Przez lata dentyści i naukowcy skupiali się na „złych” bakteriach w naszych ustach, takich jak Porphyromonas gingivalis, jako głównych winowajcach chorób dziąseł. Jednak nowe badanie przeprowadzone na Uniwersytecie Kyushu w Japonii wykazuje, że prawdziwe szkody mogą być wyrządzane nie tylko przez same bakterie, ale także przez wytwarzane przez nie substancje chemiczne. ¹

Te substancje chemiczne, zwane metabolitami, to małe produkty uboczne, które mikroby uwalniają podczas odżywiania się i wzrostu. Pomyśl o nich jak o śladach chemicznych. Niektóre z tych śladów są toksyczne. Naukowcy odkryli, że gdy te metabolity gromadzą się, mogą podrażniać, a nawet uszkadzać komórki wyściełające nasze dziąsła, wywołując stan zapalny, który przyczynia się do chorób przyzębia.

Więcej niż bakterie: liczy się to, co one robią

Aby odkryć te powiązania, badacze zebrali próbki wody do płukania jamy ustnej od dwóch grup, 24 osób z chorobami dziąseł i 22 zdrowych osób. Ten rodzaj próbki zapewnia migawkę mikrobiomu jamy ustnej i jego aktywności podobną do „odcisku palca śliny”.

Badacze wykorzystali zaawansowane narzędzia, aby zidentyfikować nie tylko to, które bakterie były bardziej powszechne w grupie chorobowej, ale także jakie metabolity w niej występowały. Następnie przetestowali 20 z tych metabolitów bezpośrednio na ludzkich komórkach dziąseł w laboratorium.

Komórki nabłonka dziąseł (sidenote: Komórki nabłonka dziąseł Są to komórki powierzchniowe, które tworzą wyściółkę dziąseł i działają jako pierwsza bariera przed inwazją drobnoustrojów w jamie ustnej. )  są pierwszą linią obrony gospodarza w przestrzeni poddziąsłowej, w której gromadzi się płytka nazębna. Są one wykorzystywane do replikacji tego, co dzieje się w jamie ustnej.

Ten krok pozwolił zobaczyć nie tylko powiązania, ale rzeczywiste efekty biologiczne, zapewniając wskazówki co do tego, które związki mogą powodować uszkodzenia dziąseł.

Naukowcy odkryli, że kilka metabolitów związanych z chorobą, zwłaszcza homoseryna (sidenote: Homoseryna Pochodna aminokwasu, która nie występuje powszechnie w ludzkim metabolizmie, ale jest wytwarzana przez niektóre bakterie; może mieć działanie prozapalne lub cytotoksyczne na tkanki gospodarza, takie jak nabłonek dziąseł. ) , propionian, bursztynian i cytrulina, upośledza wzrost komórek gospodarza i promuje stan zapalny, który jest kluczowy dla rozwoju zapalenia przyzębia. Substancje te nie tylko tam były, ale aktywnie spowalniały wzrost komórek i wyzwalały uwalnianie IL-8 (sidenote: Interleukina-8 (IL-8) Białko sygnałowe (cytokina) uwalniane przez komórki w celu przyciągnięcia komórek układu odpornościowego, takich jak neutrofile, do miejsca infekcji lub zapalenia; podwyższony poziom IL-8 często wskazuje na trwający stan zapalny tkanek. ) , kluczowej cząsteczki w odpowiedzi zapalnej organizmu. 

Jeszcze większa niespodzianka? Homoseryna, związek wcześniej niezwiązany z chorobami jamy ustnej, była wytwarzana przez niektórych z najgorszych przestępców bakteryjnych, w tym Prevotella intermedia i P. gingivalis. Oznacza to, że te drobnoustroje nie są tylko „złoczyńcami” przez skojarzenie, ale mogą aktywnie wytwarzać toksyny, które pogarszają chorobę dziąseł. Co więcej, obecność tych metabolitów bakteryjnych jest zgodna z dysbiozą (sidenote: Dysbioza Dysbioza nie jest zjawiskiem jednorodnym; przybiera różne formy zależne od stanu zdrowia danej osoby. Zazwyczaj definiuje się ją jako zaburzenie składu i funkcjonowania mikrobioty spowodowane przez zestaw czynników środowiskowych i osobniczych zakłócających ekosystem mikroorganizmów. Levy M, Kolodziejczyk AA, Thaiss CA, et al. Dysbiosis and the immune system. Nat Rev Immunol. 2017;17(4):219-232. ) mikrobioty poddziąsłowej, gdzie brak równowagi w płytce nazębnej sprzyja wystąpieniu choroby.

Co to wszystko oznacza dla Ciebie i Twojego dentysty?

To spostrzeżenie przenosi uwagę na to, w jaki sposób określone gatunki przyczyniają się do zapalenia jamy ustnej – nie tylko poprzez kolonizację, ale także poprzez aktywność metabolitów w poddziąsłowym środowisku stomatologicznym. Przez długi czas leczenie chorób dziąseł było dość proste: znalezienie złych bakterii i pozbycie się ich. Dlatego leczenie często obejmuje głębokie czyszczenie, płukanie antyseptyczne lub antybiotyki, aby usunąć zarazki.

Opisywane badanie pokazuje jednak, że prawdziwym problemem może być nie tylko to, jakie bakterie znajdują się w jamie ustnej, ale także to, co te bakterie robią.

