A gdyby w przyszłości proste leczenie antybiotykiem było w stanie pomóc kobietom dotkniętym endometriozą? Taka sugestia wynika z badania przeprowadzonego w 2023 r. w Japonii. Wskazuje ono na udział Fusobacterium w powstawaniu tej choroby.
Endometrioza dotyka od 10 do 15% kobiet w wieku rozrodczym. Charakteryzuje się przewlekłymi bólami i obniżeniem płodności, a nawet bezpłodnością. Sformułowano kilka hipotez tłumaczących jej przyczynę. Przypuszczano, że najbardziej prawdopodobną jest menstruacja wsteczna. Podejrzewa się jednak również istnienie innych mechanizmów. Jak wynika z prac zespołu japońskich naukowców, udział w nich może mieć mikrobiota jamy macicy, a zwłaszcza bakteria Fusobacterium – oportunistyczny patogen sprzyjający stanom zapalnym.
Uważa się, że 1 na 10
kobiet cierpi na endometriozę
49%
Tylko 1 na 2 kobiety wie, czym dokładnie jest flora pochwy
Czy Fusobacterium jest źródłem odpowiedzi zapalnej?
Badania tkanek pobranych przy okazji histerektomii od 79 pacjentek cierpiących na endometriozę wykazały częstszą obecność bakterii z rodzaju Fusobacterium w endometrium macicy i fibroblastach jajników w porównaniu z 76 kobietami z grupy kontrolnej niedotkniętymi endometriozą (próbki pobierano podczas zabiegów wykonywanych z powodu dysplazji szyjki macicy, gruczolistości itp.). Rodzaj Fusobacterium był obecny w endometrium 64,3% chorych pacjentek u 7,1% zdrowych kobiet.
Co więcej, wymazy z pochwy wykazują obecność większej ilości tej bakterii w narządach rodnych kobiet cierpiących na endometriozę. Jest więc czym poprzeć postawioną już hipotezę udziału mikrobioty pochwy w patogenezie tej choroby, przy czym mikrobiota układu pokarmowego prawdopodobnie również się do tego przyczynia.
Przede wszystkim jednak inokulacja Fusobacterium w pochwie modelu mysiego endometriozy spowodowała wyraźny wzrost ilości fibroblastów oraz liczby i wagi zmian chorobowych, inaczej niż w przypadku innych bakterii, takich jak Lactobacillusiners lub Escherichia coli.
Badania uzupełniające pozwalają autorom zaproponować następujący scenariusz: zakażenie komórek endometrium bakteriami Fusobacterium prowadzi do wytwarzania przez makrofagi czynnika wzrostu TGF-β1, co powoduje przejście fibroblastów ze stanu spoczynku do stanu aktywności, w którym dokonują ekspresji proteiny cytoplazmatycznej zwanej transgeliną (TAGLN), co sprzyja proliferacji, migracji i adhezji fibroblastów poza endometrium. Wygląda na to, że mechanizm ten potwierdza się u ludzi: nadmierna ekspresja TAGLN występuje również w fibroblastach pacjentów, sprzyjając ich proliferacji i mobilności.
Leczenie antybiotykami?
Ponadto badacze przetestowali na zwierzęciu leczenie antybiotykami dopochwowymi o szerokim spektrum działania (metronidazolem i chloramfenikolem) przez 21 dni w celu zwalczenia F. nucleatum. Stosowana przy inokulacji Fusobacterium u myszy lub później (kiedy zmiany chorobowe powiększą się) terapia ogranicza ilość F. nucleatum i TGF-β1 oraz ekspresję TAGLN, a także zmniejsza liczbę i wagę zmian. Czy są podstawy, aby mieć nadzieję na nową metodę leczenia endometriozy? W 2023 r. prowadzone jest badanie kliniczne, którego celem jest ustalenie działania antybiotyków na kobietę cierpiącą na endometriozę. Być może jego wyniki pozwolą pewnego dnia przepisywać antybiotyk pacjentkom cierpiącym na endometriozę i zakażonym tą bakterią.
Nasze jelita, nazywane „drugim mózgiem”, prowadzą nieustanny dialog z naszym mózgiem i vice versa. To zjawisko nosi nazwę osi jelita-mózg. Nieprawidłowe funkcjonowanie tej osi może mieć udział w powstawaniu wielu zaburzeń żołądkowo-jelitowych, chorób metabolicznych, chorób neurodegeneracyjnych, chorób nerwowo-psychicznych, a także niektórych chorób skóry...
Na tej stronie powiemy Ci wszystko o osi jelita-mózg, o tym, jak została odkryta, o roli mikrobioty, o możliwych zakłóceniach tej komunikacji i o związanych z nimi chorobach. A także o tym, jak można na nią oddziaływać.
100 milionów
Układ nerwowy jelit zawiera ponad 100 milionów neuronów
Mózg
Mózg1,2to złożony organ zdolny do jednoczesnego odbioru informacji ze wszystkich części ciała, a także kierujący naszymi myślami, pamięcią, emocjami, dotykiem, ruchem, widzeniem, oddechem, temperaturą ciała, uczuciem głodu i wszystkimi mechanizmami regulującymi funkcjonowanie organizmu. Sieć 100 miliardów neuronów sprawia, że mózg jest prawdziwym dyrygentem naszego ciała.
Co to jest układ nerwowy?
Układ nerwowy3składa się z dwóch głównych części:
ośrodkowego układu nerwowego obejmującego mózg i rdzeń kręgowy,
obwodowego układu nerwowego złożonego z nerwów wychodzących z rdzenia kręgowego i docierających do wszystkich części ciała.
Układ nerwowy przekazuje sygnały między mózgiem a resztą ciała, w tym organami wewnętrznymi.
Trzewny układ nerwowy – „drugi mózg” w naszych jelitach4,5
Trzewny układ nerwowy to układ nerwowy jelit. Składa się on z sieci neuronów wyścielających ściany przewodu pokarmowego i steruje aktywnością sensoryczną, motoryczną i wydzielniczą oraz odpornością układu pokarmowego.
Masz motyle w brzuchu? Coś Ci leży na wątrobie? A może coś sprawia, że flaki się w Tobie przewracają? Wiele popularnych, używanych na co dzień powiedzeń potwierdza – czego nawet nie jesteśmy świadomi – istnienie powiązań między mózgiem a brzuchem.
Czy wiesz, że...?
Mówi się, że jelita to nasz drugi mózg, ale czy wiesz, dlaczego?5,6
Dlatego, że układ nerwowy jelit zawiera ponad100 milionów neuronów, a pod względem złożoności i funkcji (neuroprzekaźniki i cząstki sygnałowe) jest bardzo podobny do mózgu.
Pierwsza udokumentowana relacja wskazująca na możliwość istnienia związku między jelitami a mózgiem pochodzi z XIX wieku.7
Pewien kupiec handlujący futrami mimowolnie przyczynił się do postępu nauki, a jego niefortunne przygody pozwoliły odkryć związek między emocjami a fizjologią jelit8,9. Alexis St. Martin został trafiony z małej odległości w brzuch pociskiem. Pod opiekę wziął go amerykański chirurg wojskowy, doktor William Beaumont. Po operacji u pacjenta powstała (sidenote:
Przetoka
Przetoka to nieprawidłowe połączenie narządu układu pokarmowego i skóry.
), którą doktor Beaumont wykorzystał do obserwacji jelit – miał okazję zobaczyć proces trawienia na żywo!
W toku tych obserwacji zauważył, że na proces trawienia u pacjenta miał wpływ jego stan emocjonalny, gdy był on rozdrażniony lub zdenerwowany, co oznaczało zatem, że istnieje coś takiego jak oś jelita-mózg8. Później przeprowadzono inne badania naukowe, które wykazały, że komunikacja między jelitami a mózgiem jest dwukierunkowa – zachodzi w kierunku od jelit do mózgu i od mózgu do jelit – i że mikrobiota jelitowa gra w tych kontaktach kluczową rolę8,10,11.
