierwszych 18 miesięcy życia F. nucleatum, związany z chorobami przyzębia, płytką nazębną i nieświeżym oddechem, kolonizuje jamę ustną dziecka.