Te mikroby są jak miniaturowe fabryki chemiczne. Niektóre z nich wydzielają substancje, które podrażniają dziąsła i wywołują stan zapalny, nawet jeśli same bakterie nie występują w dużych ilościach. To poważna sprawa. Oznacza to, że samo pozbycie się bakterii może nie wystarczyć. Zamiast tego możemy potrzebować uderzenia w szkodliwe substancje, które te bakterie wytwarzają.

W niedalekiej przyszłości dentysta może nie tylko sprawdzać płytkę nazębną, ale także badać ślinę pod kątem szkodliwych substancji chemicznych i dostosowywać leczenie na podstawie mikrobiomu jamy ustnej. To coś nowego w dostosowanej do potrzeb opiece stomatologicznej opartej na mikrobiomie.

Dlaczego próbki śliny i poddziąsłowe mają znaczenie?

Chociaż w przedmiotowym badaniu wykorzystano wodę z płukania jamy ustnej, badacze zauważyli, że próbki płytki poddziąsłowej zapewniają jeszcze dokładniejsze odzwierciedlenie mikrobioty w miejscach zmian, szczególnie w przypadku zapalenia przyzębia. Połączenie analizy drobnoustrojów i metabolitów z płytki poddziąsłowej może wkrótce stać się złotym standardem w diagnostyce zdrowia jamy ustnej.

Mikrobiota składa się z miliardów mikroorganizmów, takich jak bakterie, wirusy, grzyby, archeony itp. Żyje w naszym przewodzie pokarmowym, skórze, jamie ustnej, nosie i płucach. Organizmy te odgrywają kluczową rolę w naszym samopoczuciu, wspomagając trawienie, stymulując układ odpornościowy i chroniąc nas przed chorobami zakaźnymi. Ale poza tymi funkcjami mikrobiota wpływa również na nasz nastrój, metabolizm, a nawet długowieczność. Brak równowagi mikrobioty, często spowodowany czynnikami takimi jak dieta, styl życia lub leki, może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, od zaburzeń trawienia po problemy sercowo-naczyniowe i depresję. Utrzymanie zdrowej mikrobioty w naszym organizmie jest zatem niezbędne dla naszego ogólnego zdrowia i dobrego samopoczucia.

To duże badanie zostało przeprowadzone przez Ipsos wśród 7500 osób w 11 krajach (USA, Brazylia, Meksyk, Francja, Niemcy, Włochy, Portugalia, Polska, Finlandia, Chiny i Wietnam). W każdym kraju przeprowadzono wywiady z reprezentatywną próbą populacji w wieku od 18 lat wzwyż. Reprezentatywność została zapewniona dzięki metodzie kwotowej zastosowanej do płci, wieku, regionu i zawodu respondenta. Ankieta została przeprowadzona online w okresie od 21 stycznia do 28 lutego 2025 roku.

Wyniki zaprezentowano 27 czerwca 2025 r. podczas Światowego Dnia Mikrobiomu.

Informacje o Biocodex Microbiota Institute

Biocodex Microbiota Institute to międzynarodowe centrum wiedzy poświęcone mikrobiocie. Instytut edukuje społeczeństwo i personel medyczny w zakresie znaczenia mikrobioty w kontekście ochrony zdrowia i dobrego samopoczucia.

BMI-25.20

Mikrobiota składa się z miliardów mikroorganizmów, takich jak bakterie, wirusy, grzyby, archeony itp. Żyje w naszym przewodzie pokarmowym, skórze, jamie ustnej, nosie i płucach. Organizmy te odgrywają kluczową rolę w naszym samopoczuciu, wspomagając trawienie, stymulując układ odpornościowy i chroniąc nas przed chorobami zakaźnymi. Ale poza tymi funkcjami mikrobiota wpływa również na nasz nastrój, metabolizm, a nawet długowieczność. Brak równowagi mikrobioty, często spowodowany czynnikami takimi jak dieta, styl życia lub leki, może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, od zaburzeń trawienia po problemy sercowo-naczyniowe i depresję. Utrzymanie zdrowej mikrobioty w naszym organizmie jest zatem niezbędne dla naszego ogólnego zdrowia i dobrego samopoczucia.

To duże badanie zostało przeprowadzone przez Ipsos wśród 7500 osób w 11 krajach (USA, Brazylia, Meksyk, Francja, Niemcy, Włochy, Portugalia, Polska, Finlandia, Chiny i Wietnam). W każdym kraju przeprowadzono wywiady z reprezentatywną próbą populacji w wieku od 18 lat wzwyż. Reprezentatywność została zapewniona dzięki metodzie kwotowej zastosowanej do płci, wieku, regionu i zawodu respondenta. Ankieta została przeprowadzona online w okresie od 21 stycznia do 28 lutego 2025 roku.

Wyniki zaprezentowano 27 czerwca 2025 r. podczas Światowego Dnia Mikrobiomu.

Informacje o Biocodex Microbiota Institute

Biocodex Microbiota Institute to międzynarodowe centrum wiedzy poświęcone mikrobiocie. Instytut edukuje społeczeństwo i personel medyczny w zakresie znaczenia mikrobioty w kontekście ochrony zdrowia i dobrego samopoczucia.