Co to jest oś jelita-mózg?
Oś jelita-mózg można zdefiniować jako sieć dwukierunkowej komunikacji między jelitami a mózgiem – jelita wysyłają komunikaty do mózgu i vice versa. Komunikacja ta przebiega za pośrednictwemtrzech różnych dróg8,12:
drogą neuronalną (przez neurony), przede wszystkim nerw błędny i trzewny układ nerwowy;
drogą hormonalną poprzez wydzielania hormonów, takich jak (sidenote:
Kortyzol
Kortyzol jest znany jako hormon stresu. Uczestniczy on w fizycznej i/lub emocjonalnej reakcji na stres. Kortyzol ma również udział w utrzymaniu równowagi niektórych funkcji fizjologicznych, takich jak ciśnienie tętnicze, odporność, metabolizm białek, cukrów i tłuszczów oraz przeciwdziałanie stanom zapalnym.
Katsu Y, Iguchi T, Subchapter 95D - Cortisol. In Ando H, Kazuyoshi U, and Shinji N, eds. Handbook of hormones: comparative endocrinology for basic and clinical research. Pages 533-e95D-2 Academic Press, 2021.
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/B9780128010280002312), (sidenote:
Adrenalina
Adrenalina, zwana też epinefryną, to hormon wytwarzany przez nadnercza i uwalniany do krwi w sytuacji silnego stresu, zagrożenia lub intensywnych emocji. Przygotowuje on organizm do walki lub ucieczki.
https://my.clevelandclinic.org/health/body/23038-adrenaline) i serotonina;
drogą odpornościową poprzez modulację cytokin.
Oś jelita-mózg wpływa między innymi na nasze zachowanie, funkcje poznawcze (pamięć), emocje, nastrój, pragnienia i percepcję.
90%
Komórki jelita wytwarzają ponad 90% obecnej w organizmie serotoniny
Czy wiesz, że...?
Komórki jelita wytwarzają ponad 90% obecnej w organizmie serotoniny – neuroprzekaźnika wpływającego na nastrój oraz uczucie szczęścia i przyjemności, a także na apetyt8,13,14. Pozostałe 10% powstaje w mózgu, w neuronach zwanych serotoninergicznymi15. Niektóre bakterie należące do mikrobioty jelitowej mogą wpływać na wytwarzanie serotoniny w jelitach8,16.
Obraz
Czy mikrobiota odgrywa rolę w komunikacji między jelitami a mózgiem?
Można powiedzieć, że mikrobiota to trzeci element osi jelita-mózg, która staje się osią mikrobiota-jelita-mózg17
Mózg, jelita i mikrobiota jelitowa to trzy ogniwa sieci mikrobiota-jelita-mózg. Wszystkie te ogniwa są ze sobą powiązane i wchodzą ze sobą w dwukierunkowe interakcje. Mikrobiota jelitowa jest w stanie kontaktować się z mózgiem bezpośrednio, wydzielając cząsteczki sygnałowe, takie jak (sidenote:
Neuroprzekaźniki
Specyficzne cząsteczki, które umożliwiają komunikację pomiędzy neuronami (komórkami nerwowymi w mózgu), ale także wymianę informacji z bakteriami tworzącymi mikrobiotę. Produkowane są zarówno przez komórki organizmu, jak i przez bakterie mikrobioty.
Baj A, Moro E, Bistoletti M, Orlandi V, Crema F, Giaroni C. Glutamatergic Signaling Along The Microbiota-Gut-Brain Axis. Int J Mol Sci. 2019;20(6):1482.) albo (sidenote:
Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (KKT)
Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe są źródłem energii (paliwa) dla komórek organizmu, współdziałają z układem odpornościowym i biorą udział w komunikacji między jelitami a mózgiem.
Silva YP, Bernardi A, Frozza RL. The Role of Short-Chain Fatty Acids From Gut Microbiota in Gut-Brain Communication. Front Endocrinol (Lausanne). 2020;11:25.), lub pośrednio, wchodząc w interakcje z komórkami jelit pełniącymi funkcję pośredników w komunikacji z mózgiem. Mózg może też bezpośrednio lub pośrednio modulować mikrobiotę poprzez modulację fizjologii jelit w celu modyfikacji środowiska mikroorganicznego.
Jakie czynniki mogą wpływać na komunikację między jelitami a mózgiem?
Znanych jest wiele czynników wpływających na dialog między jelitami a mózgiem8
- Dieta, a zwłaszcza niektóre produkty spożywcze, takie jak czekolada, mogą regulować nasz nastrój. Również dieta śródziemnomorska jest znana z korzystnego wpływu na pamięć i zdrowie. Należy natomiast uważać na swój jadłospis i ograniczyć spożycie produktów przetworzonych i bogatych w dodatki. Z przeprowadzonego niedawno na gryzoniach badania wynika, że mogą one być źródłem niektórych zaburzeń psychicznych i behawioralnych (lęki, zaburzenia umiejętności społecznych itp.).
- Regularnaaktywność fizyczna na wiele sposobów wpływa korzystnie na nasze zdrowie. Aktywność fizyczna również przyczynia się do dobrego stanu zdrowia mózgu. Kilka badań naukowych wykazało istnienie związku między naszym układem poznawczym a poziomem aktywności fizycznej.
- Środowisko, w którym żyjemy, również jest jednym z czynników o najsilniejszym wpływie na nasze zdrowie i naszą mikrobiotę. Na przykład zanieczyszczenie zwiększa ryzyko wystąpienia chorób układu oddechowego, nowotworów i zaburzeń poznawczych.
- Niektóre leki – zwłaszcza antybiotyki – mogą wpływać na rozwój układu nerwowego dziecka i przyczyniać się do powstawania niektórych chorób.
- Badania naukowe wykazały, że pierwsze lata życia i rodzaj porodu silnie wpływają na mikrobiotę naszych dzieci i w konsekwencji na oś jelita-mózg. Kilka badań wykazało istnienie związku między porodem przez cesarskie cięcie a podwyższonym ryzykiem wystąpienia różnych zaburzeń, w tym otyłości, a także zaburzeń układu odpornościowego, takich jak astma lub alergie8. Również stres prenatalny wpływa na mikrobiotę dziecka i jej skład oraz na jego rozwój neurologiczny, a także na samą ciążę, ponieważ podwyższa ryzyko przedwczesnego porodu.18
- Stres i strach to czynniki behawioralne również oddziałujące na naszą mikrobiotę oraz na oś jelita-mózg.
- Czy zatem nasze zachowanie ma związek z naszą mikrobiotą? Tak wynika z niektórych badań. Mikrobiota gwarantuje dobry stan emocjonalny, a zatem i dobre libido i pożądanie. Jednak niekiedy wpływa też na nasze nałogi
Co się dzieje, kiedy komunikacja między jelitem a mózgiem zostaje zakłócona?
Zaburzenia osi jelita-mózg mają udział w występowaniu różnych problemów zdrowotnych.
Zaburzenia tej osi oznaczają złą komunikację między mózgiem a jelitami – albo wysyłane są błędne sygnały, albo otrzymywane komunikaty są błędnie rozumiane lub nadinterpretowane... Krotko mówiąc, jelita i mózg przestają się nawzajem rozumieć. Badania naukowe pozwalają coraz lepiej zrozumieć oś jelita-mózg i wskazują na udział mikrobioty jelitowej w coraz większej liczbie chorób8,17.
Poniżej podajemy niewyczerpującą listę stanów chorobowych, w których prawdopodobnie mają udział zaburzenia osi jelita-mózg.
Przyjrzyjmy się bliżej tym zaburzeniom:
ZABURZENIA ŻOŁĄDKOWO-JELITOWE
Zespół jelita drażliwego (IBS)
Zespół jelita drażliwego (IBS) to najczęstsze spośród zaburzeń osi jelita-mózg nazywanych kiedyś „zaburzeniami czynności jelit”. Objawia się on nawracającymi bólami podbrzusza, wzdęciami, zaburzeniami trawienia itp.