BMI-25.20

Wstępne badania sugerują jednak, że mikrobiota jako punkt styku naszego organizmu ze światem zewnętrznym może grać kluczową rolę. Wykazują one, że:

• modernizacja naszego trybu życia uderza w ekosystemy w takim samym stopniu jak w zdrowie nasze i naszej mikrobioty; 
• środowisko bogate w różnorodne mikroorganizmy działa ochronnie;
• na samym początku życia pojawia się okienko szansy, w którym rodzaj ekspozycji może predysponować organizm do chorób przewlekłych lub przeciwnie – chronić go;
• istnieją proste sposoby (nisko przetworzona, roślinna żywność, aktywność fizyczna, sen dobrej jakości, kontakt z przyrodą, ograniczenie stosowania produktów chemicznych i leków itp.) stworzenia ekspozomu korzystniejszego dla naszego zdrowia.

Dieta

• Wybieraj częściej żywność „surową”, biologiczną i sezonową (owoce, warzywa, rośliny strączkowe, zboża pełnoziarniste itp.) bogate w błonnik, witaminy i minerały, a zmniejszaj udział produktów wysoko przetworzonych (gotowe dania, przetworzone mięso, krakersy, produkowane przemysłowo ciasta, słodycze itp.).
• Jedz więcej drobiu i ograniczaj inne rodzaje mięsa (wieprzowinę, wołowinę, cielęcinę, baraninę, jagnięcinę, podroby) do 500 g tygodniowo. Spożywaj je na przemian z produktami zawierającymi więcej białka roślinnego, na przykład warzywami strączkowymi albo produktami ze zboża pełnoziarnistego lub częściowo pełnoziarnistego.
   

• Unikaj wody butelkowanej, która może zawierać mikroplastik. Wybieraj raczej wodę filtrowaną przy użyciu filtra z węglem aktywowanym lub działającego na zasadzie odwróconej osmozy – obecnie takie urządzenia najskuteczniej usuwają „wieczne chemikalia” (PFAS) .
• Ogranicz zużycie opakowań z tworzyw sztucznych i rozciągliwych folii. Częściej kupuj produkty luzem i używaj woskowijek (Bee Wrap, tkaniny powleczonej woskiem pszczelim) do owijania resztek i pakowania kanapek. 
• Używaj pojemników ze szkła lub pyreksu (obojętnych), a nie z tworzywa sztucznego, zwłaszcza do podgrzewania jedzenia w kuchence mikrofalowej. 

Higiena

Używaj jak najprostszych i jak najmniej perfumowanych produktów: olejów roślinnych, hydrolatów, naturalnych mydeł, kremów na bazie naturalnych produktów z krótką listą składników. Istnieją aplikacje (Yuka, INCI Beauty, Ingred i inne) umożliwiające skanowanie produktów i rozpoznawanie tych, które zawierają mniej problematycznych substancji. 

Zdrowie

• Unikaj samoleczenia, zwłaszcza antybiotykami.
• Niezużyte leki odnoś do apteki (unikaj wyrzucania ich do śmieci lub wylewania do zlewu).

Dom

• Do sprzątania używaj raczej tradycyjnych produktów (mydła marsylskiego, octu, sody, naturalnych glinek itp.). Unikaj zbyt agresywnych i perfumowanych środków czyszczących oraz zmiękczających. 
• Unikaj rzezi mikroorganizmów – usuń z domu produkty zawierające chlor i wszystkie produkty zabijające mikroorganizmy.
• Unikaj pachnących świec, dezodorantów do pomieszczeń, aerozoli itp.
• Unikaj mebli z płyt wiórowych, lakierowanych, malowanych itp., zwłaszcza w pokojach dziecięcych. Są one źródłem lotnych składników organicznych 
• Wietrz pomieszczenia codziennie przez 10 minut.

Rozrywki, aktywność fizyczna, radzenie sobie ze stresem

• Jak najwięcej czasu spędzaj w kontakcie z przyrodą.
• Pozwalaj dzieciom na zabawę w kontakcie z roślinnością i zwierzętami.

• Ogranicz kontakt z ekranami na rzecz zajęć artystycznych, kreatywnych i uprawianych w grupie (gier, muzyki, malarstwa itp.).
• Ogranicz siedzący tryb życia i włącz aktywność fizyczną do codziennego rozkładu zajęć: wybieraj spacer, rower albo łyżworolki zamiast pojazdów silnikowych, schody zamiast windy itp.
• Wybieraj sposoby spędzania urlopu respektujące otoczenie zarówno pod względem sposobów spędzania wolnego czasu, jak i środków transportu.
• Dbaj o swoje zdrowie psychiczne: stosuj techniki radzenia sobie ze stresem (medytację, techniki oddechowe, koherencję serca) i naucz się zwalniać tempo, słuchać siebie, kontemplować, komunikować…

Praca

• Zasięgnij informacji o związanych z Twoją pracą ekspozycjach na substancje chemiczne (spaliny z silników wysokoprężnych, krzemionkę krystaliczną, azbest itp.), czynniki biologiczne (bakterie, wirusy lub pleśnie, które mogą powodować zakażenia, alergię lub zatrucie), czynniki fizyczne (hałas, wysoką temperaturę, niską temperaturę, promieniowanie itp.) lub stres (godziny pracy, rytm pracy, brak środków, napiętą atmosferę itp.).
• Przestrzegaj fachowych porad w zakresie prewencji.

Przeczytaj inny artykuł

Wróć do poprzedniej strony

1000 pierwszych dni

Od kilku lat wiadomo, że mikroorganizmy zawarte w mikrobiocie jelitowej są niezbędne do rozwoju układu odpornościowego. Udział w tym procesie mogą mieć również jednak inne mechanizmy związane z przedwczesną ekspozycją płodu na czynniki środowiskowe. 