Dyspepsja czynnościowa
Dyspepsja czynnościowa to forma przewlekłej niestrawności – ból brzucha, uczucie pełności lub wzdęcia w trakcie posiłku i po nim. Ona również jest jednym z zaburzeń interakcji jelita-mózg.19,20
Przewlekłe choroby zapalne jelit
Niedawne badania wykazały udział osi jelita-mózg w przewlekłych zapalnych chorobach jelit21,22. Może ona wpływać na rozwój choroby oraz na zdrowie psychiczne.
CHOROBY METABOLICZNE
Cukrzyca typu 2
Cukrzyca typu 2 charakteryzuje się chronicznym nadmiarem cukru we krwi (hiperglikemią) związanym z zaburzeniem wytwarzania lub wykorzystania insuliny – hormonu regulującego poziom cukru. Jednym z powikłań cukrzycy typu 2 (DT2) jest spadek zdolności poznawczych23
Otyłość, nadwaga, zespół metaboliczny...
Zaburzeniom tym (otyłość, nadwaga, zespół metaboliczny). często towarzyszą problemy psychiczne, takie jak lęk, depresja, choroba afektywna dwubiegunowa oraz zaburzenia bahawioralne8.
Mikrobiota wpływa też na naszą dietę oraz na uczucie najedzenia24 a także na nasze zachowania związane z odżywianiem. Niedawne badania wykazują udział mikrobioty jelitowej i osi jelita-mózg w zaburzeniach odżywiania (oznaczających nieprawidłowości diety lub zachowania związanego z odżywianiem).25,26
Jadłowstręt psychiczny (anoreksja)
Jadłowstręt psychiczny27,28 to zaburzenie odżywiania dotykające 1% populacji, a 95% z nich to kobiety. Zaburzenie równowagi mikrobioty jelitowej prawdopodobnie ma wpływ na powstawanie i utrzymywanie się związanych z tą chorobą zaburzeń, takich jak utrata apetytu i masy ciała, poprzez oddziaływanie na oś jelita-mózg i na metabolizm.
W mikrobiocie tych pacjentek brakuje niektórych bakterii, takich jak Roseburia.
CHOROBY NERWOWE I PSYCHICZNE
Choroby psychiczne
Choroby psychiczne to grupa zaburzeń psychicznych przyjmujących bardzo różne formy. Wykazano związek niektórych takich chorób z zaburzeniami równowagi mikrobioty jelitowej.
Zaburzenia lękowe
WHO definiuje zaburzenia lękowe29,30,31 jako nadmierny strach i niepokój oraz związane z nimi zaburzenia zachowania. Objawy są na tyle poważne, że pociągają za sobą silne cierpienie lub znaczne nieprawidłowości czynnościowe. Niektóre zaburzenia lękowe mogą być związane z aktywnością mikrobioty jelitowej poprzez regulację hormonów stresu.
Zaburzenia nastroju
Depresja, zaburzenia dwubiegunowe... Zaburzenia nastroju8,32 to zaburzenia emocjonalne polegające na długotrwałym, nadmiernym przygnębieniu (depresja) lub nadmiernej wesołości albo euforii (mania) albo na obu tych stanach.
Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne33,34,35 to zaburzenie nerwowo-psychiczne dotykające 1,3% światowej populacji. Charakteryzuje się ono natręctwami (powtarzającymi się, utrwalonymi, nie pożądanymi, często wywołującymi lęk myślami lub obrazami) prowadzącymi do powtarzających się czasochłonnych zachowań kompulsywnych lub unikających, które mają na celu neutralizację lęku i niepokoju spowodowanych przez natręctwa. Niektóre badania wskazują, że pewne bakterie wytwarzające maślan są mniej obfite u pacjentów dotkniętych tymi zaburzeniami.
Schizofrenia
Schizofrenia8,36,37 dotyka około 1 osoby na 300. Ta choroba psychiczna charakteryzuje się urojeniami i omamami, izolacją społeczną oraz zaburzeniami aktywności psychicznej. Może być związana z zaburzeniami mikrobioty jelitowej i układu odpornościowego.
Zaburzenia ze spektrum autyzmu
Zaburzenia ze spektrum autyzmu38 to różnorodne zaburzenia związane z nieprawidłowościami rozwoju mózgu. Objawiają się przede wszystkim trudnościami w komunikacji, zaburzeniami interakcji społecznych i zachowania, a także powtarzanymi zachowaniami.
Niektóre badania wykazały, że mikrobiota jelitowa pacjentów autystycznych często jest zaburzona (dysbioza) i że niektóre zaburzenia jelitowe (biegunki, zaparcia itp.) często są związane z chorobą.
Jak widać, wykazany został związek dysbioz jelitowych z wieloma chorobami psychicznymi, takimi jak schizofrenia, depresja czy zaburzenia obsesyjno-kompulsywne.
Choroby neurodegeneracyjne charakteryzują się stopniowym niszczeniem niektórych neuronów.
Choroba Alzheimera
Choroba Alzheimera39,40 to najczęstsza choroba neurodegeneracyjna i główna przyczyna demencji.
Od kilku lat zainteresowanie budzi mikrobiota jelitowa, w tym pewne białka (peptydy amyloidowe) wytwarzane przez „szkodliwe” bakterie, które mogą uruchamiać mechanizm zapalny i zakłócać działanie bariery jelitowej i mózgowej, sprzyjając w ten sposób rozwojowi choroby.
Choroba Parkinsona
Choroba Parkinsona41 to choroba neurodegeneracyjna stopniowo niszcząca neurony dopaminergiczne w mózgu. Charakteryzuje się ona spowolnieniem ruchów, sztywnieniem mięśni oraz trzęsieniem.
Wykazany został jej związek z zaburzeniem mikrobioty jelitowej i osi jelita-mózg.
Stwardnienie rozsiane
Stwardnienie rozsiane42,43 to choroba zapalna ośrodkowego układu nerwowego. Charakteryzuje się „odpowiedzią autoimmunologiczną” układu odpornościowego przeciw ochronnej powłoce neuronów – mielinie. Ten stan zapalny prowadzi do degeneracji komórek nerwowych, czyli neuronów, oraz zerwania komunikacji między mózgiem a organami oddalonymi.
Niedawne badania sugerują specyficzne powiązania mikrobioty jelitowej z ryzykiem wystąpienia choroby, jej rozwojem i postępem.44
Oś jelita-mózg-skóra?
wiedziałeś?
Być może o tym nie wiesz, ale jelita i skóra mają pewne cechy wspólne45: zawierają wiele naczyń krwionośnych i połączeń nerwowych, wchodzą w interakcje z układem odpornościowym i, oczywiście, są skolonizowane przez ogromną ilość mikroorganizmów. Ale to nie wszystko. Czy zauważyłeś(-aś), jak Twoja skóra reaguje na Twoje emocje? Muzyka, strach, ekscytacja... Tak samo jest w przypadku niektórych chorób skóry, gdy jelita, skóra i mózg przestają się prawidłowo ze sobą kontaktować.
Już w roku 1930 dermatolodzy Stokes i Pillsbury46 oceniali, że stany emocjonalne (lęk, depresja) mogą zaburzać mikrobiotę jelitową i powodować miejscowe stany zapalne, które następnie nabierają charakteru ogólnoustrojowego i przenoszą się na inne organy, na przykład skórę47. Zalecali wtedy stosowanie zsiadłego mleka w celu ponownego wprowadzenia pożytecznych mikroorganizmów.
Od kilku lat rośnie liczba dowodów na istnienie powiązania jelita-mózg-skóra48. Mówiąc dokładniej, stres prowadzi do wydzielania hormonów (serotoniny, kortyzolu i innych) powodujących przepuszczalność jelit oraz miejscowy stan zapalny, który przez układ krążenia rozprzestrzenia się na cały organizm11, 23. W końcu uderza on w barierę skórną i powoduje stan zapalny skóry25. Ta oś jelita-mózg-skóra może mieć udział w niektórych chorobach skóry: Trądzik, Atopowe zapalenie skóry, Łuszczyca.