Okres okołoporodowy

• Ciąża: mikrobiota matki (jelitowa, skórna, płucna i – potencjalnie – łożyskowa) prawdopodobnie ma duży wpływ na dojrzewanie układu odpornościowego potomstwa. Jedno z badań wykazało na przykład, że ekspozycja kobiet ciężarnych na bakterie pochodzące z obory zmniejsza ryzyko zachorowania ich dzieci w przyszłości na astmę. Istnieje też mikrobiota łożyskowa – bardziej podobna do mikrobioty jamy ustnej matki niż do mikrobioty pochwy lub jelit – która może grać rolę w tym dojrzewaniu.
• Poród: niemowlęta urodzone siłami natury są kolonizowane przez mikroorganizmy podobne do tych, które są obecne w pochwie matki. Mają one również bogatszą i bardziej zróżnicowaną mikrobiotę niż dzieci urodzone przez cesarskie cięcie, co wiąże się z mniejszym ryzykiem astmy.
• Karmienie piersią

Znaczenie mają również inne czynniki ekspozomu okołoporodowego (leczenie antybiotykami, karmienie piersią, nawyki związane z żywieniem itp.).
 

Wczesne dzieciństwo

Od połowy ubiegłego stulecia zmiana stylu życia na wygodniejszy, a mieszkań na nowocześniejsze i bardziej „higieniczne” zaburzyła ekspozycję ludzi na mikroorganizmy. Zmiany te mogą zwiększać podatność dzieci na przewlekłe choroby zapalne.

Są mocne dowody na to, że wczesna ekspozycja na bogate, zróżnicowane populacje mikroorganizmów działa ochronnie pod warunkiem, że ma miejsce na początku życia. Nazywa się to „okienkiem okazji”. 

Wbrew temu, co mówi intuicja, różne badania wykazały, że obecność zwierząt towarzyszących, gryzoni, grzybów lub bakterii w środowisku, w którym żyje niemowlę lub małe dziecko, poprawia różnorodność bakterii jego mikrobioty i może chronić je przed astmą. 

Dzieciństwo i okres dojrzewania 

To, że ekspozom może mieć znaczenie, zostało wykazane przez badanie prowadzone przez 8 lat na 504 dzieciach w wieku od 6 do 9 lat. Badacze zmierzyli wpływ różnych ekspozycji (na żywność, aktywność fizyczną, sen, zanieczyszczenie powietrza, status społeczno-gospodarczy) na markery krwi (metabolity).

Co więcej, wysoki scoring ekspozomu ma związek z obniżonym poziomem octanu, krótkołańcuchowego kwasu tłuszczowego (sidenote: Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe są źródłem energii (paliwa) dla komórek organizmu, współdziałają z układem odpornościowym i biorą udział w komunikacji między jelitami a mózgiem. Silva YP, Bernardi A, Frozza RL. The Role of Short-Chain Fatty Acids From Gut Microbiota in Gut-Brain Communication. Front Endocrinol (Lausanne). 2020;11:25. ) wytwarzanego przez mikrobiotę jelitową. Badania sugerują, że octan może mieć korzystny wpływ na zdrowie metaboliczne oraz zdrowie układu sercowo-naczyniowego i układu nerwowego. 

Trądzik

Inne badanie, przeprowadzone wśród dorastającej młodzieży, wykazało, że wiele czynników związanych z trybem życia (spożywanie odtłuszczonego mleka i suplementów zawierających białka z serwatki – takich jak „whey”, stres, zanieczyszczenia, leki, czynniki klimatyczne itp.) wyraźnie wpływają na rozwój i nasilenie trądziku oraz skuteczność leczenia. 

Produkty do pielęgnacji i kosmetyki należące do ekspozomu zewnętrznego mogą pobudzać stan zapalny i zaostrzyć trądzik, modyfikując barierę skórną i równowagę mikrobioty skórnej, co sprzyja wydzielaniu sebum, modyfikacji mikroorganizmów i pobudzeniu wrodzonej odporności. 

Zdrowie psychiczne

Wiadomo również, że w okresie dojrzewania stres, często silniejszy niż w innych okresach życia, a także wzrost ilości wytwarzanych przez organizm androgenów (na przykład testosteronu) mogą modyfikować mikrobiotę, a tym samym oś jelita-mózg. 

Badania sugerują, że te zmiany ekspozomu wewnętrznego mogą grać rolę w występowaniu chorób psychicznych, z których wiele objawia się po raz pierwszy w okresie dojrzewania. 

Dorosłość 

Jest coraz bardziej oczywiste, że mikrobiota jelitowa uczestniczy w różnych aspektach samopoczucia fizycznego i psychicznego. A także, że jej struktura i funkcjonowanie w dużym stopniu zależą od trybu życia. 

O ile wpływ ekspozomu na początku życia ma fundamentalne znaczenie, to wiadomo, że jego szkodliwe działanie może się ujawnić w wieku dorosłym. Zachodnie nawyki dietetyczne (dieta uboga w zboża, owoce, warzywa i zboża pełnoziarniste, a bogata w produkty pochodzenia zwierzęcego i żywność wysoko przetworzoną) mogą na przykład powodować zaburzenia biofilmu i bariery jelitowej, które mogą skutkować większą przepuszczalnością jelit. 

Fragmenty bakterii przenikają wtedy do krwi (endotoksyny albo lipopolisacharydy), powodując przewlekły stan zapalny niskiego stopnia, który może mieć szkodliwe konsekwencje metaboliczne i behawioralne. I odwrotnie – dieta bogata w błonnik i substancje fitochemiczne pochodzenia roślinnego może sprzyjać różnorodności mikroorganizmów i zmniejszać stres oksydacyjny oraz ilość czynników zapalnych. 