Jak utrzymać dobrą komunikację między jelitami a mózgiem?
Związek między jelitami a mózgiem nie ma już przed Tobą tajemnic. Ich dialog przebiega w obu kierunkach: od jelit do mózgu i od mózgu do jelit, a kluczem do niego jest mikrobiota jelitowa!
Jak więc zadbać o swoją mikrobiotę, żeby te komunikaty były bezbłędnie wysyłane i odbierane?
W trakcie licznych badań zadawano pytanie, jak uniknąć zaburzeń składu mikrobioty i jak zachować jej równowagę.49
To, co jemy, wpływa na równowagę naszej mikrobioty jelitowej50,51. Wpływ ten jest korzystny, jeżeli jemy produkty zróżnicowane i dobrej jakości. Dieta niezrównoważona może natomiast zaburzyć skład mikrobioty jelitowej i powodować niektóre choroby52. Ważna jest zatem wiedza o tym, jakie produkty korzystnie wpływają na nasze zdrowie.53 Są to na przykład produkty fermentowane lub naturalnie bogate w prebiotyki i pożyteczne mikroorganizmy, których pewne rodzaje mogą mieć wpływ na nasze zdrowie psychiczne. Produkty te mogą wspierać dobre samopoczucie psychiczne, oddziałując na mózg za pośrednictwem mikrobioty jelitowej.54
=> Zawiera on wywiad z prof. Rémy Burcelin, który bada mechanizmy komunikacji między mózgiem, jelitami i pozostałymi częściami ciała.
Co to jest psychobiotyk?
Psychobiotyki to probiotyki i prebiotyki korzystnie wpływające na zdrowie psychiczne za pośrednictwem mikrobioty jelitowej.55
Badacze z uniwersytetu w Cork w Irlandii sugerują rozszerzenie definicji psychobiotyków, tak aby objąć nią nie tylko probiotyki i prebiotyki, ale także wszystkie substancje oddziałujące na psychikę za pośrednictwem mikrobioty jelitowej.56
Probiotyki to żywe mikroorganizmy, które w przypadku przyjmowania ich w odpowiednich ilościach korzystnie wpływają na stan zdrowia57,58. Przeprowadzono badania przedkliniczne i kliniczne dotyczące podawania probiotyków w celu poprawy objawów stresu, lęku i depresji. Wyniki są obiecujące. 8
Prebiotyki to specyficzne, nie trawione rodzaje błonnika korzystnie wpływające na stan zdrowia. Są one selektywnie wykorzystywane przez pożyteczne mikroorganizmy bytujące w mikrobiocie gospodarza59,60. Badania wykazały, że niektóre prebiotyki mają korzystny wpływ na zaburzenia związane ze stresem8.
W celu przywrócenia równowagi ekosystemu mikroorganizmów w jelitach można dokonać transplantacji mikrobioty fekalnej (TMF) pobranej od zdrowego dawcy61. Na razie ta metoda terapeutyczna jest dopuszczona tylko w celu leczenia nawracających infekcji bakteriami Clostridioides difficile62, ale badacze bardzo się nią interesują i próbują ocenić jej wpływ na uzależnienia takie jak alkoholizm63 albo na zaburzenia interakcji jelita-mózg, takie jak zespół jelita drażliwego64,65.
W depresji mają udział nie tylko bakterie zawarte w mikrobiocie jelitowej. Mikroskopijne grzyby zasiedlające jelito grube również mają związek z tą chorobą. Tak przynajmniej sugeruje badanie przeprowadzone wśród chińskiej młodzieży.
Czy depresja ma związek z mikroskopijnymi grzybami, które wraz z bakteriami i wirusami zasiedlają nasze jelita?
To właśnie sugeruje przeprowadzone wśród dorastających pacjentów badanie, którego wyniki zostały opublikowane w czasopiśmie Journal of Affective Disorders1. To kolejny dowód istnienia osi jelitowo-mózgowej!
Badaniu poddano grzyby bytujące w jelitach 300 nastolatków
Aby zbadać tę zależność, chińscy badacze przebadali 145 cierpiących na depresję młodych osób w wieku od 12 do 18 lat. Od każdej z nich pobrali 2 g stolca i zanalizowali jego skład pod względem grzybów (czyli tak zwanej mykobioty) oraz bakterii zawartych w mikrobiocie jelitowej. Następnie porównali wyniki tych analiz z wynikami badań stolca 110 dzieci bez problemów ze zdrowiem psychicznym
Jakie wyniki otrzymali?
Przede wszystkim okazało się, że występują istotne różnice składu mykobioty nastolatków cierpiących na depresję w porównaniu z tymi, którzy nie są na nią chorzy.
Niemal co drugi Europejczyk nie wie, że mikrobiota zawiera grzyby
Nie wiedziałeś lub nie wiedziałaś, że grzyby – podobnie jak wirusy i bakterie – są składnikiem mikrobioty? Nie ma się czego wstydzić – nie Ty jeden! Jeśli wierzyć wynikom Międzynarodowego Obserwatorium Mikrobioty, szeroko zakrojonego badania przeprowadzonego przez Ipsos wśród 6500 osób z 7 krajów, niemal co drugi Europejczyk nie wie, że mikrobiota składa się z bakterii, grzybów i wirusów (46%). To samo dotyczy Brazylijczyków i Chińczyków.
„Dysbioza grzybowa”
Autorzy wyciągają zatem wniosek, że w pierwszej grupie występuje „ (sidenote:
Dysbioza
Dysbioza nie jest zjawiskiem jednorodnym; przybiera różne formy zależne od stanu zdrowia danej osoby. Zazwyczaj definiuje się ją jako zaburzenie składu i funkcjonowania mikrobioty spowodowane przez zestaw czynników środowiskowych i osobniczych zakłócających ekosystem mikroorganizmów.
Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232.) grzybowa” charakteryzująca się większą niż w drugiej grupie ilością Saccharomyces i Apiotrichum, a mniejszą Aspergillus i Xeromyces. Dysbiozę tego typu stwierdzono już u dzieci cierpiących na autyzm lub zespół Retta.
Co w tym odkryciu jest ciekawego? To, że wcześniejsze badania wykazały, iż grzyby są w stanie syntetyzować cząsteczki, które docierają do mózgu i powodują depresyjne zachowanie. Na przykład Aspergillus może pośrednio modulować stan zapalny ośrodkowego układu nerwowego i modyfikować jego funkcjonowanie.
Mykobiota – fundament zdrowia człowieka
Są mniej liczne niż bakterie (stanowią tylko 0,1% mikroorganizmów jelitowych), mniej znane, słabiej zbadane. Zawarte w mikrobiocie mikroskopijne grzyby zwane mykobiotą nie są jednak mniej ważne dla zdrowia.
Zgodnie z przeglądem opublikowanym w 2022 r. w czasopiśmie The Lancet2 :
grają ważną rolę w regulacji homeostazy i odporności;
ich nierównowaga może wpływać na niektóre choroby – choroby zapalne jelit, raka okrężnicy i trzustki, otyłość, cukrzycę, autyzm, chorobę Alzheimera i inne;
od utrzymywania ich interakcji z zawartymi w mikrobiocie bakteriami zależy dobry stan zdrowia.
Wpływ na bakterie mikrobioty jelitowej
Ustalono też, że u dzieci dotkniętych depresją obecność niektórych grzybów ma związek z obecnością pewnych bakterii, co sugeruje silną interakcję między tymi dwiema wielkimi grupami mikroorganizmów.
Ponadto te powiązania między populacjami grzybów i bakterii są wyraźnie zaburzone w porównaniu ze zdrowymi nastolatkami. A wiadomo, że od silnych interakcji między bakteriami i grzybami zależy stabilność ekosystemu mikroorganizmów.