Niezrównoważona dieta w połączeniu ze stresem, brakiem kontaktu z przyrodą, środowiskiem ubogim w mikroorganizmy i brakiem aktywności fizycznej na wolnym powietrzu mogą też prowadzić do zaburzenia różnorodności mikroorganizmów zawartych w mikrobiocie jelitowej i skórnej. A mniejsze zróżnicowanie mikrobioty oznacza zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego i przewlekły stan zapalny, który może uderzyć we wszystkie narządy i utorować drogę przewlekłym chorobom.  

Seniorzy

Zaawansowany wiek ma zazwyczaj związek ze zmianami mikrobioty jelitowej. Z biegiem czasu ma ona tendencję do utraty różnorodności i równowagi (dysbioza), co przyczynia się do nasilenia procesów zapalnych i większej podatności na choroby atakujące osoby starsze. 

Natomiast utrzymywanie z biegiem czasu zrównoważonej mikrobioty sprzyja prawidłowemu funkcjonowaniu metabolizmu i układu odpornościowego oraz utrzymaniu dobrego stanu serca, kości i funkcji poznawczych. 

O ile wciąż trwają badania zaburzeń mikrobioty pojawiających się z upływem czasu, to z badań nad mikrobiotą stulatków wynika, że istotne mogą być niektóre czynniki ekspozomu. 

Na przykład nawyki dietetyczne, a zwłaszcza praktykowanie diety śródziemnomorskiej (bogatej w błonnik i antyoksydanty), są skorelowane z gatunkami mikroorganizmów jelitowych związanymi z długowiecznością.  Uprawianie aktywności fizycznej, brak palenia tytoniu i zadowalające warunki pracy również mogą mieć znaczenie.

Przeczytaj resztę artykułu

Wróć do poprzedniej strony

Zaburzenia psychiczne

Pewne badania wskazują, że ekspozycja mikrobioty jelitowej na czynniki środowiskowe wpływa na zdrowie psychiczne:

• Stres w ciąży zaburza mikrobiotę matki, co zwiększa zagrożenie zaburzeniami psychicznymi u dzieci .
• Stres związany ze zmniejszeniem bioróżnorodności mikroorganicznej w środowisku zaburza barierę jelitową, co sprzyja ogólnoustrojowemu stanowi zapalnemu, o którym wiadomo, że gra rolę w niektórych zaburzeniach psychicznych, zwłaszcza depresji .
• Dieta śródziemnomorska (sidenote: Dieta śródziemnomorska Bogata w owoce, warzywa, zboża, rośliny oleiste (orzechy) i ryby, uboga w czerwone mięso, tłuszcze nasycone i produkty mleczne. Lăcătușu CM, Grigorescu ED, Floria M, et al. The Mediterranean Diet: From an Environment-Driven Food Culture to an Emerging Medical Prescription. Int J Environ Res Public Health. 2019 Mar 15;16(6):942. ) zwiększa ilość przeciwzapalnych metabolitów bakteryjnych i zmniejsza ilość metabolitów sprzyjających stanom zapalnym, przez co poprawia funkcje poznawcze i wykazuje działanie zapobiegające depresji  .

Ponadto nierównowaga mikrobioty może narażać mózg na zakłócenia transmitowane przez oś jelita-mózg. Dysbioza jelit może więc być źródłem wczesnego epizodu psychotycznego. 

Astma i choroby alergiczne

Liczba osób dotkniętych chorobami alergicznymi nieustannie rośnie na całym świecie. Przyczyną tego wzrostu może być ekspozom.

Coraz więcej badań sugeruje, że ekspozycja na substancje obecne w środowisku (zanieczyszczenia powietrza, detergenty, mikroplastik, nanocząsteczki, przetworzoną żywność, emulgatory i inne), a także zmniejszenie bioróżnorodności i pogorszenie stanu środowiska są przyczynami zmian sprzyjających tym zaburzeniom immunologicznym:

• zaburzenie barier nabłonkowych skóry, dróg oddechowych i jelit;
• zmiana składu mikroorganizmów wchodzących w skład mikrobioty. 

Jeżeli chodzi o jelita, to wykazano, że niektóre czynniki ekspozycji powodują uszkodzenia barier nabłonkowych pociągające za sobą dysbiozę i zwiększenie przepuszczalności. Jest ona przyczyną zaniku „immunomodulacyjnego” (chroniącego przed alergiami) działania bakterii zawartych w mikrobiocie. 

Nowotwory i choroby jelit

Nowotwory coraz częściej występują wśród młodych osób. Jednym z nich jest rak jelit. W ciągu ostatnich 30 lat stał się on o około 50% częstszy wśród osób w wieku od 25 do 49 lat w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Australii i kilku krajach Europy. 

To samo dotyczy przewlekłych chorób zapalnych jelit (CIBD – chronic inflammatory bowel diseases), których najczęstsze występowanie stwierdza się w krajach najbardziej uprzemysłowionych, takich jak kraje Europy Północno-Zachodniej i Stany Zjednoczone. Są one tym częstsze, im wyższy jest poziom rozwoju społeczno-gospodarczego. 

O ile przyczyny CIBD są mało znane, to wiadomo, że dysbioza gra w tym przypadku ważną rolę.  

Zdaniem zespołu francuskich naukowców jest coraz więcej dowodów, że żywność wysoko przetworzona, a zwłaszcza dodatki do niej, to przyczyna CIBD, raka jelita grubego i zespołu jelita drażliwego. Wiadomo zwłaszcza, że emulgatory, słodziki, barwniki, mikroplastik i nanocząsteczki wywierają szkodliwy wpływ na mikrobiotę jelitową, przepuszczalność jelit i stany zapalne jelit, co może mieć znaczne konsekwencje dla ryzyka występowania chorób jelit. 

Przeczytaj resztę artykułu

Wróć do poprzedniej strony

Problem polega na tym, że wiele czynników ekspozomu zewnętrznego (dieta uboga w błonnik lub bogata w tłuszcze, emulgatory, metale ciężkie, ftalany, mikroplastik, drobne cząsteczki obecne w powietrzu, pestycydy, zanieczyszczenia środowiska, stres i inne) mogą zaburzać równowagę naszej mikrobioty i powodować dysbiozę. 

Wiadomo, że ma ona związek z wieloma chorobami przewlekłymi: otyłością, cukrzycą typu 2, astmą, przewlekłymi chorobami zapalnymi jelit, chorobami autoimmunologicznymi, depresją, zaburzeniem rozwoju mózgu itp. 

Mniejsza bioróżnorodność = zagrożenie dla mikrobioty i dla zdrowia

To prawdziwa bomba z opóźnionym zapłonem, której istnienie potwierdziła międzynarodowa grupa ekspertów IPBES : na skalę światową bioróżnorodność „maleje szybciej niż kiedykolwiek wcześniej w historii ludzkości”.  Załamanie to jest konsekwencją ocieplenia klimatu, a także rabunkowej eksploatacji gleb oraz zanieczyszczenia. 

Jest to problem dla naszej mikrobioty, ponieważ mniejsza liczba gatunków zwierząt i roślin oznacza mniejszą różnorodność mikroorganizmów w ekosystemach, a zatem więcej zakłóceń obiegów immunomodulacyjnych, w których uczestniczy mikrobiota, i więcej alergii oraz chorób autoimmunologicznych. 

Jak twierdzi Światowa Organizacja Alergii, „utrata bioróżnorodności pociąga za sobą ograniczenie interakcji między mikrobiotą środowiskową a ludzką, co może prowadzić do dysfunkcji układu odpornościowego i zaburzenia mechanizmów tolerancji”. 

Od 2005 r. wiadomo natomiast, że środowiska bogate w mikroorganizmy (gospodarstwo wiejskie, bliskość przyrody) są skorelowane z ochroną przed chorobami układu odpornościowego. 

Ekspozom grzybowy: regulator odpowiedzi immunologicznej

Mikrobiota, czy to jelitowa, pochwowa, płucna czy skórna – składa się nie tylko z bakterii, ale także z wirusów, archeonów… i grzybów. Te ostatnie stanowią „mykobiotę” niezbędną dla równowagi i stabilności mikrobioty ludzkiej. Kilka badań z udziałem niemowląt wykazało, że skład grzybowej części mikrobioty jest skorelowany z ryzykiem wystąpienia choroby alergicznej. 

We now know that the mycobiota largely depends on the fungal exposome. Analyses of fungal taxa have shown that the fungi most frequently found in the gut, mouth, lungs, and on the skin are the same as those found in the environment, whether indoors (walls, furniture, indoor air, etc.) or outdoors (food, water, soil, etc.).  

Wiadomo już, że mykobiota w dużym stopniu zależy od ekspozomu grzybowego. Analiza taksonów wykazuje, że grzyby najczęściej występujące w jelitach, jamie ustnej, płucach i na skórze to te same grzyby, które występują w środowisku, czy to wewnętrznym (w ścianach, meblach, powietrzu wypełniającym pomieszczenia itp.), czy zewnętrznym (w pożywieniu, wodzie, glebie itp.).  

Wszechobecność grzybów w środowisku może więc być źródłem ich stałego kontaktu z organizmem modulującego odpowiedź immunologiczną u ludzi.

Leki, ekspozom i mikrobiota: krucha równowaga 

Leki jako element naszego ekspozomu wchodzą w złożone interakcje z mikrobiotą jelitową i wpływają jednocześnie na jej skład i funkcjonowanie. 

Weźmy na przykład niektóre często stosowane terapie, takie jak inhibitory pompy protonowej (IPP) używane w leczeniu refluksu żołądkowego. IPP modyfikują kwaśne środowisko żołądka, umożliwiając bakteriom bytującym w jamie ustnej dotarcie do jelit. Może to wpływać na ekosystem mikroorganiczny poprzez ułatwienie wzrostu niektórych szczepów. Zmiany te, związane ze zwiększonym ryzykiem zakażeń takich jak zakażenie Clostridium difficile, można kontrolować poprzez odpowiednie stosowanie tych leków (unikanie w miarę możności długotrwałego leczenia) i obserwację przez lekarza.  

Mikrobiota nie jest biernym widzem, aktywnie uczestniczy w transformacji leków.

Na przykład bakterie jelitowe mogą poprawiać skuteczność działania metforminy, leku przeciwcukrzycowego, poprzez pobudzanie wytwarzania korzystnych dla zdrowia krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (sidenote: Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe są źródłem energii (paliwa) dla komórek organizmu, współdziałają z układem odpornościowym i biorą udział w komunikacji między jelitami a mózgiem. Silva YP, Bernardi A, Frozza RL. The Role of Short-Chain Fatty Acids From Gut Microbiota in Gut-Brain Communication. Front Endocrinol (Lausanne). 2020;11:25. ) (SCFA).