Na przykład w mikrobiocie jelitowej nastolatków chorych na depresję ilość grzyba Penicillium i bakterii Faecalibacterium jednocześnie się zmniejsza, a bakteria Faecalibacterium prausnitzii jest dobrze znana badaczom ze swoich właściwości przeciwzapalnych oraz potencjalnego działania anksjolitycznego i przeciwdepresyjnego (u zwierząt). I odwrotnie – znany z niekorzystnego wpływu na zdrowie grzyb Candida jest dodatnio skorelowany z obecnością Bacteroides i Parasutterella, a ich współwystępowanie może mieć związek z depresją.
Jest to pierwsze badanie analizujące związki między mykobiotą a depresją u nastolatków. Jego wyniki trzeba jeszcze potwierdzić, ale i tak otwierają one nowe perspektywy – być może kiedyś będziemy w stanie modulować mykobiotę jelitową dzięki użyciu probiotyków, prebiotyków, leków przeciwgrzybowych, transplantacjom mykobioty fekalnej itp. i leczyć w ten sposób depresję – chorobę, z którą do tej pory nie radzimy sobie dobrze.
W 2023 r. klinicyści duńscy i amerykańscy opisali przypadek trzydziestolatki z historią późnych poronień cierpiącej na silną dysbiozę pochwy. Transplantacja zdrowej mikrobioty pochwy zlikwidowała dysbiozę i jej objawy. Ciąża, która potem nastąpiła, została donoszona. Rozszyfrowujemy ten przypadek kliniczny.
Historia ta jest bardzo ciekawa z naukowego punktu widzenia: kobieta z historią późnych poronień cierpiąca na silną dysbiozę pochwy skorzystała na transplantacji mikrobioty pochwy. Pięć miesięcy później miała już zdrową mikrobiotę pochwy, zaszła w ciążę i urodziła w terminie. Trzeba jednak wskazać ograniczenia tego badania: dotyczy ono tylko jednej pacjentki, u której zdiagnozowano zespół antyfosfolipidowy (APLS, trombofilia związana z poronieniami samoistnymi), którego leczenie podczas ostatniej ciąży może częściowo lub całkowicie tłumaczyć osiągnięte efekty.
50%
Tylko jedna kobieta na dwie wie dokładnie, czym jest flora pochwy
Dysbioza pochwy, objawy i powtarzające się poronienia
Przed transplantacją trzydziestoletnia pacjentka, matka jednego dziecka, przeżyła kilka poronień, niekiedy późnych (w 27. tygodniu w 2019 r., w 17. i 23. tygodniu w 2020 r.). Od 9 lat skarżyła się ona na swędzenie i upławy (obfita wydzielina z pochwy o żółtym lub zielonym kolorze i przykrym zapachu), które mimo leczenia nasilały się podczas kończących się niepowodzeniem ciąż. Nie bez powodu: w lipcu 2021 r. mikrobiota jej pochwy wykazywała bardzo silną dysbiozę i zawierała 91,3% Gardnerella spp. Mikrobiota ta stanowiła przeciwieństwo mikrobioty zdrowej, to jest zdominowanej przez kilka gatunków pałeczek kwasu mlekowego (L. crispatus, L. gasseri, L. iners lub L. jensenii) wytwarzających obniżający pH i zapewniający dobre samopoczucie kobiet kwas mlekowy.
Efekt transplantacji mikrobioty pochwy
Aby ulżyć pacjentce, we wrześniu 2021 r., w dziesiątym dniu cyklu menstruacyjnego, dokonano transplantacji mikrobioty pochwy pobranej od zdrowej dawczyni. Transplantacja nie była poprzedzona leczeniem antybiotykami. O ile bowiem terapia antybiotykami doustnymi lub dopochwowymi (metronidazolem lub klindamycyną) prowadzi do wyleczenia 80–90% przypadków dysbiozy pochwy, poziom nawrotów w ciągu roku może sięgać 60%. Co więcej, towarzyszy im ryzyko powstania oporności.
Transplantacja mikrobioty pochwy złagodziła dysbiozę i jej objawy oraz spowodowała trwającą przez kilka miesięcy dominację rodzaju Lactobacillus, a dokładniej szczepów podobnych do tych, które występowały u dawczyni. W lutym 2022 r. pacjentka w sposób naturalny zaszła w ciążę, (sidenote:
Po pierwszym poronieniu w 2019 r. wynik badania pacjentki na APLS był ujemny, a w sierpniu 2021 r., przed jej zajściem w piątą ciążę, był dodatni.
). Regularna obserwacja mikrobioty jej pochwy wykazała w szóstym tygodniu ciąży nawrót bakterii Gardnerella spp. (41,8%). Początkowo planowano dokonanie w dwa tygodnie później kolejnej transplantacji mikrobioty pochwy, ale w wyznaczonym terminie mikrobiota pacjentki ponownie była w znacznym stopniu zdominowana przez L. crispatus. Ciąża zakończyła się narodzinami zdrowego chłopca, który przyszedł na świat w drodze planowego cesarskiego cięcia.
Wyniki te muszą zostać potwierdzone dodatkowymi badaniami klinicznymi, ale sugerują, że transplantacja mikrobioty pochwy potencjalnie może być terapią dla pacjentek dotkniętych silną dysbiozą pochwy, w tym również tych, których dotyczy ryzyko powikłań po zapłodnieniu in vitro. Zdaniem autorów to studium przypadku jest dowodem prawdziwości tej koncepcji i niesie nadzieję na opracowanie terapii opartych na modulacji mikrobioty pochwy.
Badanie wskazuje na udział mucyn jelitowych w dysbiozie, która pojawia się wraz z postępem raka żołądka i w jego rokowaniach: uważa się, że sprzyjają one kolonizacji żołądka przez prozapalne bakterie jamy ustnej.
Ponieważ brak objawów we wczesnych stadiach choroby opóźnia jej leczenie, rokowanie w przypadku raka żołądka pozostaje sprawą delikatną. Chociaż w grę wchodzą czynniki genetyczne i środowiskowe, najczęstszą przyczyną jest zakażenie bakterią Helicobacter pylori, które, jak się uważa, sprzyja późniejszemu pojawieniu się innych bakterii (pochodzenia doustnego lub jelitowego) sprzyjających rozwojowi nowotworu. (sidenote:
Mucyna
Glikoproteiny, które tworzą większość śluzu, złożonego lepko-sprężystego żelu, który wyściela nabłonki wydzielnicze, chroniąc je przed obcymi cząsteczkami i organizmami chorobotwórczymi.
Źródła : Demouveaux B, Gouyer V, Magnien M, et al. La structure des mucines conditionne les propriétés viscoélastiques des gels de mucus [Gel-forming mucins structure governs mucus gels viscoelasticity]. Med Sci (Paris). 2018 Oct;34(10):806-812. French.
) wydzielane przez śluz trawienny również wydają się odgrywać rolę: specyficzne fenotypy mucyn (żołądkowe we wczesnych stadiach, jelitowe w zaawansowanych stadiach) ulegają ekspresji w gruczolakorakach. Czy do tego stopnia, że możliwe jest istnienie sygnatur mucyny i mikrobioty w gruczolakoraku żołądka? Tak przynajmniej zakłada belgijski zespół.
5.
Rak żołądka jest piątym najczęściej występującym rodzajem raka.
4.
Rak żołądka jest czwartą najczęstszą przyczyną zgonów związanych z rakiem na świecie.
Względna ekspresja mucyn żołądkowych (MUC1, MUC5AC, MUC6) i jelitowych (MUC2, MUC4, MUC13) została zbadana poprzez analizę guza i sąsiadujących tkanek nienowotworowych 108 pacjentów operowanych z powodu raka żołądka oraz biopsji 20 pacjentów, którzy przeszli gastroskopię z powodu dyspepsji czynnościowej (bez guza). Wyniki pokazują, że trzy mucyny żołądkowe ulegają ekspresji głównie w tkankach nienowotworowych (sąsiadujących lub poddanych biopsji). I odwrotnie, nadekspresja mucyny jelitowej MUC13 jest typowa dla nowotworów i koreluje ze złym rokowaniem dla rozwoju raka.
Związek między mucynami a mikrobiotą
Pod względem bakterii (zidentyfikowanych przez sekwencjonowanie genu 16S rRNA) kilka taksonów wcześniej związanych z nowotworami przewodu pokarmowego, w szczególności Corynebacterium, Fusobacterium, Streptococcus, Porphyromonas i Prevotella, różniło się znacząco między tkanką guza, sąsiednią tkanką nienowotworową i tkanką biopsyjną. Ponadto zaobserwowano powiązania między obecnymi bakteriami a specyficznym fenotypem mucyn w kontakcie ze środowiskiem guza: Helicobacter był bardziej rozpowszechniony w guzach bez mucyn, podczas gdy taksony Prevotella, Veillonella i Neisseria (niektóre z nich zostały wcześniej opisane jako patogeny jamy ustnej) wydawały się lepiej rozwijać w guzach z nadekspresją MUC13.
W kierunku prognozy dla raka żołądka?
Mucyny mogą zatem odgrywać kluczową rolę w prognozowaniu raka żołądka i tworzenia mikrobioty nowotworowej. Wzbogacenie niektórych taksonów bakterii jamy ustnej, związane z nadekspresją MUC13, może wskazywać na obecność choroby. Czy duet mucyna–mikrobiota może być wykorzystywany jako wczesny marker choroby? Być może, choć na tym etapie musimy być ostrożni – potrzebne są dalsze badania, aby potwierdzić te wstępne wnioski.
U osób dotkniętych chorobą Cushinga przez kilka lat po wyzdrowieniu utrzymuje się wyraźny brak równowagi mikrobioty jelitowej. Dysbioza ta może wyjaśniać, dlaczego pojawia się wśród nich ryzyko cukrzycy i chorób układu krążenia.
Wiemy, że brak równowagi mikrobioty ma wpływ na otyłość, insulinooporność, nadmiar trójglicerydów lub cholesterolu – wszystkie są czynnikami ryzyka cukrzycy i chorób układu krążenia.
Jeśli u osób, które cierpiały na chorobę Cushinga, czyli schorzenie wywołane łagodnym guzem przysadki mózgowej, ryzyko kardiometaboliczne jest wyższe nawet kilka lat po remisji, to czy powodem może być również dysbioza?
Aby odpowiedzieć na to pytanie, zespół hiszpańskich badaczy przeprowadził badania wśród 28 kobiet w wieku poniżej 60 lat, które cierpiały na chorobę Cushinga1. Wszystkie były w remisji od ponad 5 lat.
Pobrano ich kał w celu analizy mikrobioty, a także próbki krwi w celu pomiaru różnych parametrów krwi pod kątem ryzyka sercowo-naczyniowego. Przeanalizowano również rozkład tkanki tłuszczowej w organizmie.
Dane te porównano z wynikami grupy kontrolnej, w której skład wchodziło 25 zdrowych kobiet w tym samym wieku i o tej samej masie ciała ( (sidenote:
BMI
Wskaźnik masy ciała ocenia tuszę jednostki na podstawie oceny masy tłuszczowej ciała obliczanej jako stosunek między wagą (kg) a kwadratem wzrostu (m2).
https://www.nhlbi.nih.gov/health/educational/lose_wt/BMI/bmicalc.htm
https://www.euro.who.int/en/health-topics/disease-prevention/nutrition/a-healthy-lifestyle/body-mass-index-bmi)).
Co wykazano?
Wyraźne osobliwości na poziomie mikrobioty
Zgodnie z przewidywaniami, u kobiet w remisji doszło do nagromadzenia kilku czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych w porównaniu ze zdrowymi ochotniczkami: więcej tłuszczu w jamie brzusznej, wyższy poziom hemoglobiny glikowanej, trójglicerydów, glukozy na czczo, mniej „dobrego” cholesterolu (HDL) itp.
Ponadto u wszystkich zaobserwowano znaczną dysbiozę jelitową. Ich mikrobiota była nie tylko uboższa i mniej różnorodna, ale miała także zupełnie inną strukturę.
Szczep Suturella, nieobecny w grupie kontrolnej, został znaleziony w dużych ilościach u kobiet z grupy z chorobą Cushinga. Z kolei wiele badań donosi o obecności tej bakterii u osób cierpiących na cukrzycę, otyłość, nadmiar insuliny, miażdżycę itp.
Choroba Cushinga: gdy nadmiar kortyzolu zbiera swoje żniwo
Choroba Cushinga jest stosunkowo rzadką chorobą spowodowaną łagodnym guzem przysadki mózgowej – małego gruczołu w mózgu kontrolującego wiele funkcji organizmu2. Anomalia ta częściej dotyka kobiet niż mężczyzn. Powoduje nadmierną stymulację nadnerczy – gruczołów wydzielających kortyzol.
Narażenie narządów na nadmiar kortyzolu jest przyczyną kilku objawów, z których część zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych:
nagromadzenie tłuszczu na tułowiu, w trzewiach i na twarzy;
zbyt wysoki poziom glukozy, trójglicerydów i cholesterolu;
insulinooporność;
podwyższone ciśnienie krwi;
zanik mięśni i osteoporoza;
zwiększenie owłosienia;
niepłodność, zaburzenia seksualne itp.
Leczenie opiera się na interwencji chirurgicznej (usunięcie guza), lekach i radioterapii.
Utrzymywanie się zaburzeń metabolicznych u byłych pacjentów z zespołem Cushinga ma związek z dysbiozą
Zaskakujący fakt: u byłych pacjentów wskaźnik mierzący różnorodność bakteryjną powiązano z poziomem fibrynogenu – białka biorącego udział w krzepnięciu, a co za tym idzie, związanego z występowaniem ryzyka udaru. Wskaźnik ten był odwrotnie skorelowany z poziomem trójglicerydów, poziomem cukru we krwi i poziomem insuliny.
Sugeruje to, że utrzymywanie się zaburzeń metabolicznych u byłych pacjentów z zespołem Cushinga jest najprawdopodobniej związane z dysbiozą.
Jest to pierwszy przypadek wykazania takiego powiązania w sposób naukowy.
Wyniki te wymagają potwierdzenia w badaniach na szerszą skalę. Sugerują jednak, że pewnego dnia moglibyśmy działać w konkretny sposób – stosując probiotyki lub przeszczep mikrobioty kałowej (TMF), aby przywracać równowagę mikrobioty u osób z chorobą Cushinga.
Stawką jest możliwość zyskania wielu lat zdrowego życia!
Bytująca w jelitach bakteria Desulfovibrio prawdopodobnie wywołuje chorobę Parkinsona. Taki właśnie wniosek płynie z przeprowadzonego w Finlandii badania otwierającego perspektywę wykrywania tego schorzenia w badaniach przesiewowych, a nawet zapobiegania mu.
Co wspólnego mają ze sobą Jan Paweł II, aktor Michael J. Fox (Marty Mc Fly z Powrotu do przyszłości) i bokser Muhammad Ali? Wszyscy zachorowali na chorobę Parkinsona – degeneracyjną chorobę mózgu, której najbardziej charakterystycznym objawem jest drżenie ciała. Ale ci znani ludzie, podobnie jak prawie 9 milionów innych ludzi dotkniętych tą chorobą na całym świecie, z pewnością mają ze sobą jeszcze coś wspólnego: bakterię zwaną Desulfovibrio. A dokładniej nadmiar tej bakterii, obecnej w (zbyt?) dużej ilości u osób dotkniętych chorobą Parkinsona, zwłaszcza jej poważnymi postaciami.