I odwrotnie – w niektórych rzadkich przypadkach mikrobiota może przekształcać aktywne cząsteczki w substancje toksyczne. Dzieje się tak w przypadku brywudyny – zakazanego obecnie leku antywirusowego, który mikroorganizmy jelitowe mogą przekształcać w toksyczny dla wątroby bromowinylouracyl.

Przeczytaj resztę artykułu

Wróć do poprzedniej strony

Żywność, którą jemy, woda, którą pijemy, powietrze, którym oddychamy, nasze mieszkanie, środowisko, w którym pracujemy… W jakim stopniu czynniki, z którymi człowiek styka się od urodzenia do śmierci, mają znaczenie w nieubłaganym rozwoju chorób przewlekłych? Nad tym właśnie głowią się naukowcy. 

Choć od lat usiłują oni zmierzyć wpływ każdego z tych czynników na zdrowie, trzeba jednak stwierdzić, że jeszcze bardzo mało wiemy o zaburzeniach fizjologicznych, które powodują, gdy występują łącznie i kumulują się z biegiem lat.

Niektóre działają synergicznie (mówimy wtedy o efekcie koktajlu), inne kompensują się nawzajem, jeszcze inne są ważne w jednym momencie życia, a w innym nie. Zdarza się też, że konsekwencje różnią się zależnie od czasu trwania ekspozycji.  

Ekspozom: globalne podejście do zdrowia

Urbanizacja, stres, zmiany klimatu, nowoczesne żywienie, toksyczne produkty… Motywowany koniecznością lepszego zrozumienia ekspozycji – często złożonej – na te liczne czynniki środowiskowe angielski epidemiolog Christopher P. Wild (obecnie dyrektor Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem [IARC]) zaproponował w 2005 r. koncepcję „ekspozomu”. Zdefiniował go on jako „ogół ekspozycji, z którymi dana osoba styka się od poczęcia do śmierci”. 

Jego zdaniem ekspozom to „złożona, dynamiczna całość ekspozycji, z którymi człowiek styka się przez całe swoje życie, obejmująca środowisko chemiczne, mikrobiologiczne, fizyczne, sposób spędzania wolnego czasu, stosowane leki, styl życia, dietę i zakażenia”.  

Oddychanie, mycie się, ubieranie się, jedzenie, praca, sen, okazuje się, że to nie są zwykłe, nic nie znaczące czynności. Pociągają one za sobą ekspozycję na źródła mikrocząsteczek, substancje chemiczne, zanieczyszczenia, metale ciężkie, stres, hałas, promieniowanie… a wszystko to jest potencjalnie szkodliwe dla naszego organizmu i naszej mikrobioty.

Lepsze poznanie ekspozomu, czyli ekspozycji, którym jesteśmy poddawani przez całe nasze życie, ma więc podstawowe znaczenie dla zmniejszenia zagrożenia chorobami i włączenia do codziennego życia właściwych nawyków. Jaki związek ma z tym mikrobiota? 
 

Mikrobiota i ekspozom: dialog u podstaw naszego zdrowia 

A co jeśli nasze zdrowie zależy od dialogu między środowiskiem a miliardami mikroorganizmów zamieszkujących nasze ciało ? Zanieczyszczenia, jedzenie, stres, natura… eksposom nieustannie wchodzi w interakcję z naszą mikrobiotą i może influencerować jej delikatną równowagę. To mało znane, ale kluczowe powiązanie, szczególnie w profilaktyce chorób przewlekłych. Wpływ natury na naszą mikrobiotę, i ten wynikający z urbanizacji, są tego najlepszym przykładem.

Odkryj, jak ta cicha wymiana kształtuje nasze zdrowie.

Mikrobiota pod presją: w jaki sposób ekspozom sprzyja chorobom przewlekłym

Nasze środowisko ma ogromny wpływ na nasze zdrowie… poprzez oddziaływanie na naszą mikrobiotę. Zaburzacze hormonalne, mikroplastiki, leki, ultraprzetworzona żywność – wszystkie te elementy eksposomu osłabiają nasz ekosystem jelitowy i sprzyjają rozwojowi chorób przewlekłych. Nauka odkrywa dziś, w jaki sposób te zaburzenia mogą prowadzić do otyłości, depresji, nieswoistych zapaleń jelit (IBD) i alergii. Przykłady to m.in. eksposom grzybiczy i oporność bakterii.

Poznaj powiązania między środowiskiem, dysbiozą a chorobami cywilizacyjnymi.

Od urodzenia do śmierci stykamy się z ekspozomem, który na różne sposoby wpływa na nasze zdrowie

Nasza wrażliwość na środowisko zmienia się z wiekiem. Już od okresu ciąży eksposom wpływa na układ odpornościowy, kształtuje mikrobiotę niemowlęcia i decyduje o przyszłym ryzyku wystąpienia astmy lub alergii. W okresie dojrzewania oddziałuje na zdrowie psychiczne i kondycję skóry. W dorosłości warunkuje poziom stanu zapalnego i ogólne samopoczucie. U osób starszych może wspierać lub zaburzać długowieczność – co pokazują badania nad mikrobiotą stulatków.

Odkryj, jak każdy etap życia wchodzi w interakcję z eksposomem.
 