Choroba Parkinsona: Definicja
Choroba Parkinsona to degeneracyjna choroba mózgu związana z zaburzeniami motorycznymi (powolnością ruchu, drżeniem, sztywnością i brakiem równowagi) oraz innymi powikłaniami, przede wszystkim zaburzeniami poznawczymi, psychicznymi, zaburzeniami snu oraz bólami i zaburzeniami sensorycznymi.A
Ważną cechą charakterystyczną tej choroby są również zaburzenia żołądkowo-jelitowe. U pacjentów zaobserwowano dysbiozę jelit. Wiele badań wykazało, że mikrobiota jelitowa za pośrednictwem osi jelita-mózg gra ważną rolę w zagrożeniu tym schorzeniem i jego rozwoju.B
Czy bakterie te są winne choroby? Tak, jeżeli wierzyć wynikom opublikowanym w 2023 r. przez zespół fińskich badaczy. Przeprowadzone przez nich prace wymagały poświęcenia pewnej liczby nicieni, okrągłych, cienkich robaków, a dokładniej osobników z gatunku C. elegans, które dostawały w pożywieniu bakterie Desulfovibrio pobrane ze stolca parkinsoników lub ze stolca ich zdrowych małżonków. Bilans operacji przedstawia się następująco: w mózgach robaków żywionych bakteriami Desulfovibrio pobranymi od chorych na chorobę Parkinsona powstało więcej typowych dla tej choroby agregatów białkowych i były one większe niż u robaków żywionych bakteriami Desulfovibrio pobranych ze stolca małżonków osób chorych. Innymi słowy, szczepy bakterii Desulfovibrio – zwłaszcza pobrane od chorych – sprzyjają akumulacji agregatów.
8,5 mln
W 2019 r. na świecie ponad 8,5 mln osób było dotkniętych chorobą Parkinsona.
329 000 zgonów
W 2019 r. choroba Parkinsona spowodowała 329 000 zgonów, co oznacza wzrost o ponad 100% od 2000 r.
Wyższa śmiertelność
Ale to nie wszystko! Po 4 dniach umarło więcej robaków żywionych bakteriami Desulfovibrio pobranymi od chorych. Tę nadwyżkę śmiertelności może tłumaczyć większa zjadliwość tych bakterii.
Odkrycie to budzi wielkie nadzieje. Chodzi nie tylko o diagnozowanie choroby Parkinsona poprzez wykrywanie tej bakterii w stolcu pacjentów, ale także o możliwość spowalniania rozwoju schorzenia, a nawet zapobiegania mu poprzez wytępienie albo po prostu ograniczenie liczebności tych chorobotwórczych bakterii.
W ciągu ostatnich 25 lat częstotliwość występowania tej choroby podwoiła się.
Niektórzy naukowcy tak podejrzewali. Bakterie jelitowe Desulfovibrio są obecnie obwiniane o tworzenie w układzie pokarmowym agregatów, które następnie przez nerw błędny przenikają do mózgu.
W chorobie Parkinsona nagromadzenie białek alfa-synukleiny (ASN) w postaci ciał Lewy’ego występuje nie tylko w mózgu, ale także w wielu innych tkankach i organach (rdzeniu kręgowym, nerwach układu autonomicznego, tkance mięśnia sercowego i innych), między innymi w układzie pokarmowym człowieka. Niektórzy badacze podejrzewają bakterię Desulfovibrio, najczęściej i najobficiej występującą u parkinsoników (zwłaszcza u dotkniętych ciężkimi postaciami choroby), o udział w tworzeniu w jelitach tych agregatów, które następnie przenikają via nerw błędny do mózgu jak (sidenote:
Prion
Priony to złożone z białek cząsteczki zakaźne związane z konkretnymi postaciami chorób neurodegeneracyjnych. Na przykład gąbczasta encefalopatia bydła (czyli BSE albo choroba wściekłych krów) to wywoływana przez priony choroba dotykająca bydło, ale mająca też wersję ludzką: chorobę Creutzfeldta-Jakoba (CJD).
Źródło: https://www.who.int/fr/news-room/fact-sheets/detail/food-safety). Ale czy te znane z wytwarzania siarkowodoru (H2S) bakterie naprawdę są do tego zdolne? To właśnie miało sprawdzić badanie przeprowadzone w Finlandii na zwierzęciu, a konkretnie na modelu nicienia C. elegans, u którego występuje ekspresja ludzkiej alfa-synukleiny.
10 chorych, 10 małżonków i nicienie
Z próbek stolca 10 chorych na chorobę Parkinsona pacjentów fińskiej kliniki oraz ich 10 zdrowych małżonków wyizolowano trzy szczepy (D. desulfuricans, D. fairfieldensis i D. piger) bakterii Desulfovibrio. Bakteriami tymi żywiono nicienie. Jednocześnie inne robaki żywiono Escherichia coli MC4100 wytwarzającą curli – włókno amyloidowe ułatwiające agregację ASN (kontrola dodatnia). Ostatniej grupie robaków podawano w pożywieniu niezdolną do wytwarzania curli bakterię E. coli LSR11 (kontrola ujemna).
8,5 mln
W 2019 r. na świecie ponad 8,5 mln osób było dotkniętych chorobą Parkinsona.
2x
W ciągu ostatnich 25 lat częstotliwość występowania tej choroby podwoiła się.
329 000
W 2019 r. choroba Parkinsona spowodowała 329 000 zgonów, co oznacza wzrost o ponad 100% od 2000 r. Wśród chorych mężczyzn jest więcej niż kobiet.
Obserwacja przekrojów głów robaków wykazała, że wszystkie trzy szczepy Desulfovibrio spowodowały pojawienie się w nich agregatów. Szczepy pochodzące ze stolca pacjentów z chorobą Parkinsona wydawały się „skuteczniejsze” w porównaniu z pobranymi od ich zdrowych małżonków – wytwarzały więcej agregatów i były one większe. Ponadto u robaków żywionych D. desulfuricans i, w mniejszej mierze, D. fairfieldensis występowały znacznie większe agregaty ASN niż u robaków żywionych D. piger.
Wpływ na śmiertelność
Jeżeli chodzi o przeżywalność, to po 4 dniach śmiertelność była najwyższa wśród robaków żywionych bakteriami Desulfovibrio pochodzącymi od parkinsoników. Tę podwyższoną śmiertelność może tłumaczyć większa zjadliwość ich bakterii prowadząca do większej liczby i toksyczności agregatów na poziomie powodującym zgon. Zdaniem autorów podwyższona zjadliwość szczepów pochodzących od pacjentów dotkniętych chorobą Parkinsona może wynikać z większej lub mniejszej zdolności Desulfovibrio do wytwarzania H2S. Siarkowodór może bowiem mieć udział w agregacji ASN poprzez ułatwianie uwalniania cytochromu c z mitochondriów.
Badanie wykazało, że bakterie Desulfovibrio nasilają agregację ASN pod względem liczby i wielkości agregatów, ale na wiele pytań nie ma jeszcze odpowiedzi. Czy wchodzące w grę mechanizmy obejmują wytwarzanie H2S? Czy badanie tych bakterii w stolcu wystarczy do diagnozowania chorych? A przede wszystkim, czy wytępienie lub ograniczenie ilości tych chorobotwórczych bakterii pozwoli zapobiegać chorobie Parkinsona?
Chmury przenoszą duże ilości różnych bakteryjnych genów oporności na antybiotyki, jak wynika z badania opublikowanego w Science of The Total Environment1. Geny te, pochodzące z antybiotyków przedostających się do środowiska, mogą również przemieszczać się na duże odległości.
Co roku dziesiątki tysięcy ton antybiotyków są używane w celu ochrony zdrowia, zwierząt i roślin. Część tych leków trafia do środowiska. Antybiotyki można odnaleźć również w ściekach, a także w rzekach, morzach i glebie, co umożliwia bakteriom bytującym w środowisku wykształcenie genów oporności, które mogą przenosić się na inne bakterie. Komórki i materiał genetyczny bakterii mogą rozproszyć się do postaci aerozolu, a następnie, pod wpływem turbulencji powietrza, wznosić się do atmosfery, przemieszczać się na duże odległości i przenikać do obiegu wody.
Oporność na antybiotyki została uznana za jedno z 10 największych zagrożeń dla ludzkości w najbliższej przyszłości.
Dowód istnienia „rezystomu” w chmurach
Francusko-kanadyjski zespół badawczy ocenił ilość genów oporności na antybiotyki w chmurach na stacji meteorologicznej w Puy-de Dôme w francuskim Masywie Centralnym na wysokości 1465 m nad poziomem morza. Między wrześniem 2019 r. a październikiem 2021 r. pobrano dwanaście próbek przy użyciu odkurzacza wysokoprzepływowego. Wykryto w nich średnie stężenie kopii genów oporności na poziomie 5400/m3 powietrza (pomiar cytometrii strumienia powietrza). Wybrane 33 geny oporności odpowiadały najważniejszym stosowanym obecnie antybiotykom: kwinolonom, sulfonamidyom, tetracyklinom, aminozydom, glikopeptydom, antybiotykom beta-laktamowym i makrolidom. Spośród nich 29 wykryto co najmniej raz, a 6 zaobserwowano w co najmniej 75% próbek.
Rozkład tych genów nie wykazywał wahań zależnych od pory roku, ale zmieniał się zależnie od pochodzenia geograficznego mas powietrza. Geny oporności na kwinolony – antybiotyki, które mają duży udział w antybiotykooporności i których stosowanie jest w Europie bardzo ograniczone od 2018 r. – występowały obficiej w oceanicznych chmurach piętra wysokiego. Geny oporności na sulfonamidy i tetracykliny występowały obficiej w chmurach powstających nad kontynentami, być może z powodu powszechnego stosowania ich w hodowli.
4,95 mln
W 2019 r. ponad 4,95 mln zgonów miało związek z opornością na antybiotyki
1,27 mln
W 2019 1,27 mln bezpośrednio przypisano opornym na antybiotyki infekcjom bakteryjnym
Atmosfera – autostrada dla rezystomu
Biorąc pod uwagę, że średnie stężenie genów oporności przenoszonych przez chmury jest równe stężeniu stwierdzonemu podczas badania (5400/m3 powietrza), badacze uważają, że chmury nieustannie przenoszą na świecie około 2,53 × 1021 kopii genów oporności. Zatem przez chmury przechodzi co roku od 1,29 × 1025 do 2,06 × 1026 genów oporności. Bardzo wiele z nich (2,2 ×1024) trafia na ziemię z opadami (a pewna część pozostaje w atmosferze).
Badanie to wskazuje, że atmosfera jest jedną z dróg rozprzestrzeniania się na świecie czynników oporności na antybiotyki. Badania umożliwiające lokalizację źródeł emisji bakterii mogą ograniczyć ich rozprzestrzenianie się2.
Czym jest Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach?
Co roku od 2015 r. WHO organizuje Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach, którego celem jest podnoszenie poziomu wiedzy o ogólnej odporności na mikroorganizmy.
Kampania ta, realizowana w dniach 18-24 listopada, zachęca społeczeństwo, pracowników służby zdrowia i decydentów do ostrożnego stosowania antybiotyków, aby zapobiec dalszemu szerzeniu się oporności na nie.
Warzywa, owoce, orzechy, grillowana ryba, oliwa z oliwek, mało mięsa i przetworzonej żywności. Według kanadyjskiego badania klinicznego przeprowadzonego na Uniwersytecie Kolumbii Brytyjskiej w Kanadzie, ta dieta, pachnąca wakacjami nad Morzem Śródziemnym, może odeprzeć ataki wrzodziejącego zapalenia jelita grubego.
Bogata w rośliny strączkowe (soczewicę, bób, ciecierzycę itp.), produkty pełnoziarniste, owoce i warzywa, orzechy i ziarna oraz oliwę z oliwek, (sidenote:
Dieta śródziemnomorska
Bogata w owoce, warzywa, zboża, rośliny oleiste (orzechy) i ryby, uboga w czerwone mięso, tłuszcze nasycone i produkty mleczne.
Lăcătușu CM, Grigorescu ED, Floria M, et al. The Mediterranean Diet: From an Environment-Driven Food Culture to an Emerging Medical Prescription. Int J Environ Res Public Health. 2019 Mar 15;16(6):942.) charakteryzuje się także umiarkowanym spożyciem ryb, drobiu i nabiału oraz niewielkim spożyciem żywności przetworzonej i czerwonego mięsa. Ta wyjątkowo korzystna dieta jest wspaniałym źródłem błonnika pokarmowego i pożytecznych związków (w szczególności słynnych polifenoli z winogron, orzechów i oliwek). Pozwala ona na zachowanie lepszej równowagi tłuszczów (mniej nasyconych kwasów tłuszczowych). Według wyników ostatniego badania klinicznego, rezultatem tej diety są korzyści zdrowotne dla osób ją stosujących, w tym pacjentów borykających się z tą prawdziwą katorgą, jaką jest (sidenote:
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) to przewlekła choroba jelita grubego (okrężnicy) charakteryzująca się zapaleniem (zaczerwienieniem i obrzękiem) oraz owrzodzeniami wzdłuż błony śluzowej jelita grubego, co może powodować bóle brzucha, skurcze, krwawienie i biegunki. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz choroba Crohna są sklasyfikowane jako nieswoiste zapalenia jelit (IBD), które dotykają 10 milionów ludzi na całym świecie.(źródło: Fondation canadienne de la santé digestive).
) jelita grubego. A był to nie byle jaki test: było to (sidenote:
Badanie randomizowane
Badanie, w którym testowane produkty są przydzielane uczestnikom losowo (ang. random).
) (sidenote:
Badanie kontrolowane
Badanie, w którym część uczestników otrzymuje placebo lub znany produkt, co umożliwia porównanie.
), czyli najświetniejsze z badań, które oferuje najwyższy poziom dowodów.
W praktyce badanie to, prowadzone przez badaczy z Uniwersytetu Kolumbii Brytyjskiej w Kanadzie, pozwoliło porównać wpływ klasycznej diety zachodniej (ubogiej w owoce, warzywa i rośliny strączkowe, bogatej w mięso itp.) z dietą śródziemnomorską u pacjentów cierpiących na wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Wyniki? Wydaje się, że dietaśródziemnomorskaopóźnia powrót napadów u pacjentów w remisji i sprawia, że nawroty są mniej nasilone: lekki powrót choroby obserwuje się u 1 na 3 pacjentów po 3 miesiącach stosowania diety śródziemnomorskiej. Jednocześnie prawie połowa pacjentów, którzy nadal stosowali dietę zachodnią, wykazała nawrót choroby z lekkimi i umiarkowanymi objawami.
114 osób na 100 000 mieszkańców
w Azji i na Bliskim Wschodzie
Jak wytłumaczyć ten efekt ochronny? Zapewne mikrobiotą jelitową. Dieta śródziemnomorska wspiera bowiem rozwój bakterii ochronnych, które produkują więcej (sidenote:
Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (KKT)
Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe są źródłem energii (paliwa) dla komórek organizmu, współdziałają z układem odpornościowym i biorą udział w komunikacji między jelitami a mózgiem.
Silva YP, Bernardi A, Frozza RL. The Role of Short-Chain Fatty Acids From Gut Microbiota in Gut-Brain Communication. Front Endocrinol (Lausanne). 2020;11:25.) korzystnych dla naszego zdrowia, a zarazem sprzyja spadkowi liczby bakterii potencjalnie chorobotwórczych. Wpływ na taki stan rzeczy może mieć wydzielina z błon śluzowych wyściełających jelita: podejrzewa się, że wzmocniona dietą śródziemnomorską uniemożliwia bakteriom chorobotwórczym dostęp do nabłonka jelit.
Wyniki te zachęcają pacjentów cierpiących na wrzodziejące zapalenie jelita grubego do wykorzystania okresów remisji choroby i przejścia na dietę śródziemnomorską. Ta mała pomoc żywieniowa, dobrze tolerowana w fazach uspokojenia choroby, jest jednak wyłącznie dodatkiem, który nie powinien powodować przerwania leczenia!
Pokonać endometriozę krótkołańcuchowym kwasem tłuszczowym pochodzacym z mikrobioty jelitowej?
Rola mikrobioty pochwy, macicy i jelit w endometriozie