Kierunek: bardziej przyjazny ekspozom 

Nie wszystko jest w naszych rękach, ale możemy coś z tym zrobić! Korzystny eksposom jest możliwy: dieta bogata w błonnik, aktywność fizyczna, kontakt z naturą, delikatna higiena, ograniczenie działania zaburzaczy… to proste sposoby, by chronić naszą mikrobiotę i zapobiegać chorobom. Dieta śródziemnomorska i środowisko bogate w mikroorganizmy są tego żywym dowodem.

Odkryj konkretne sposoby na stworzenie zdrowego środowiska.

Mikrobiota to strażnicy naszego środowiska. Stanowią żywe interfejsy między naszym ciałem a światem zewnętrznym i wiernie odzwierciedlają otaczające nas środowisko. Zrozumienie eksposomu to klucz do poznania mechanizmów, które pozwolą nam lepiej żyć, zdrowiej się starzeć i zapobiegać chorobom przyszłości. Podejście eksposomiczne rzuca nowe światło na nasze relacje ze zdrowiem publicznym, ekologią i codziennymi nawykami.

Jeśli czytasz ten artykuł, prawdopodobnie wiesz, że mikrobiom ma fundamentalne znaczenie dla zdrowia w wielu układach organizmu: od metabolizmu po odporność, a nawet funkcje poznawcze. Jednak zdefiniowanie tego, jak naprawdę wygląda „zdrowe” jelito – takie, które jest nie tylko obecne, ale także odporne i powiązane z dobrym samopoczuciem – stanowi ogromne wyzwanie, biorąc pod uwagę jego bardzo dużą zmienność u różnych ludzi i w różnych miejscach.

Badanie opublikowane w Cell Reports ¹ przynosi nowe spojrzenie na indeks Health-Associated Core Keystone (HACK). Nie jest to kolejna lista mikrobów, ale niezależna i solidna klasyfikacja 201 kluczowych gatunków bakterii jelitowych oparta na ich spójnym powiązaniu z kluczowymi aspektami zdrowia gospodarza i mikrobiomu.

Nie wszyscy główni członkowie są jednakow

Badanie ujawniło kilka zaskakujących spostrzeżeń, które podważają powszechne założenia przyjęte do tej pory w badaniach nad mikrobiomem.

Być może najbardziej zaskakujące jest odkrycie, że niektóre taksony spójnie identyfikowane jako związane z rdzeniem – co oznacza powszechne i ściśle powiązane ze społecznością, w której jelita są zdrowe – były również wcześniej powiązane z wieloma chorobami. Z analizy tabelarycznej wynika, że jednym z takich przykładów jest Collinsella aerofaciens. Podkreśla to, że samo bycie typowym mieszkańcem nie gwarantuje korzyści zdrowotnych, i wzmacnia znaczenie łączenia społeczności ze stabilnością obfitości i z chorobami, tak jak robi to indeks HACK (sidenote: Indeks HACK Złożona klasyfikacja 201 gatunków bakterii jelitowych oparta na częstości występowania / związku z lokalną społecznością, stabilności i związkach z chorobami. ) .

Od sposobu żywienia po leki

Co to oznacza dla praktyki klinicznej? Indeks HACK zapewnia nowe, efektywne narzędzie.

Badanie wykazało, że prosty wynik uzyskany ze średniej liczebności 17 najlepszych taksonów HACK (wynik HACK-top-17) daje porównywalne lub lepsze wyniki niż istniejące wskaźniki stanu mikrobioty/mikrobiomu w rozróżnianiu stanów chorobowych i niechorobowych, a także stabilnych i niestabilnych mikrobiomów. 

Analiza wykazała ponadto znaczącą dodatnią korelację między indeksem HACK taksonu a jego związkiem z pozytywną odpowiedzią na leczenie z zastosowaniem inhibitorów punktu kontrolnego układu odpornościowego (ICT).Sugeruje to, że indeks HACK może potencjalnie pomóc w identyfikacji drobnoustrojów jelitowych, które najprawdopodobniej wspierają sukces terapeutyczny w onkologii i nie tylko.

Co więcej, indeks łączy również wzorce mikrobiologiczne ze sposobem żywienia. Wyższe wyniki HACK były skorelowane z mikrobami reagującymi w większym stopniu na śródziemnomorską dietę, wskazując potencjał terapeutyczny oparty na sposobie odżywiania.

Sposób żywienia jest nie tylko czynnikiem modyfikowalnym, ale także soczewką diagnostyczną pozwalającą zrozumieć reakcję mikrobiomu na określone wzorce żywieniowe.

Artykuł ten rzuca nowe światło na skomplikowaną interakcję między mikrobiotą człowieka a zdrowiem. Indeks HACK stanowi znaczący krok w kierunku funkcjonalnej, klinicznie stosowalnej definicji zdrowych jelit. Chociaż potrzebne są dalsze prace, zwłaszcza w zakresie analizy na poziomie szczepu, te solidne i powtarzalne ramy analityczne już teraz otwierają nowe ścieżki dla narzędzi diagnostycznych i celów terapeutycznych, zwłaszcza gdy są zintegrowane z wzorcami żywieniowymi człowieka i odpowiedzią na interwencje medyczne.

Analiza takich narzędzi i indeksów za pomocą danych mikrobiomu na dużą skalę i tabel zawierających zastosowania kliniczne ma obecnie zasadnicze znaczenie dla rozwoju spersonalizowanej medycyny. W miarę rozwoju badań nad jelitami, dzięki narzędziom takim jak indeks HACK można kierować interwencjami opartymi nie tylko na obecności drobnoustrojów, ale także na stabilności funkcjonalnej: od strategii opartych na żywności po terapie immunologiczne.